خبرگزاری شبستان: منطقه خلیج فارس به دلیل موقعیت ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک خود یکی از مناطق بسیار مهم و حساس جهان از قرن گذشته محسوب می‌شود. صرف‌نظر از دوره سلطه پرتغالی‌ها در قرن شانزدهم در خلیج فارس و بهانه‌های اولیه بریتانیا برای تحت عنوان مبارزه با دزدی دریایی و تجارت برده که عمدتاً توسط اعراب ساکن کرانه‌های جنوبی خلیج فارس صورت می‌گرفت، خلیج فارس به دنبال کشف نفت در ایران و سپس پیدایش سرزمین‌های نیمه مستقل در این منطقه اهمیت بسیار زیادی از نظر ژئوپولیتیکی یافت.
پس از خاتمه جنگ جهانی دوم، ایالات متحده نیز به حضور جدّی در این منطقه تمایل پیدا کرد. انرژی و امنیت دو موضوع کلیدی و استراتژیک در این منطقه می‌باشد. ترتیبات امنیتی در خلیج‌فارس از دیرباز مورد توجه بازیگران بین‌المللی و منطقه‌ای قرار داشته است، اما در پی تحولات سال‌های اخیر در این منطقه، ظهور عراق جدید و حضور نیروهای نظامی خارجی در آن، بر اهمیت این ترتیبات افزوده شده است. امنیت خلیج فارس موضوعی نیست که تنها برای کشورهای آن دارای اهمیت باشد. امروزه یکی از دل مشغولی های تولیدکنندگان انرژی و مصرف کنندگان جهانی آن ،امنیت خلیج فارس استو این منطقه با امنیت بین المللی در پیوند قرار گرفته است. اما امنیت خلیج فارس به دلیل وابستگی دولت های شورای همکاری خلیج فارس به نیروهای خارجی و افتادن در دام مسابقه تسلیحاتی غرب و تنها ماندن ایران در تامین امنیت منطقه با چالش های جدی مواجه شده است.
تفکر راهبردی جمهوری اسلامی ایران در تامین امنیت خلیج فارس مخالفت با هرگونه حضور خارجی در آن و حمایت از همکاری های امنیتی منطقه ای است. ایران در طول سه دهه بعد از انقلاب اسلامی خواستار مبتنی ساختن امنیت و ثبات خلیج فارس بر همکاری و مشارکت بازیگران منطقه ای و پایان دادن به مداخله و حضور نیروهای خارجی بر هم زننده نظم در منطقه بوده است.
باید به این نکته واقع بینانه توجه داشت که منافع جمهوری اسلامی ایران زمانی قابل تامین است که در منطقه امنیت وجود داشته باشد. ایران کل سواحل شمالی خلیج فارس یعنی از خلیج فارس تا تنگه هرمز و از تنگه هرمز تا دریای عمان و غرب اقیانوس هند را در اختیار دارد. طول مرزهای ساحلی ایران 1375 کیلومتر است. از طرفی مسیر ورود و خروج کشتی های باری به خلیج فارس کاملاً از دریای سرزمینی ایران می گذرد. دولت ایران پر جمعیت ترین کشور خلیج فارس و به لحاظ توانمندی های نظامی بومی نیز اولین کشور منطقه است. کل خروج نفت از منطقه و ورود کالا به خلیج فارس از تنگه هرمز می گذرد که در کنترل ایران و در دریای سرزمینی ایران قرار دارد. از طرفی ایران دارای منافع بسیار اساسی و حیاتی در منطقه خلیج فارس است.
شاهرگ حیات اقتصادی ایران که به نفت وابسته است در منطقه خلیج فارس قرار دارد. مثلاً بوشهر- شیراز- گواتر مثلثی اقتصادی است که به آب های دریای عمان و خلیج فارس وابسته است. از طرفی تنگه هرمز اولین خط دفاعی دفاع از منافع و امنیت ایران در منطقه است. اما حضور بازیگران خارجی تا به حال باعث اختلاف در نظم طبیعی خلیج فارس،تعاملات و همکاری های بومی بوده و در نهایت به تداوم ناامنی ها و حتی تشدید معضل امنیت منجر شده است. براین اساس محورهایی از جمله کاهش حضور نیروهای خارجی ،تنش زدایی و اعتماد سازی در سطح منطقه و افزایش تعاملات در روابط در حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و حتی نظامی همواره مورد توجه ایران در خلیج فارس بوده است. با وجود تلاش ایران برای ایجاد امنیت مبتنی بر همکاری و مشارکت بازیگران منظقه ای ،این تلاش ها به نتیجه ای نرسیده است. از جمله علل این مساله را می توان تلاش آمریکا و قدرت های فرامنطقه ای برای ایجاد ائتلاف ضد ایرانی در خلیج فارس به خصوص در مقطع زمانی بعد از اشغال ذکر کرد.
تغییر رژیم در عراق و به قدرت رسیدن شیعیان در این کشور باعث افزایش قدرت و نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران و تغییر موازنه قدرت در خلیج فارس به نفع این کشور شد و احتمالات و بسترهای همکاری استراتژیک ایران و عراق جدید در آینده بیش ازپیش گسترش یافت. این مساله علاوه بر تلاش ها و مخالفت های فرامنطقه ای باعث کوشش های منطقه ای به خصوص از سوی عربستان سعودی برای نشان دادن ایران به عنوان تهدید در سطح منطقه و موازنه سازی های عمده شده است و به جای آنکه الگوی مشارکت بومی مد نظر ایران برای تامین امنیت منطقه مورد توجه دولت های منطقه قرار گیرد تن دادن به مسابقه تسلیحاتی و از بین رفتن پتانسیل های همکاری و تعامل، گزینه مورد انتخاب عربستان و دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بوده است.
نویسنده: اقدس اقبال
پایان پیام/
نظر شما