نماز مقبول‏ و مردود کدام است؟

به گزارش خبرگزاری شبستان: بر اساس آیات کتاب خدا و روایات و اخبار، نمازى که مقرون به سه شرط است بدون شک مورد قبول خداست:1- ایمان.2- تقوا.3- جمع بودن شرایط ظاهرى و باطنى نماز در حد وسع مکلف، از قبیل طهارت صحیح، نیت خالص، وقت، مکان مباح، صحت قرائت، ترتیب، موالات، طمأنینه، قبله و سایر شرایط.

نماز چه کسانی مقبول نیست؟

نماز کسى که اعتقاد صحیحى به حق و قیامت و نبوت و کتاب و ملائکه ندارد قابل قبول نیست.نماز کسى که از گناه و پلیدى و ظلم و ستم و پایمال کردن حقوق ابا ندارد قبول نیست:[إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ‏] «1».خدا فقط از پرهیزکاران مى‏پذیرد.

نماز گزار باید توجه داشته باشدکه به هنگام نماز، به پیشگاه چه آقایى قرار مى‏گیرید و در برابر کدام مولا مى‏ایستید و آقا و مولاى شما چه مى‏خواهد! آیا نمازى که شما مى‏خواهید، یا دلخواه شماست باید تقدیم محضر او کنید، یا نمازى که او مى‏خواهد و به آن امر کرده باید بجا آورید؟!

آن نمازى که او به آن امر فرموده، به جا آوردنش باید انسان را از همه فحشا و منکرات باز دارد و آدمى را تا پیشگاه قرب حضرتش رهنمون گردد و براى دین و ایمان انسان به منزله عمود خیمه باشد و باطن آدمى را به معراج برده و به نقطه وصل برساند.

در روایتى از رسول اسلام آمده:خداوند به نمازى که قلب نمازگزار با بدنش هماهنگ نباشد، نمى‏نگرد «2».و در جاى دیگر فرموده:خشوع زینت نماز است‏ «3».

 نمازگزاران واقعى‏ چه کسانی هستند؟
عارف معارف الهى مرحوم ملکى تبریزى در کتابش به چند روایت که نمایان‏گر حال نمازگزاران واقعى است به این مضمون اشاره فرموده:ابراهیم علیه السلام به وقت نماز، سینه‏اش هم‏چون دیگ جوشان در اضطراب بود.

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله به وقت نماز حال عجیبى داشت که کسى را به‏آن حال ندیده بودند.یکى از همسران حضرت مى‏گوید:پیامبر با ما سخن مى‏گفت و ما با آن جناب حرف مى‏زدیم، ولى به محض رسیدن وقت نماز، گویى اصلًا ما را نمى‏شناسد و ما هم او را نمى‏شناسیم.

امیرالمؤمنین علیه السلام وقتى وضو مى‏گرفت، رنگ چهره‏اش از خوف خدا تغییر مى‏کرد و به وقت نماز بدنش مى‏لرزید و رنگ مى‏باخت. به او مى‏گفتند: شما را چه مى‏شود؟ مى‏فرمود:وقت اداى امانتى رسیده که خداوند آن را بر آسمان‏ها و زمین و جبال ارائه کرد و آن‏ها از قبول آن امتناع کردند!!

حضرت زهرا علیها السلام به وقت نماز، از هیبت و عظمت حضرت ذوالجلال، نفس نفس مى‏زد.امام مجتبى علیه السلام هرگاه از وضو فارغ مى‏شد، رنگ به صورتش نبود. مى‏پرسیدند:این چه حال است؟ مى‏فرمود:هر کس بر صاحب عرش وارد شود و به خدمت او رسد، سزاوار است این چنین شود.

