به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، «اربعین» در لغت به معنای چهلم است. بیستمین روز ماه صفر را از آنجا که چهلمین روز شهادت امام حسین(علیه السلام) است، به نام اربعین حسینی می شناسند. برخی از محققین بر این باورند که راهپیمایی روز اربعین از زمان ائمه معصومین(علیهم السلام) امری شناخته شده و رایج در میان پیروان اهل بیت(ع) بوده است تا آنجا که به گفته مرحوم قاضی طباطبایی، زیارت اربعین سنتی مداوم در میان شیعیان بوده و آنها از زمان بنی عباس و بنی امیه به آن پایبندی داشته اند.
شاید از وجوهی که برای برگزاری روز اربعین برای سیدالشهدا (ع) از سال ۶۱ هجرت و از آن زمان تا حال که شیعه بر این امر همیشه قیام و اقدام کرده و آن را زنده نگه داشته است، آن است که برای سیدالشهدا (ع) زمین و آسمان تا چهل روز گریه کرده است. لذا رسیدن کاروان اسیران در سفر بازگشت به صحرای کربلا در چهلم شهادت آن حضرت، و عزاداری معروفی که شد، به همراه زیارت اربعین در این مسئله دخالت داشته است.عزاداری برای سید الشهدا به طور خاص از سوی اهل بیت (ع) تأکید شده است و اساساً نباید آن را با سایر عزاداری ها مقایسه کرد. لذا در این خصوص با حجت الاسلام «محمد صادق یوسفی مقدم» رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفتگویی انجام داده ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
فلسفه بزرگداشت اربعین حسینی و زیارت اربعین چیست؟
از گذشته تا کنون شیعیان اهل بیت علیهم السلام روز اربعین حسینی را به کربلا میشتافتند و آن حضرت را زیارت میکردند. این سنت همچنان در حال گسترش است و هر سال به صورت چشمگیری میلیونها نفر زائر عاشق به قصد زیارت شهیدان کربلا و دست یابی به ثواب زیارت اربعین به سوی کربلا می شتابند.
هر چند درعلت و فلسفه زیارت اربعین مرحوم «علاّمه مجلسی» در «زاد المعاد» می نویسد: «چون جابر که از بزرگان صحابه بود، اساس این کار را گذاشت، می تواند دلیل فضیلت زیارت آن حضرت در این روز شده باشد» ولی با این حال وی این احتمال را نیز می دهد که ممکن است زیارت اربعین وجوه دیگری داشته باشد که بر ما مخفی است.
آیا صرف حضور و آمدن جابر بن عبدالله انصاری در روز اربعین می تواند علت تاسیس سنتی چون زیارت اربعین شده باشد؟
«ابوریحان بیرونی» در فلسفه زیارت اربعین می گوید: «وَفِی الْعِشْرینَ رُدَّ رَأْسُ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) إلی جُثَّتِهِ حَتّی دُفِنَ مَعَ جُثَّتِهِ، وَ فیهِ زِیارَةُ الاْربَعینَ; در بیستم صفر سر مطهّر امام حسین(علیه السلام) به پیکرش بازگردانده شد و همراه آن به خاک سپرده شد و در همین روز زیارت اربعین وارد شده است».
بر این اساس زیارت اربعین پس از الحاق سر آن حضرت به بدنش در روز بیستم صفر سنّت شد و با این نظر که سر مبارک سید الشهداء به وسیله امام سجاد (علیه السلام) به کربلا آورده شده است از این رو اهمیّت زیارت اربعین به سبب الحاق سرهای شهدا در این روز توسط امام سجاد (علیه السلام) و زیارت آن قبور پاک، توسط امام (علیه السلام) و کاروان حرم حسینی در اربعین است و این عمل، از شعائر مهم شیعه شده است.
