شهر تاریخی ماسوله در انتظار ثبت جهانی

خبرگزاری شبستان// استان گیلان

شهرک تاریخی ماسوله در 32 کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن در ناحیه‌ای کوهستانی و جنگلی در دامنه‌ای صخره‌ای با وسعت 16 هکتار و ارتفاع 1050 متر از سطح دریای آزاد قرار دارد. این شهر طی شماره 1090 در سال 1354 در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده است.

آمیزه‌ای از فرهنگ‌های سه‌گانه طالش، ترکی و گیلکی از یکسو و طبیعت‌های سه‌گانه جنگلی، مرتعی و کوهستانی از سوی دیگر، فرهنگ و تمدن خاصی را در این شهرک به وجود آورده که اولین نمایه کالبدی آن، شهرسازی و معماری خاصش است. خیابان‌های کوچک و پله‌های بسیار به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی‌دهد. معماری ماسوله در یک جمله، «حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است» توصیف می‌شود. همچنین ساختمان‌ها معمولاً از دو طبقه تجاوز نمی‌کنند.

این شهر تاریخی در وسعتی معادل 6/1 هکتار و در چهار محله خانه بر، کشه سر، اسدمحله و مسجدبر شکل گرفته است. دارای بازاری در چهار طبقه است که هر چهار محله به طور مستقل به بافت بازار شهر ارتباط بی واسطه دارند.

وجود بیش از 120 واحد تجاری در محدوده بازار آن، بیش از 6 کاروان سرا، دو حمام قدیمی، بیش از 33 چشمه عمومی، 10 مسجد و پنج امامزاده حاکی از رونق و شکوفایی این شهر در دوره‌های متأخر است. جمعیت ماسوله طی 60 سال گذشته از حدود سه هزار و 500 نفر به 900 نفر کاهش یافته است. این امر نشانه سیر نزولی تاریخ این شهر کهن است. در حال حاضر در ماسوله بیش از 350 واحد مسکونی وجود دارد که در گذشته، این تعداد به 600 واحد بالغ بوده است.

این شهرک تاریخی با وجود زیبایی‌های طبیعی و خاص خود، هم اکنون با مسائلی مانند ریزش سنگ، سیل، رانش زمین، زمین‌لرزه، تصرف به منظور توسعه عمرانی، انسانی و تخریب دست و پنجه نرم می‌کند.

روستای تاریخی ماسوله جز زیباترین، منحصر به فردترین، قدیمی‌ترین روستاهای تاریخی، فرهنگی و طبیعی کشور است که به علت دارا بودن ویژگی‌های تاریخی و طبیعی بسیار شاخص از سوی «یونسکو» از سال گذشته برای اجرای پروژه ای ویژه تحت عنوان توسعه گردشگری فرهنگی و طبیعی انتخاب شده است.

طی کاوش‌های انجام شده از محوطه باستانی کهنه ماسوله سفالینه هایی متعلق به قرون پنجم تا هشتم هجری قمری به دست آمده است که دقیق‌ترین مستندات قابل توجه تاریخی این منطقه است.

 پایان پژوهش های باستان شناسی هیات گمانه زنی در ماسوله

امید عزیزی، مدیر کل میراث فرهنگی گیلان با بیان اینکه ماسوله تنها بافت زنده کشور است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، گفت: باید از این ظرفیت بی نظیر کشور محافظت کرده و در راستای ثبت جهانی آن تلاش کنیم.

وی ادامه داد: باید نوع نگاه ها را به ماسوله تغییر داد به ویژه نگاه های برخی افراد که درصدد تغییر بافت ماسوله هستند.

عزیزی، با اشاره به وجود دفتر ثبت جهانی ماسوله در عمارت کلاه فرنگی شهر رشت تصریح کرد: این دفتر در صدد است تا با انجام مطالعات مورد نیاز مردم شناسی، باستان شناسی، معماری و غیره راه را برای ثبت جهانی این اثر بزرگ هموار سازد.

وی  از پایان پژوهش های باستان شناسی هیات گمانه زنی در شهر تاریخی ماسوله خبر داد و گفت: اواخر تیر هیاتی متشکل از باستان شناسان و پژوهشگران معماری، تاریخ، مرمت اشیا تاریخی و علوم میان رشته ای به سرپرستی بهروز همرنگ در ماسوله کاووش خود را آغاز کرده و به مدت 35 روز تحقیقاتشان را به پایان رساند.

