به گزارش خبرگزاری شبستان، تهران از دو سده قبل آبستن حوادثی بوده که حاکی از فضای بهتری برای حکیمان و عارفان است. آشنایی با مظاهر جدید فرهنگ و تمدن غرب و آزادی نسبی مردم و رشد آگاهیهای عمومی و درخواست رسانه‌های گروهی و مراکز دادرسی حقوقی و وجود برخی از فرهیختگان و شاهزادگان عهد قاجار که از حکما و عرفا حمایت می‌کردند و همچنین دفاع فقهای عظام در مقابل ریاکاران و متعصبان خشک‌اندیش از حکیمان و عارفان و در نتیجه کمک به نشر و توسعه مدارس فلسفی و عرفانی در تهران، موجب رونق علوم طبیعی و ریاضی و حکمی و عرفانی شده است.
گرچه به دلیل برخی از حوادث همچون انقلاب مشروطه و بی‌توجهی متولیان امور و نارواییها و بی عدالتیها مدارسی از رونق افتاده، خراب شده، یا خالی از طلاب گشته؛ اما با تلاش حاملان حکمت و راسخان در علم، مخصوصاً چراغ حکمت متعالیه از دو سده پیش تاکنون در حوزه تهران نگهداشته شده است.
مدرسه دارالشفا،صدر ،سپهسالار..
در این میان گرچه مدرسه‌ی دارالشفاء پس از چهل سال حوزه‌ی گرم فلسفه و مدرسه عالی حکمی میرزای جلوه با مهاجرت طلاب در وقایع مشروطه به سردی می‌گراید، ولی مدرسه‌ی مروی، مدرسه‌ی صدر، مدرسه‌ی سپهسالار (قدیم و جدید)، مدرسه‌ی منیریه، مدرسه‌ی شیخ عبدالحسین و مدرسه‌ی کاظمیه و غیره به حیات خود ادامه داده شاگردان مؤسسین حوزه‌ی فلسفی و عرفانی تهران و حکمای اربعه و شاگردانشان به تعلیم فلسفه و عرفان در این حوزه و حوزه‌های دیگر علمی ایران پرداختند. در حال حاضر از میان مدارس مذکور، مدرسه استاد مطهری (سپهسالاری سابق) به عنوان ادامه دهنده حوزه فلسفی تهران است.
" وظایف حوزه فلسفی تهران:
گفته شده که حوزه‌ی تهران از غنی‌ترین حوزه‌های فلسفی جهان بوده است که برخی از ویژگیهای آن عبارتند از:1- برخورد با اندیشه‌های فلسفی جدید غربی2-دفاع در برابر حمله به فلسفه اسلامی و الهیات3- سعی در ارائه فلسفه صدرایی به شیوه‌ای نو و پایه‌گذاری برخی از براهین و مباحث جدید4- تأسیس مباحث تطبیقی فلسفی5- تصحیح و کتاب‌شناسی کتب قدیم و درسی فلسفی و عرفانی6- برخورد و همکاری با مستشرقین7- نقد و بررسی فلسفه غرب
البته ظاهراً حوزه فلسفی تهران در رسالت مطالعه و بررسی فلسفه غرب به اندازه کافی توفیق نداشته است با این حال باید قبول کرد که مکتب تهران به عنوان یک مکتب فکری جدید، مطرح نبوده، نوآوریهای آن بسیار محدود و صرفاً بیشتر مروج تفکرمشائی یا اندیشه متعالیه بوده است؛ مع الوصف باید به خاطر داشت که اکثر چهره‌های مکتب تهران به رغم تدین و ورع، مورد تکفیر متشرعان متصلب و متشبثان به علم استنجاء (که خقه اصغر را مهم‌تر از فقه اکبر می‌دانستند)، قرار گرفتند.
" چگونگی شکل گیری حوزه فلسفی تهران:
مستندات تاریخی حکایت از آن دارند که مؤسس مدرسه‌ی مروی و دعوت شاه قاجار از آخوند ملاعلی نوری درخواست کردند که بیایند تهران و در مدرسه مروی تدریس نمایند. ملاعلی نوری عذر آورد و یکی از شاگردان خویش را در سال 1237ه. ق، جهت تدریس در مدرسه‌ی مروی تهران معرفی و روانه گردانید.
این شاگرد عالیقدر، ملا عبداللّه مدرس زنوزی است که اولین مدرس فلسفه صدرایی و شارح حکمت متعالیه در حوزه‌ی فلسفی تهران است. وی به مدت بیست سال در این حوزه مشغول تدریس بوده و چراغ حکمت را در تهران روشن نموده است. شرح دعوت از آخوند ملاعلی نوری را به قلم علی مدرس پسر آقا ملاعبداللّه مدرس زنوزی چنین است: «
پس از آنکه مرحوم حاجی محمد حسین خان مروی در دارالخلافه‌ی تهران مدرسه‌ی مروی را عمارت کرد و به اتمام رسانید، از خاقان خلد آشیان استدعا کرد که مرحوم ملا علی نوری را از اصفهان به تهران احضار نماید تا در آن مدرسه تدریس فرمایند. پس از ابلاغ احضار، مرحوم ملاعلی نوری در جواب نوشت که در اصفهان قریب به دو هزار طلاب مشغول تحصیل هستند که چهارصد نفر - بلکه متجاوز - که شایسته حضور مجلس درس این دعاگو هستند به مجلس درس دعاگو حاضر می‌شوند. چنانچه در تهران بیاید موجب پریشانی این همه طلاب علم خواهد شد. پس از رسیدن جواب، مرحوم خان مروی استدعا نمود که مجدداً امر صادر و فرمایش شود که یکی از تلامیذ خود را که لایق دانند روانه دارالخلاقه کنند. که ملاعبداللّه مدرس زنوزی به تهران آمدند و مکتب تهران تأسیس گردیده تداوم یافت».
