به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، بخش نوآوری های قرآنی دانش بنیان در نمایشگاه قرآن کریم میزبان اساتید و پژوهشگران ممتاز قرآنی است و بر همین اساس همزمان با سیزدهمین روز ماه مبارک رمضان که مصادف با یکشنبه ۵ فروردین ماه حجت الاسلام عبدالکریم بهجت پور، دانشیار گروه قرآن پژوهی پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، با حضور در غرفه نور با موضوع تحولات حوزه و نرم‌افزارها به ارائه مباحث خود پرداخت.
حجت الاسلام بهجت پور در ابتدای سخنان خود با اشاره به تاریخچه تاسیس و برخی فعالیت‌های حوزه علمیه قم اظهار کرد: آیت الله حائری حوزه علمیه را تاسیس و حدود شانزده سال در حوزه تلاش کرد و پس از آن کار به دست سه تن از دیگر مراجع تقلید در آن زمان افتاد که تلاش فراوانی کردند و در نهایت کار به دست آیات عظام بروجردی، مرعشی نجفی و تعدادی دیگر از فضلا افتاد.
دانشیار گروه قرآن پژوهی پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ادامه داد: در طول این سالها حوزه علمیه حرکت خوبی را در عرصه فقه و اصول شروع کرد و توانست در این دو گستره گام‌های بلندی را بردارد همچنان که در نجف اشرف و عراق محقق شده بود، بنابراین مراجعی در زمینه فقه و اصول به مرجعیت رسیدند و نقش مدیریت در جامعه شیعی را بازی کردند.
وی گفت: در این دوره شاید جای بسیاری از علوم اسلامی در حوزه‌ها خالی بود، چهل سال پس از تاسیس حوزه علمیه قم در مجله (مکتب تشیع) مقاله ای در مورد وضعیت آموزشی حوزه منتشر میشود که نویسنده در این مقاله پس از ارائه توضیحات، مینویسد: با وجودی که روحانیون در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی آشنا هستند اما دریغا که در حوزه علمیه جز فقه و اصول درسی وجود ندارد و احیانا قدری فلسفه؛ در واقع در تعریفی که در شماره ششم این مقاله ارائه شده است این مطالب بیان شده و در ادامه نویسنده آرزو می‌کند که ای کاش حوزه وارد عرصه‌های دیگر علوم اسلامی میشد.
این پژوهشگر تصریح کرد: به نظر من رقم زننده سایر دانش‌ها در حوزه علمیه از علامه طباطبایی آغاز میشود، ایشان خود می گوید که وقتی وارد حوزه علمیه قم شدم به این نتیجه رسیدم که سه حوزه شامل علوم معقول، تفسیر و اخلاق جایشان در حوزه علمیه خالی است.
حجت الاسلام بهجت پور افزود: علامه طباطبایی اگر خودشان مایل بودند از مراجع قطعی در فقه و اصول می‌شدند، اما علامه به تعبیر آیت الله مصباح یزدی کاملا خلاف مسیر رودخانه حرکت کرد، سی و پنج سال زحمت کشید و توانست مباحثی چون قرآن، فلسفه و تا حدودی عرفان را به حوزه برگرداند و هزینه زیادی بابت این مساله داد چراکه چالش‌های مختلفی برایش ایجاد کردند.
وی با بیان اینکه بسیاری از شاگردان علامه طباطبایی جزو مراجع شدند، خاطرنشان کرد: از جمله این مراجع می‌توان به آیات عظام مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی و... اشاره داشت که بسیاری از آنها در زمینه تفسیر، فلسفه هم کار کردند و جزو شخصیت‌های تاثیر گذار حوزه شدند.
این پژوهشگر گفت: به نظرم با حرکت علامه طباطبایی وارد یک تحول پویا در حوزه شدیم، در این دوره از سال ۱۳۷۰ در حوزه علمیه رشته تخصصی تفسیر بنا میشود و سطح چهار آن یعنی چیزی چون اجتهاد در حوزه به رسمیت شناخته میشود، از جمله تفسیر تخصصی قرآن و بسیاری موراد دیگر ضمن اینکه شخصیت‌های دیگری نیز آمدند و کار علامه را تکمیل کردند از جمله آیت الله معرفت، آقای اسماعیلیان از ناشران معروف قم که از باب قدردانی نام بردم.
وی ادامه داد: در این دوره شاهد شکوفایی و تولیدات ارزشمند که زیرساخت تحولات قرآنی را در ایران و حوزه علمیه فراهم کردند هستیم، البته دیگران نیز در این مسیر تلاش کردند و هرکسی شاخه ای را گسترش داد و اهتمام ورزیدند که جنبه تخصصی و ارزشمند کار مطالعات قرآنی تقویت شود که در این مقطع از بحث، به شهید صدر اشاره میکنم، ایشان راه جدیدی در حوزه مطالعات قرآنی گشود، در واقع شهید صدر معتقد بود که تفسیر موضوعی به این معناست که مساله ای را از اجتماع گرفته و به وسیله قرآن حل کنید.
