اوصاف بی‌مثال حضرت باقرالعلوم(ع)

محمدجواد گودینی-کارشناس سیره پژوهی و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری شبستان به مناسبت سالروز ولادت پنجمین امام شیعیان، اظهار کرد: امام محمدباقر(ع) در اول رجب سال ۵۷ هجری و به نقلی در سوم صفر سال ۵۷ دیده به جهان گشودند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه پدر ایشان امام زین‌العابدین(ع) و مادر گرامی شان، صدیقه؛ از فرزندان امام حسن مجتبی(ع) بوده است، افزود: امام محمد باقر(ع)  هم از ناحیه پدر و هم از ناحیه مادر به قبلیه قریش،   علویان و از سلاله پاک علی (ع) و  فرزندان حضرت زهرا(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) منصوب می‌شود.

گودینی افزود: تولد امام  محمد باقر(ع) از نظر تاریخ زمانی در اواخر خلافت معاویه ابن ابی سفیان زمان اولین خلیفه بنی امیه اتفاق افتاد و حضرت در سال‌های عمر پربرکت خود دورانی سخت، پرآشوب و دشواری را گذراندند که خلفای بنی امیه در آن دوران بر قدرت بودند.

وی ادامه داد: در سال۶۰ هجری امام محمدباقر(ع)، تقریبا سه ساله بودند که  با کاروان امام حسین(ع) همراه می شوند و در سال ۶۱ هجری در چهار سالگی جریان قیام امام حسین(ع) و نهضت کربلا را شاهد بودند و بعدها یکی از روایان جریان کربلا به شمار آمدند.

به گفته وی؛ دلیل اینکه ایشان را باقر نامیده اند؛ این است که حضرت در علوم مختلف تبحر داشتند و علم را می شکافتند و در زمینه های مختلف صحبت کرده و به سوال‌های سوال کنندگان در رشته های مختلف به خوبی پاسخ می دادند.

نویسنده کتاب «تاملی بر زندگانی پرافتخار امام محمد باقر(ع)» ادامه داد: بعد از شهادت امام چهارم حضرت زین العابدین(ع)، امامت به حضرت باقر(ع) رسید و ایشان در شهر مدینه کرسی تدریس را برقرار و دانشمندان مذاهب گوناگون در فقه، کلام و اخلاق و تفسیر از دانش آن حضرت بهره برداری می‌کردند؛ این دانشمندان تواضع و فروتنی خاصی نزد حضرت داشتند، به گونه‌ای که از  عبدالله ابن عطا مکی یکی از بزرگان اهل سنت روایت شده: هرگز ندیدم که دانشمندان نزد کسی آنقدر احساس کوچکی و حقارت کنند که نزد امام محمدباقر(ع) این چنین تواضعی داشتند. من مشاهده کردم حکم ابن عتیبه یکی از چهره ها و فقهای برجسته اهل سنت با وجود بزرگی اش نزد او همچون کودکی بود که نزد معلم و آموزگارش قرار گرفته است.

وی ادامه داد: آنچه که معروف است؛ امام محمدباقر(ع) زمانی که کوچک بودند و در سن کودکی به سر می‌بردند، جابربن عبدالله انصاری متوجه حضور ایشان می‌شوند و سوال می‌کنند که شما چه کسی هستید و ایشان خود را معرفی می‌کنند؛ جابربن عبدالله انصاری ایشان را بر سینه می‌چسباند و روایتی را نقل می‌کند: روزی نزد پیامبر (ص) بودم که امام حسین(ع) مشغول بازی بودند و پیامبر(ص) فرمودند: ای جابر؛ از حسین(ع) پسری خواهد بود که او را علی می‌نامند و روز قیامت منادی ندا خواهد داد که پیشوای عبادت کنندگان برخیزد و علی ابن حسین(ع) بر می خیزد که از او پسری خواهد بود؛ ای جابر؛ اگر او را دیدی، سلام مرا به او برسان و بدان که بقای تو بعد از این دیدار کم خواهد بود؛ که همین اتفاق هم می افتد.

به گفته گودینی اهل تسنن؛ امام محمدباقر(ع) را به عنوان یک دانشمند بزرگ از میان تابعان می‌دانند، تابعان کسانی هستند که پیامبر اکرم(ص) را ندیده بودند اما اصحاب ایشان را دیده‌اند و از آنها حدیث نقل کرده اند که یکی از آن‌ها امام محمدباقر(ع) است.