حوزه علمیه ری
اگر بخواهیم سابقه حوزه علمیه تهران به حوزه علمیه شهرری متصل کنیم، می‌توان گفت سابقه حوزه علمیه تهران به عهد معصومین(ع) برمی‌گردد، همچون حوزه علمیه قم که از دوره معصومین(ع) تاکنون کانون معرفت، کسب علم و تقوا بوده است.
گذشته از قدمت 200ساله حوزه های تهران اگر حوزه علمیه ری را نیز جزو تهران قلمداد کنیم، قطعا حوزه علمیه تهران از کهن ترین حوزه های علمیه شیعی تلقی خواهد شد،حوزه علمیه ری با بیش از 1000 سال سابقه از یک پیشینه ریشه دار و پررونق در برخی مقاطع تاریخی برخوردار است. حضرت عبدالعظیم، شیخ صدوق و ثقة الاسلام کلینی جزو بزرگترین محدثین ما هستند که در ری بودند و کرسی تدریس داشته اند.
حوزه مروی
حوزه علمیه مروی از قدیمی ترین حوزه های علمیه ایران با قدمتی بیش از 200 سال است که بزرگانی همچون ملا حسینقلی همدانی رحمه الله در آن درس خوانده و بزرگانی همچون ملا علی کنی قدس سره ریاست آن را بر عهده داشته اند. ریاست این حوزه اکنون بر عهده آیت الله مهدوی کنی است. این حوزه شامل چند مدرسه از جمله مدرسه مروی و مدرسه شهید بهشتی است.
مکتب تهران در حوزه های علمیه
در فاصله بین مکتب اصفهان که صدرالمتالهین شیرازی ظهور کرد تا دوره معاصر که قم کانون حکمت است، در این فاصله مکتب تهران مطرح بود و عرفا و فلاسفه بزرگی بودند که شاگردپروری کردند و شاگردان متاخر آنها به قم منتقل شدند؛ شهید مطهری، آیت الله جوادی آملی و علامه حسن زاده آملی جزو این دسته هستند. بدین ترتیب عملا مکتب قم شکل می گیرد که ما از آن به مکتب فلسفی نوصداریی یاد می کنیم که نوعی بازگشت به حکمت مشّایی است.
نقش حوزه های علمیه تهران در مشروطه
در نهضت مشروط بعد از نجف، حوزه علمیه تهران بیشترین سهم را داشته است و قراین تاریخی می گوید صدور برخی احکام و اطلاعیه ها از سوی آخوند خراسانی و مرحوم نائینی با مشورت و پیشنهاد علمای تهران صورت گرفته است. شیخ فضل الله نوری در تهران ایده مشروطه مشروعه را مطرح کرد و برای این موضوع تا پای چوبه دار هم رفت.
فضلای نخبه در حوزه های علمیه تهران
به لحاظ حکمی، تهران در سلسله مکاتب حکمی شیعه خود، دارای مکتب حکمی مستقلی بود و مکتب فقهی امروز قم نیز فرزند تهران محسوب می‌شود؛ تهران روزگاری به شهر هزار حکیم مشهور بود، چراکه هم‌زمان چندین عالم و دانشمند دینی و فیلسوف و در برخی مقاطع هم‌زمان فقهای بزرگ صاحب‌‌رساله حضور داشتند و هم‌چنان نیز این شخصیت‌های بزرگ، همچون آیت‌الله تهرانی و آیت‌الله مهدوی کنی که مایه نورانیت و دلگرمی جوان‌تر‌ها هستند، در تهران حضور دارند.
حوزه های تهران در زمان پهلوی
براساس سیاست‌های ضد دینی که در دوره پهلوی اتخاذ شده بود، حوزه علمیه تهران تضعیف شد. حتی حوزه را حذف کردند و به جای آن مدرسه معقول و منقول پدید آمد،در دانشگاه‌ها نیز رشته‌های معارف تأسیس شد تا «الهی‌دانان لباس شخصی» جایگزین علمایی شوند که جامه پیامبر را بر تن داشتند! شاید بتوان گفت؛ حوزه تهران، در حاکمیت جور و نظام ستم‌شاهی، بیش از دیگر حوزه‌ها آسیب دیده است.
مدارس علمیه تهران در زمان جنگ تحمیلی
حضور روحانیان در زمان دفاع مقدس بسیار پر شور وگسترده بود ،براساس آمار رسمی بنیاد شهید، تعداد شهدای روحانی نسبت به تعاد شهدای سایر اصناف و مشاغل 20 برابر است.
حوزه های علمیه استان تهران در حال حاضر با 10هزار طلبه در 100مدرسه علمیه که 60درصد از آنها مرد و40درصد زن هستند فعالیت می کند.
پایان پیام/
نظر شما