نیز می توان فلسفه زیارت و اهتمام دادن به آن را صدور روایتی از امام حسن عسکری (علیه السلام) دانست که فرمودهاند: «علامات المؤمن خمس: صلاة الخمسین و زیارة الأربعین و التختّم فی الیمین و تعفیر الجبین و الجهر ببسم الله الرّحمن الرّحیم». یعنی «علامات و نشانه‌های مؤمن، پنج چیز است: اقامهٴ نمازِ پنجاه و یک رکعت، زیارت اربعین امام حسین (ع)، انگشتر در دست راست نمودن، سجده کردن بر خاک و بلند گفتن به بسم الله الرحمن الرحیم»
پنجاه و یک رکعت نماز، همان هفده رکعت نماز یومیه و نمازهای مستحبی و نماز شب است. موارد دیگری نیز که در روایت یاد شده، همگی از مختصات شیعیان است؛ زیرا فقط شیعه است که بر خاک سجده می کند. نیز شیعه است که انگشتر به دست راست کردن و نیز زیارت اربعین حسینی را مستحب می‌داند.
در زیارت اربعین، هدف قیام امام حسین علیه‌السلام، همان هدف رسالت نبی اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم دانسته شده است. بر اساس قرآن و نهج‌البلاغه، هدف رسالت انبیای الهی، دو چیز است: یکی عالم کردن مردم و دیگری عاقل نمودن آنها با تهذیب نفس.کسانی که علم ندارند، دستور خدا را نمی‌دانند و توان تربیت خود یا دیگران را ندارند. برخی نیز عالمند، ولی در اثر نداشتن عقل به دانش خود عمل نمی‌کنند.
چرا زیارت اربعین در ردیف نمازهای واجب و مستحب قرار گرفته است؟
مراد از زیارت اربعین که با «الف و لام» آمده است « الأربعین» اشاره به زیارت اربعین معروفی است که مردم با آن آشنا بوده اند. قرار گرفتن زیارت اربعین در ردیف نمازهای واجب و مستحب بیانگر آن است که چنانکه نماز ستون دین است، رعایت زیارت اربعین حسینی هم ستون دین است.
طبق فرمایش آیت الله جوادی اگر طبق آیه ﴿إنّ الإنسان خلق هلوعاً إذا مسّه الشرّ جزوعاً و إذا مسّه الخیر منوعاً إلّا المصلّین﴾ نماز انسان را از هلوع، جزوع و منوع بودن محافظت می کند زیارت اربعین نیز مانع جزوع، هلوع و منوع بودن انسان می‌شود و در حقیقت زیارت یکی از اسباب مهم تحقق فلسفه شهادت امام حسین علیه السلام است. در زیارت اربعین حسینی آمده است که امام حسین (علیه السلام) در دعوت به حق حجت را بر خلق تمام کرد، هر گونه عذری را برداشت و اندرز و نصیحت آنان را با مهربانی تمام به انجام رساند و خون قلب پاکش را در راه تو ای خدای مهربان نثار نمود تا که بندگانت را از جهل، سرگردانی و گمراهی نجات دهد.«فأعذر فی الدعا و منح النصح و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة و حیرة الضلالة» بر این اساس در زیارت اربعین به خوبی این فلسفه بیان شده است.
کنگره عظیم اربعین چه ظرفیت هایی برای تمدن سازی دارد؟
کنگره عظیم اربعین سبب توسعه و گسترش محبت اهل بیت (علیهم السلام) در میان شیعیان و محبان آنان می شود. دیگر آنکه شیعیان و محبان اهل بیت با فلسفه قیام امام حسین علیه السلام آشنا می شوند و این آشنائی روحیه مقاومت را تقویت و جبهه دشمنان اهل بیت را تضعیف می کند، شیعیان و محبان اهل بیت نسبت به یکدیگر محبت می کنند و این موضوع سرنوشت ساز را توسعه می دهند، دوستداران اهل بیت (علیهم السلام) در تبعیت از فکر و راه آنان استوارمی‌شوند، جامعه اسلامی در سایه زیارت و پیاده روی اربعین معارف دینی را ترویج و منتشر می کنند و شیعیان و محبان اهل بیت علیهم السلام در زیارت اربعین با تحصیل و تقویت اخوت و اتحاد دینی تمدن اسلامی را احیاء می کنند .
نظر شما