این نویسنده با بیان اینکه امام محمد باقر(ع) نزد دانشمندان اهل سنت هم امام و پیشوا به شمار می‌رفتند، افزود: بزرگان اهل سنت گاهی از ایشان مطالب فراوانی نقل می‌کردند و نزد ایشان شاگردی می‌کردند؛ نقل است که یکی از چهره‌های برجسته آن زمان می گوید: یک روز اراده کردم که امام باقر (علیه‌السّلام) را موعظه کنم، اما او مرا موعظه کرد! دوستانش گفتند: به امام (علیه‌السّلام) چه گفتی و چه شنیدی؟ گفت: یک روز هوا بسیار گرم بود. به اطراف شهر مدینه رفتم. در آنجا مشاهده کردم که امام (علیه‌السّلام) با دو نفر از کارگرانش مشغول کار هستند. پیش خودم گفتم: چگونه است که بزرگی از بزرگان قریش در این ساعت از روز که هوا بسیار گرم است، در طلب دنیاست! تصمیم گرفتم که او را موعظه کنم. نزدیک رفتم و سلام کردم. امام (علیه‌السّلام) در حالی که عرق از سر و رویش می‌ریخت، پاسخم داد. عرض کردم: خداوند تو را اصلاح کند! بزرگی از بزرگان قریش در این ساعت از روز و با این حال در طلب دنیاست!؟ اگر مرگ در این موقعیت به سراغت بیاید چه خواهی کرد؟ اما امام (علیه‌السّلام) فرمودند: به خدا قسم اگر در این حال، مرگ به سراغم بیاید، زمانی آمده است که من در طاعتی از طاعات الهی هستم. بدان من این چنین زحمت می‌کشم تا از تو و مردم بی نیاز باشم. من از مرگ در آن حالت بیمناکم که سرگرم گناهی باشم. آن گاه گفتم: رحمت خدا بر تو باد! فکر کردم که شما را موعظه کنم اما شما مرا موعظه کردید.

ویژگی های اخلاقی امام محمدباقر(ع)

وی ادامه داد: یکی از یاران آن حضرت، می‌گوید: در مورد نیاز خودم و بی‌مهری برادران به امام باقر (ع) شکایت بردم، ایشان فرمودند: «بد برادری است آن برادری که هنگام بی‌نیازی تو، رفاقت با تو را رعایت می‌کند و هنگام فقیری تو، رابطه خود را با تو قطع می‌کند. سپس به غلامشان امر کردند که کیسه‌ای را بیاورد، که در آن کیسه هفتصد درهم بود و به او فرمودند: این پولها را (بین فقرا) انفاق کن، وقتی که تمام شد، به من خبر بده.» لذا یکی از ویژگی های حضرت؛ کرم، جود و بخشش است که در این روایات به خوبی به آن پرداخته شد.

وی با بیان اینکه روایت از زراره از امام پنجم است که فرمود: بر هیچ چیز به اندازه ولایت تأکید نشده است، افزود: ولایت سرپرست است و بعد از ولایت، نماز و سپس زکات است که بر نماز قرین شده است.

وی افزود : امام محمدباقر(ع) در پاسخ به سوالی در خصوص شیعیان امیرالمومنین علی(ع) می‌گویند: شیعه علی(ع) فقط افرادی هستند که رنگ رخسارشان دگرگون شده و اندامشان لاغر گشته و خشکیده و لبهایشان خشک و شکمهایشان خالی است و رنگشان پریده و صورتشان زرد است چون تاریکی شب آنان را فرا گیرد زمین را بستر گیرند و پیشانی بر زمین نهند سجده‌ها کنند و اشک‌ها بریزند بسیار دعا کنند و بسیار بگریند، مردم شادی کنند و آنان غمگینند.

به گفته این استاد دانشگاه؛ امام محمدباقر(ع) و امام جعفر  صادق(ع) پایه‌های تشییع را تئوریزه می‌کنند و دین اسلام و تشییع را نشر می‌دهند و روایات آن‌ها هم در کتب بسیار اهل شیعه و حتی اهل سنت موجود است اما آنچه که بیش از گذشته در زمانه کنونی  به آن نیازمندیم؛ این است که بر اصول اهل بیت(ع) و روش زندگی این ائمه زندگی کنیم.

وی گفت: اخلاق فردی، خانوادگی و اجتماعی باید بر اساس آموزه های ائمه(ع) تنظیم شود و این در ابعاد مختلف زندگی هم باید نمود داشته باشد، همانند راستگویی، انفاق، تقوا، امانت داری. از ویژگی هایی که برای شیعیان برشمرده‌اند راستگویی و امانت داری؛ دو جلوه از جلوه های برجسته ای است که اهل بیت به ما سفارش کرده‌اند. خوش رفتاری با همسایگان و کودکان، خوش زبان و خوش رفتاری با مردم، یاد خدا کردن همه از مواردی است که اهل بیت (ع) بر آن سفارش کرده‌اند و ما باید تلاش کنیم که به سیره اهل بیت (ع) جامه عمل بپوشانیم.

به گفته گودینی؛ همایش برگزار کردن و سخنرانی کردن گرچه خوب است اما کافی نیست آنچه که ما را به کمال می‌رساند عمل به توصیه‌های ائمه(ع) به ویژه امام محمدباقر(ع) است که ضامن سعادت دنیا و آخرت ما هستند.

وی در خصوص ارزش و اهمیت علم و دانش در نگاه امام محمدباقر(ع)، گفت: دانشمندی که از دانش او بهره‌برداری شود و دیگران از آن مطالب استفاده کنند از هزار عابد، برتر و بافضیلت تر است. در حدیث دیگری از امام  محمدباقر(ع) است که عالمی که مردم از علم او بهره بگیرند، از هفتاد هزار عابد بهتر است.