به گزارش خبرنگار سیاسی شبستان، جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصول بنیادین و اولیه مندرج در سیاست خارجی خویش یعنی اصل «سیاست نه شرقی، نه غربی»، در ششمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در هاوانا در سال 1358 بعنوان هشتاد و هشتمین کشور به عضویت جنبش عدم تعهد درآمد و طی 30 سال عضویت در آن بخصوص از سال 1983 و در مقطع آغازین جنگ تحمیلی همواره به عنوان یکی از کشورهای فعال و پیشرو در کلیه نشستهای جنبش عدم تعهد بویژه اجلاسهای سران و وزرای امور خارجه شرکت داشته و در تدوین مواضع و تصمیمات جنبش در خصوص مسائل و تحولات مهم بین الملل نقش فعالی را ایفا نموده است. نمایندگی های کشورمان نزد سازمان ملل متحد بخصوص در نیویورک در کلیه جلسات دفتر هماهنگی جنبش عدم تعهد حضور فعالی داشته اند.
از نقاط عطف همکاریهای میان ایران و جنبش عدم تعهد در عرصه‌ی بین‌المللی می‌توان از حمایت این جنبش از برنامه‌های صلح‌آمیز هستهیی کشورمان، در سالهای اخیر و در پی طرح موضوع فعالیت‌های هستهیی جمهوری اسلامی ایران در شورای حکام آژانس انرژی اتمی و متعاقب آن در شورای امنیت سازمان ملل متحد، اشاره نمود که نتیجه آن بیانیه تروئیکای جنبش عدم تعهد و بیانیه‌های متعدد گروه عدم تعهد در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حمایت از فعالیت‌های هستهیی جمهوری اسلامی ایران بود.
همچنین در اجلاس وزرای خارجه دفتر هماهنگی جنبش عدم تعهد در پوتراجایا مالزی (خرداد 1385) برای نخستین بار بیانیه جداگانه جنبش عدم تعهد در خصوص فعالیت‌های هستهیی کشورمان صادر شد و سه ماه بعد ( شهریور ماه 1385) مشابه این بیانیه در چهاردهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در هاوانا به تصویب رسید.
ایران اسلامی با اکثریت قاطع آرای حاضران در پانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد میزبانی و ریاست شانزدهمین دوره را بر عهده گرفت و حال باید دید در دوره های قبل میزبانی این اجلاس چگونه بوده است؟
اجلاس اول، یوگسلاوی
نخستین اجلاس سران کشورهای غیرمتعهد در اول سپتامبر 1961 در بلگراد تشکیل شد. بنابر شرایطی که برای شناخت کشورهای غیرمتعهد تعیین شده بود از 25 کشور برای شرکت در کنفرانس دعوت به عمل آمد. جو بین‌المللی آن زمان - دوره جنگ سرد و تشدید تشنجات بین‌المللی - بیم برخورد بلوک‌ها و آغاز جنگ جهانی‌سوم را بوجود آورده بود، لذا تأکید کنفرانس بیشتر برحفظ صلح و امنیت جهانی و رفع اختلافات از طریق صلح و همکاری بین‌المللی بود. اکثریت شرکت‌کنندگان را کشورهای تازه استقلال‌یافته با خاطرات تلخ از استعمار غرب تشکیل می‌دادند. به همین دلیل نسبت به غرب بدبین بوده و بیشتر به شرق تمایل داشتند.
اجلاس دوم، مصر
دومین اجلاس سران کشورهای غیرمتعهد از 5 تا 10 اکتبر 1964 در قاهره پایتخت مصر تشکیل شد. در این کنفرانس سران 47 کشور شرکت کرده بودند. اغلب اعضای جدید را کشورهای تازه استقلال‌یافته تشکیل می‌دادند. هدف اصلی کنفرانس بررسی بحرانهای جهانی و چگونگی یافتن راهی جهت تأمین و استقرار صلح بود.