مدیر کل میراث فرهنگی با بیان اینکه در این تحقیقات ابتدا حوزه فرهنگی ماسوله مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت، تصریح کرد: در محدوده ای به شعاع 30 کیلومتر محوطه های تاریخی و اسلامی، معادن و کانی های سطحی، جوش کوره و گدازه های فلزکاری و همچنین بقایای چند کوره تاریخی کشف شد.

عزیزی تاکید کرد: بخش عمده فعالیت این هیات مربوط به گمانه زنی در شهر تاریخی ماسوله بود که در طی عملیات حفاری در چند نقطه بقایای فرهنگی ادوار تاریخی تا دوران متاخر اسلامی به دست آمد.

مدیر کل میراث فرهنگی ادامه داد: بر اساس نتایج اولیه می توان گفت شهر تاریخی ماسوله از دوره ایلخانی آباد بوده اما شواهدی نیز موجود است که نشانگر سکونت فصلی و استقرارهای غیر دائمی مربوط به دوره تاریخی و به ویژه عصر اشکانی است.

وی گفت: در بررسی محوطه های اقماری و روستای کهنه ماسوله علاوه بر وجود کوره های فلز کاری و قابلیت فن آوری و استحصال آهن، بقایایی از سفال های پراکنده دوره تاریخی، اوایل اسلام و با توزیع فراوانی بیشتر سفال های قرون میانه اسلام( قرون 5 تا 9 هجری) قابل دستیابی است.

عزیزی اضافه کرد: گستردگی معادن آهن و وجود کوره هایی که از دیرباز تا اواخر دور قاجاریه، ذوب این فلز و ساخت ابزار و ادوات زندگی روزمره و حتی ساخت تفنگ و توپ و تجهیزات نظامی در آن به انجام رسیده، نشانگر اهمیت تاریخی حوزه فرهنگی ماسوله است.

به گفته وی، با توجه به پیشینه آثار باستانی مکشوفه از گیلان که بخش اعظم آن مربوط به هزاره اول ق.م و ادوار گوناگون عصر آهن است، می توان ادعا کرد منابع اصلی ساخت ادوات جنگی، ابزار کشاورزی و ظروف فلزی نه تنها در خارج از مرزهای گیلان نبوده بلکه مواد اولیه آن در محدوده فعلی استان و به ویژه از حوزه فرهنگی ماسوله تامین می شده است که البته در ساخت وسایل متنوع تاثیرات فرهنگ های همجوار را نباید نادیده گرفت.

وی اظهار داشت: نتایج و دستاوردهای پژوهش میدانی شهر تاریخی ماسوله پس از تکمیل و تدوین گزارش آن و انجام مطالعات آزمایشگاهی بر روی نمونه های سفالی، فلزات، و سرباره ها در آینده ای نزدیک در اختیار علاقه مندان به فرهنگ این مرز و بوم و پژوهشگران و گیلان شناسان گذاشته می شود.

ضرورت توجه ویژه به بافت تاریخی ماسوله
یحیی یوسف پور، شهردار ماسوله با اشاره به اینکه بافت تاریخی ماسوله نیازمند توجه ویژه است، گفت: تخصیص اعتبارات لازم باعث می‌شود تا بافت تاریخی ماسوله از خطر تخریب نجات پیدا کند و گردشگران با امنیت بیشتری به این شهر تاریخی بیاید و به واقع امنیت روانی به گردشگران هدیه داده شود.

وی مناسب نبودن ورودی شهر، زیبا سازی سطح شهر، نورپردازی ماسوله، معابر سطح شهر، احداث سرویس‌های بهداشتی مناسب و احیای چشمه‌های قدیمی را از جمله برنامه های ضروری دانست که باید در این شهرک تاریخی انجام شود.

شهردار ماسوله با بیان اینکه ویژگی مدیریت شهری ماسوله مختص و منحصر به فرد است، افزود: شهر تاریخی ماسوله به دلیل اینکه در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است، ویژگی‌های مدیریت شهری مختص به خود را دارد.

وی ادامه داد: ماسوله به‌عنوان شهرک گردشگری جهانی و قطب گردشگری استان هر ساله با ورود و تقاضای روز‌افزون گردشگران مواجه بوده و از این رو توجه و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی با توجه به گستردگی موضوع بسیار موثر و حائز اهمیت است.

یحیی پور با اشاره به نامطلوب بودن وضعیت بازار صنایع دستی این شهرک تصریح کرد: فروش صنایع دستی و هنرهای سنتی ماسوله به علت اشباع صنایع چینی و هندی و عدم توجه‌ به آن رضایت‌بخش نیست.

برای دیدن گزارش تصویری شهر تاریخی ماسوله اینجا  را کلیک کنید.

 پایان پیام/