درباره حضرت سجاد علیه السلام آمده:هرگاه وضو مى‏گرفت، رنگ از چهره مبارکش مى‏پرید. به آن جناب مى‏گفتند:چرا در وقت وضو این چنین مى‏شوى؟ مى‏فرمود: مى‏دانید در مقابل چه کسى مى‏خواهم قرار بگیرم؟

روزى در حال نماز ردا از دوش مبارکش افتاد و آن جناب اعتنا نکرده تا از نماز بیرون شد. عرضه داشتند: چرا جلوى افتادن ردا را نگرفتى؟ فرمود: مى‏دانید در مقابل چه کسى ایستاده بودم؟! بدان که نماز عبد جز به همان مقدار که داراى توجه بوده قابل قبول نیست. راوى مى‏گوید: به حضرت عرض کردم: فدایت شوم پس همه ما در هلاکت هستیم؟ فرمود: نه، خداوند از باب رحمت و لطفش این نمازهاى ناقص را با نوافل و نمازهاى مستحبى کامل مى‏سازد.

از حضرت صادق علیه السلام نقل شده:هرگاه على بن الحسین علیه السلام به نماز مى‏ایستاد، رنگ از چهره‏اش مى‏رفت و هرگاه سر به سجده مى‏گذاشت تا عرق از سر و رویش جارى نمى‏شد، سر از سجده برنمى‏داشت.

و نیز در روایت آمده که امام فرمود:پدرم على بن الحسین علیهما السلام هرگاه براى نماز برمى‏خاست، چنان بود که گویا شاخه درختى است که جز آنچه که باد حرکت مى‏دهد، حرکتى از خود ندارد.

از ما دعوت نمى‏کنند که وضو و نماز ما به تمام معنى مانند نماز آن بزرگواران باشد، بلکه از ما مى‏خواهند که در وسع خود پس از ایمان و تقوا، حداقل به شرایط صحت نماز و مقدمات و مقارنات آن پاى‏بند بوده و نمازى در خور لیاقت مولاى خود به جاى آریم، تا پس از اتمام آن به مهر قبولى آن جناب برسد.

درباره طائفه‏اى که نمازشان مورد قبول خداوند مهربان است، حدیثى قدسى در کتاب «المحاسن» نقل شده است که لازم است به متن عالى آن اشاره شود:

انَّما اقْبَلُ الصَّلاةَ لِمَنْ تَواضَعَ لِعَظَمتَى وَیَکُفُّ نَفْسَهُ عَنِ الشَّهَواتِ مِنْ اجْلى وَیَقْطَعُ نَهارَهُ بِذِکْرى وَالْزَمَ قَلْبَهُ خَوْفى وَکَفَّ نَفْسَهُ عَنِ الشَّهَواتِ مِنْ اجْلى وَلا یَتَعاظَمُ عَلى‏ خَلقى وَیُطْعِمُ الْجائِعَ وَیَکْسُو الْعارى وَیَرْحَمُ الْمُصابَ وَیُؤوى الْغَریبَ فَذلِکَ یُشْرِقُ نَورُهُ مِثْلَ الشَّمْسِ اجْعَلُ لَهُ فى الظُّلُماتِ نُوراً وَفى الْجَهالَةِ عِلْماً اکْلَأُهُ بِعِزَّتى وَاسْتَحفِظُهُ مَلائِکَتى یَدْعُونى فَالَبیّهِ یَسْالُنى فَاعْطِیَهُ فَمَثَلُ ذلِکَ عِنْدى مَثَلُ الْفِرْدَوْسِ لایَسْمُو لَمَرُها وَلا یَتَغَیَّرُ وَرَقُها «4»:

نماز را از کسى قبول مى‏کنم که براى بزرگى من تواضع کند و به خاطر من از شهوات شیطانى خویشتن‏دار باشد و روزش را به یاد من تمام کند و دلش ملازم خوف از من باشد و نفسش را از شهوات، براى خاطر من حفظ نماید و بر خلق من بزرگى نکرده و گرسنه را سیر کند و برهنه را بپوشاند و به مصیبت زده‏ ترحم آرد و غریب را پناه دهد؛ نور چنین آدمى همانند نور خورشید مى‏درخشد، من براى او در تاریکى‏ها نور قرار مى‏دهم و جهلش را مبدل به علم کرده و به عزتم پناهش مى‏دهم و به وسیله ملائکه از حوادث نگاهش مى‏دارم؛ دعا مى‏کند دعایش را اجابت مى‏نمایم، از من طلب حاجت مى‏کند، حاجتش را مى‏دهم، او نزد من مانند فردوس است که میوه‏اش از دسترس خارج نمى‏شود و برگش تغییر پیدا نمى‏کند.