دانشیار گروه قرآن پژوهی پژوهشکده حکمت و دین پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، گفت: بنابراین با توجه به آنچه که اشاره شد تاکنون تولیدات قرآنی فراوانی در حوزه علمیه ایجاد و به دنبال آن رشته های مختلف در عرصه علوم قرآن گسترش یافت و پژوهشکده های فراوانی در حوزه علمیه قم و شهرستانها ایجاد شد، همچنین در بسیاری از دانشگاه ها رشته علوم قرآن تاسیس شد و همه این موارد اقداماتی بود که از زمان پیروزی انقلاب اسلامی آغاز و تا امروز ادامه یافت و مجموعه ارزشمندی از فعالیت‌های قرآنی محقق شد اما تا به امروز هرچه که اتفاق افتاده است همه و همه بر اساس فیش برداری و به قول معروف دستی بوده است.
وی ادامه داد: با نگاه دوراندیشانه مقام معظم رهبری نسبت به مساله تولید نرم‌افزارهای علوم انسانی و دستور ایشان نسبت به تاسیس مجموعه نور، تاثیر بسزایی را در تحقیقات شاهد هستیم، وقتی نرم افزار آمد دیگر کسی نتوانست سخن غیرمستند بگوید، بنابراین اکنون کار از به واسطه نقل کردن و غیرمستند نقل کردن گذشته است و اینکه مطلبی نقل شود و صفحه و آدرس و خط اش را نتوانیم پیدا کنیم، در نتیجه از اتفاقات مهم این است که امروزه این مستندنگاری در کلاسهای درس نیز اعمال میشود و این امر ناشی از گسترش فرهنگ فضای مجازی در حوزه ها است.
حجت الاسلام بهجت پور گفت: امروز با اتصالاتی که در کتابخانه‌ها می‌بینید به راحتی با همه کتابخانه‌های مهم جهان ارتباط برقرار میکنید، همین باعث شده است که سطح تخصص در حوزه علوم اسلامی ارتقا یابد.
وی تصریح کرد: در این عرصه مجموعه نور کار چندین مجموعه علمی را انجام داد که بسیار قابل تقدیر است، این فضای دیجیتال بود که به ما عمق داد و نوشته‌های ما را به سمت فضای تخصصی برد. به نظر من مطالعات و تحقیقات دیجیتال از جمله دستاوردهایش آن است که مطالعات تطبیقی در جهان اسلام و بین دانش‌ها را تسهیل کرده است، سالها اهل سنت می نوشتند و از آثار ما اطلاعی نداشتند، شیعه البته همواره تلاش کرده تا منابع اهل سنت را بیابد اما این ارتباط به نحو شایسته و گسترده برقرار نشد.
وی ادامه داد: امروز از پیامدهای فعالیت‌های نرم افزاری در حوزه علوم اسلامی تسهیل مطالعات تطبیقی است، امروز به راحتی بدون نوشتن کتاب می‌توانیم با یک جست وجوی ساده نظرات علمای شیعه و سنی را بخوانیم و مطلع شویم، بنابراین ما اکنون با این امکانات توانسته ایم مطالعات ترکیبی داشته باشیم، به این معنا که مثلا من در حوزه قرآن کار میکنم اما دستم از منابع کلامی خالی است، در کلام کار میکنم اما دستم از تاریخ خالی است و.... اما اتفاقی افتاده است از جمله اینکه این نرم افزارها یکدیگر را ملاقات کرده و دانش‌ها شبکه ای شده اند و می‌توان پیوندها را با علوم مختلف برقرار کرد.
این پژوهشگر افزود: اگر بخواهم تعبیری بیاورم علاقه بشر آن است که علم را تبدیل به حکمت کند، این اتفاق زمانی می‌افتد که مجموعه ای از دانش‌ها را شبکه کرده و بین شان مقایسه کنید، وقتی کسی مجموعه ای از دانش‌ها را داشت و توانست کنار هم بگذارد و برون داد ثالث داشته باشد این شخص حکیم است.
وی تصریح کرد: پیامد دیگر نرم افزارها آن است که زمینه را برای حکیمانگی دانشمندان تسهیل می‌کند و به نظرم باید به این نکته توجه داشت، از سوی دیگر امروز بحث سایبر و حکومت بر اساس فضای دیجیتال مطرح است، شعار این است که ما می‌خواهیم بر جهان حاکم شویم در واقع سایبرنتیک یا علم حکومت جهانی به وسیله فضای مجازی است که امروز مطرح شده است، می‌گویند باید اطلاعات را حساب شده بدهیم و مدیریت اذهان کنیم، امروز در تلاش هستند تا این اتفاق هرچه سریعتر انجام شود و برنده این میدان کسی است که قدرت مجازی او بیشتر از دیگران باشد، مطمئنا اگر حوزه علمیه میخواهد جامعه را بیمه کند، اگر میخواهد جوانان را راهبری کند باید در حوزه مدیریت فضای مجازی سبقت بگیرد و اطلاعات ناب دینی را به نحو شایسته ای به جامعه برساند.
حجت الاسلام بهجت پور در پایان اظهار کرد: ما باید با فضای مجازی، اطلاعات دقیق این جامعه را مدیریت کنیم، اگر قرار است که ما آماده کننده ظهور بقیة الله الاعظم باشیم باید در مدیریت فضای مجازی موفق باشیم و این انتظار از حوزه علمیه می‌رود که بتواند جایگاه خود را در رهبری دانش به مدیریت فضای مجازی برساند.
نظر شما