ایران؛ تفسیر عملی عدم تعهد

خبرگزاری شبستان: جنبش کشور‏های غیر متعهد، جنبش عدم انسلاک یا جنبش عدم تعهد در سال 1955 در اوج جنگ سرد و فضای دوقطبی بین غرب و شرق با هدف وحدت میان کشورهایی که نه در اردوگاه کمونیسم و نه در اردوگاه سرمایه‌داری (امپریالیسم)، قرار داشتند، تشکیل شد. این جنبش تحت تأثیر دو عامل اساسی شکل گرفت: عامل اول ناشی از استعمار زدایی توسط سازمان ملل بود که با استقبال مستعمره های سابق و دولت های جهان سوم مواجه شد. زیرا فرایند استعمار زدایی نه تنها منجر به امکان استقلال برای مللی می شد که به هر نحوی استقلال آنها در معرض تهدید بود، بلکه خود نیز استقلال طلبی را تشویق می کرد. عامل دوم که سبب شکل گیری جنبش عدم تعهد شد این بود که، در دوران جنگ سرد و تحت تأثیر فضای دو قطبی این باور شکل گرفت که دیگر دولت های جهان ناچارند که در یکی از دو بلوک شرق یا غرب قرار گیرند و طبیعی است که این باور با استقلال طلبی منبعث از فرایند استعمار زدایی سازگار نبود و لذا برخی از دولت ها در مخالفت با این طرز تفکر به سمت شکل گیری جنبش عدم تعهد حرکت کردند و در کنار راه شرق و غرب، قائل به راه سومی تحت عنوان عدم تعهد بودند. بر این مبنا جنبش عدم تعهد شکل گرفت.
معیار قرار دادن عدم وابستگی به دوبلوک شرق و غرب و تاکید بر اصل همزیستی مسالمت آمیز به معنای عدم شرکت در دسته بندی های سیاسی و خودداری از دادن پایگا ه های نظامی به اردوگاه شرق و غرب باعث سرازیر شدن خیل کشورها به این جنبش شده که هم اکنون بیش از دوسوم اعضای سازمان ملل متحد را تشکیل می دهند. درواقع کشورهای غیرمتعهد در پرتوی همکاری ودستیابی به مواضع مشترک، برابری و امتیازات متقابل و همزیستی مسالمت آمیز ،عدم وابستگی نظامی به قدرت های بزرگ و بی طرفی در مناقشات جهانی، سیاست خارجی عدم تعهد را در پیش گرفته اند و آنچه آنها را به هم نزدیک می کند ، نخست ایستادگی آنان در برابر نفوذ و سیطره جویی قدرت های بزرگ است که استقلال سیاسی آنان را نهدید می کند و دوم کوشش آنان برای از میان بردن استعمار سیاسی و اقتصادی و پشتیبانی از جنبش های آزادی خواه و ضداستعماری است.
شالوده جنبش عدم تعهد در کنفرانس باندونگ پی ریزی شد و چند روز پیش اجلاس شانزدهم سران جنبش عدم تعهد در کشوری برگزار شد که نظام سیاسی اش برآمده از انقلاب اسلامی بر محور شعار« نه شرقی ، نه غربی » است و از همان ابتدای شکل گیری در سال 1358 به عضویت این جنبش درآمد، کشوری که به تعبیر یکی از رهبران آفریقایی با انقلابش تفسیر دقیق و عملی از عدم تعهد را به جهانیان نشان داد و در طول سه دهه حیاتش بر همان خط استقلال نظام در نظام بین الملل حرکت کرده و البته هزینه استقلال را در مقاطع مختلف پرداخته است. مقاومت ملی سه دهه گذشته ایران اسلامی برای حفظ استقلال و نفی سلطه گری ، نشانه تعهد به اصول و عدم تعهد به نظام سلطه است. جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ سیاست مستقل در روابط و سیاست بین الملل به دور از سلطه جویی های شرقی و غربی،همه ی تلاش خود را بر ایفای نقشی مستقل و فعال مبتنی بر تحقق عدالت در عرصه بین المللی و جلوگیری از پذیرش سلطه زورگویان متمرکز کرده و از هنگام عضویت در این جنبش نقش محوری و فعالی را در آن به عهده گرفته است. سابقه درخشان ایران به عنوان یکی از کشورهای مستقل عضو جنبش در نفی سلطه قدرت های جهانی و هماهنگی و قرابت فلسفه سیاسی مورد تاکید جمهوری اسلامی ایران با اصول جنبش عدم تعهد موجب شده کشورمان در تدوین مواضع و تصمیمات جنبش در مسائل و تحولات بین المللی نقش فعال و منحصر به فردی را ایفا می کند. با عنایت به همین نقش و جایگاه مهم بود که در جریان برگزاری اجلاس پانزدهم در شرم الشیخ مصر، کشورهای عضو با اجماع ،ایران را به عنوان رئیس دوره ای جنبش و نیز میزبان برگزاری شانزدهمین نشست سران عدم تعهد برگزیدند. جمهوری اسلامی ایران با عنایت به ماهیت ضدسلطه و استقلال طلبانه وعدالتخواهانه خود و نیز تعهد مسولانه می تواند در دوره ریاست خود بر جنبش عدم تعهد ،برای تحقق اهداف،آرمان و اصول مورد تاکید جنبش ، از طریق حفظ وحدت و همدلی اعضا و مشارکت فعال در جنبش در مناسبات بین المللی در جهت منافع اعضا گام بردارد. حال که ریاست این اجلاس به مدت سه سال به عهده کشوری است که غیرمتعهد بودن را به صورت کامل معنا بخشیده است، ایران می تواند با سکانداری این جنبش تفکر عدم وابستگی و حفظ استقلال را نهادینه کرده و تاثیر و نقش آفرینی مثبتی در تحولات مربوط به جنبش عدم تعهد داشته باشد.
نویسنده: اقدس اقبال
پایان پیام/