 کدام نماز مردود است؟
چه بسیار مردمى که عمرى به خود زحمت مى‏دهند و به اجراى برخى از احکام خدا قیام مى‏کنند، ولى زحمات آنان به فرموده قرآن مجید [هَباءً مَنْثُوراً] «5» مى‏گردد.

اینان کسانى هستند که یا از ایمان برخوردار نیستند مانند منافقین، یا اهل هر نوع گناه و معصیت‏اند مانند فاسقین، یا شرایط صحت و قبولى عمل را رعایت نمى‏کنند مانند مردمى که به احکام الهى اهمیت نمى‏دهند.

قرآن مجید در سوره ماعون مى‏فرماید:[فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ* الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ* الَّذِینَ هُمْ یُراؤُنَ* وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ‏] «6».پس واى بر نمازگزاران* که از نمازشان غافل و نسبت به آن سهل‏انگارند.*همانان که همواره ریا مى‏کنند* و از [دادن‏] وسایل و ابزار ضرورى زندگى [و زکات، هدیه و صدقه به نیازمندان‏] دریغ مى‏ورزند.

بدون شک منافقان و فاسقان و آنان که شرایط صحت و قبولى نماز را رعایت نمى‏کنند از مصادیق بارز آیات سوره ماعون هستند.نماز را هر کسى فراخور قدرت و استعدادش، باید با صورت و سیرت کامل به محضر حضرت حق ببرد ورنه از طرف معبود عالم مردود است.

امام صادق علیه السلام مى‏فرماید:وقتى بنده نماز را به وقت خودش به جاى آورد و بر شرایط و حقیقت آن محافظت نماید، به صورت نورى پاکیزه به مقام قرب حرکت مى‏کند و به صاحبش مى‏گوید: مرا حفظ کردى، خداوند تو را حفظ کند.

و اگر نماز را به وقتش نخواند و بر آن و شرایطش محافظت ننماید، به صورت سیاه و تاریکى به او برمى‏گردد و مى‏گوید: مرا ضایع کردى، خداوند ضایعت کند «7».

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمودند:دو نفر از افراد امت من براى نماز به پا مى‏خیزند و رکوع و سجود نماز هر دو یکى است، ولى بین دو نماز آنان فاصله هم چون بین آسمان و زمین است، آن گاه اشاره به مسئله خشوع شد «8».

در قسمتى از یک روایت قدسى آمده:وَرُبَّما صَلَّى الْعَبْدُ فَاضْرِبُ بِها وَجْهَهُ وَاحْجُبُ عَنّى صَوْتَهُ اتَدْرى مَنْ ذلِکَ؟یا داوُدَ ذاکَ الَّذى یَکْثُرُ الْالْتِفاتَ الى‏ حَرَمِ الْمُؤمِنینَ بِعَیْنِ الْفِسقِ وَذاکَ الَّذى‏ یُحَدِّثُ نَفْسَهُ انْ لَوْ وُلّىَ امْراً لَضَرَبَ فیهِ الرِّقابَ ظُلْماً «9»:چه بسا عبدى که نماز مى‏خواند و من آن نماز را به صورتش مى‏زنم و بین خود و صدایش حجاب قرار مى‏دهم، مى‏دانى چنین عبدى کیست؟اى داود! آن نمازگزار کسى است که به ناموس مردم مؤمن زیاد با دیده گناه نظر مى‏کند و به خودش مى‏گوید: اگر صاحب قدرتى شدم گردن مردم را مى‏زنم آن هم به ستم!!

یا مُوسى‏ لااقْبَلُ الصَّلاة الّا مِمَّنْ تَواضَعَ لِعَظَمَتى وَالْزَمَ قَلْبَهُ خَوْفى وَقَطَعَ نَهارَهُ بِذِکْرى وَلَمْ یَبُتْ مُصِرّاً عَلَى الْخَطیئَةِ وَعَرِفَ حَقَّ اوْلیائى وَاحِبَّائى‏ «10»:اى موسى! نماز قبول نمى‏کنم مگر از کسى که براى عظمت من فروتنى کند و دلش ملازم با خوف من باشد و روزش به یاد من تمام شود و شب را در حال اصرار بر گناه صبح نکند و عارف به حق اولیا و عاشقان من باشد.

مى‏توان گفت که نماز مردمى که حقوق خدا و انبیا و امامان و اولیا را پایمال مى‏کنند، قبول است؟

مى‏توان گفت که نماز اهل فسق و فجور و غرق شدگان در دریاى معصیت و گناه نماز است؟

تا پیوند ایمانى و اتصال اسلامى انسان به پروردگار عزیز عالم و شؤون حضرت حق محکم نباشد، تا انسان در تمام شؤون حیات تقوا و خویشتن‏دارى از گناه را مراعات ننماید، تا آدمى عملا به شرایط صحت و قبولى نماز توجه نکند، نماز او قابل قبول حضرت حق نخواهد بود!!

 نماز در حال کسالت‏
امیرالمؤمنین علیه السلام مى‏فرماید:هیچ کدام از شما با حالت کسالت یا خواب آلودگى یا با افکارى که او را به خود مشغول مى‏سازد، به نماز نایستد؛ زیرا او در پیشگاه پروردگار مى‏باشد و جز این نیست که بهره و نصیب عبد از نمازش به همان اندازه است که از روى قلب توجه به خدا داشته و نیز آن حضرت از رسول اسلام نقل مى‏کند که:دو رکعت نماز مختصر ولى با تفکر و در حال یقین بهتر است از یک شب زنده‏دارى‏ «11»!

وضو یا غسل، یا تیمم را مطابق با احکام اسلام به جاى آرید، آن گاه در مکان مباح یا بهتر از آن در مسجد جاى بگیرید، سپس اول وقت را مراعات کنید، آن گاه با تمام هستى یعنى با عقل و روح و قلب و نفس و بدن به طرف قبله بایستید، سپس دل و جان را همان‏جا و براى همیشه از رذایل اخلاقى از قبیل ریا، حسد، بخل، حقد، کینه، عجب، نفاق و ... پاک کنید و مواظب باشید که شکم و شهوت و لباستان آلوده به حرام نباشد؛ آن گاه تمام حواس خود را در نیت خالص متمرکز کرده با قرائت صحیح تکبیرةالاحرام گفته و با عربى صحیح و حال الهى مسیر نماز را حرکت کرده و با غم و غصه به خاطر پایان گرفتن نماز، سلام نماز را ادا نموده از نماز خارج شوید و تصمیم قاطع شما بر این باشد که تا رسیدن به نماز دیگر از هر گناهى دورى جویید، آن وقت به طور حتم امیدوار به قبولى چنین نمازى باشید.

 پی نوشت ها:

(1)- مائده (5): 27.
(2)-/ المحاسن: 1/ 406.
(3)-/ جامع الأخبار: 337؛ بحار الأنوار: 74/ 133، باب 6، حدیث 41.
(4)- المحاسن: 1/ 293، باب 47، حدیث 455؛ بحار الأنوار: 66/ 391، باب 38، حدیث 66.
(5)- فرقان (25): 23.
(6)- ماعون (107): 4- 7.
(7)- بحار الأنوار: 80/ 9، باب 6، حدیث 2.
(8)-/ عوالى اللآلى: 1/ 322، حدیث 57؛ جامع احادیث الشیعة: 5/ 230، حدیث 7625؛ بحار الأنوار: 81/ 249، باب 16، حدیث 41.
(9)- عدة الداعى: 38، الباب الأول فى الحث على الدعاء؛ بحار الأنوار: 81/ 257، باب 16، حدیث 55.
(10)- کلمة اللّه: 97، به نقل از الأمالى، شیخ صدوق.
(11)- مستدرک الوسائل: 3/ 87، باب 29، حدیث 3084.
منابع مقالہ : کتاب عرفان اسلامى ج‏5 نوشتہ : حضرت آیت اللہ حسین انصاریان

پایان پیام/