اجلاس سوم، زامبیا
با آنکه قرار بود کنفرانس سران عدم تعهد هر سه سال یکبار تشکیل شود اما به علت اوضاع و احوال جهان، سومین کنفرانس سران شش سال بعد از اجلاس دوم یعنی در سال 1970 (از هشتم تا دهم سپتامبر) در لوزاکا پایتخت زامبیا با شرکت 53 کشور عضو تشکیل شد. این کنفرانس ضمن پرداختن به مسائل مربوط به حفظ صلح و امنیت بین‌المللی برضرورت استقلال کلیه ملل به خصوص مستعمرات پرتغال در جنوب آفریقا تأکید کرد. در زمینه مسائل اقتصادی از افزایش شکاف میان کشورهای غنی و فقیر اظهار تأسف شد و تنزل سهم کشورهای در حال توسعه در زمینه صادرات طی دهه‌های 50 و 60 میلادی مورد توجه قرار گرفت.
اجلاس چهارم، الجزایر
چهارمین اجلاس سران کشورهای غیرمتعهد از 5 تا 9 سپتامبر 1973 در الجزیره تشکیل شد. شرکت‌کنندگان در این کنفرانس 75 کشور بودند و مصوبات آن در زمینه مسائل سیاسی از جمله تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی، رودزیا، کامبوج،کره، حقوق دریاها و مواد مخدر بود. در زمینه مسائل اقتصادی به موضوعاتی چون روابط کشورهای پیشرفته و در حال توسعه، انتقال تکنولوژی و سیستم بین‌المللی مالی و پولی توجه داشت.
اجلاس پنجم، سریلانکا
پنجمین کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد در کلمبو پایتخت سریلانکا از تاریخ 16 تا 19 اوت 1976 برگزار شد. 86 کشور به عنوان عضو، 9 کشور و 12 سازمان بین‌المللی به عنوان ناظر و 7 کشور به عنوان میهمان در این کنفرانس شرکت داشتند. احتلاف نظرهایی که از قبل در جنبش عدم تعهد موجود بود از این کنفرانس شکل روشن‌تری به خود گرفت و به طور کلی کشورهای شرکت‌کننده به دو گروه تندرو یا مترقی و میانه رو یا معتدل تقسیم شدند. اگر چه تعداد کشورهای میانه‌رو که بیشتر طرفدار غرب بودند زیادتر بود ولی فعالیت سازمان‌یافته گروههای تندرو تأثیر زیادی برمصوبات کنفرانس گذاشت. با این همه تصمیمات کنفرانس کلمبو را می‌توان نسبتاً معتدل و به دور از تندروی دانست. در این اجلاس بر سر تصاحب کرسیهای دفتر هماهنگی جنبش عدم تعهد که تعداد آن از 17 عضور به 25عضو افزایش یافته بود رقابت شدیدی درگرفت.
اجلاس ششم، کوبا
ششمین کنفرانس سران کشورهای غیرمتعهد در روزهای سوم تا هفتم اکتبر 1979 (چند ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی) در هاوانا پایتخت کوبا برگزار شد. در این کنفرانس مراحل نهایی عضویت جمهوری اسلامی ایران در جنبش پایان یافت و جمهوری اسلامی ایران به طور رسمی به عضویت جنبش عدم تعهد درآمد. در جریان این کنفرانس مسائل مهمی چون اوضاع خاورمیانه، پیشنهاد اخراج مصر از جنبش (به‌خاطر امضای قرارداد صلح کمپ‌دیوید با اسرائیل)، عضویت کامبوج و اوضاع اقتصادی بین‌المللی مورد بحث قرار گرفت. در هاوانا دو دستگی در میان اعضای جنبش عدم تعهد کاملاً مشخص بود. عده‌ای کوبا را متهم می‌کردند که در ریاست کنفرانس بی‌طرفی را مراعات نکرده است، از این رو وقتی پیشنهاد پشتیبانی از خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران علیه آمریکا مطرح شد تعدادی از کشورها تأکید کردند که بایستی تجاوزات آمریکا به ایران و دخالت نظامی شوروی در افغانستان هر دو با هم در جلسات جنبش مطرح و بررسی شود.بندهای 139، 140 و 141 بیانیه پایانی ششمین اجلاس سران عدم تعهد به طور کامل به ایران اختصاص یافت و در آنها نسبت به پیروزی تاریخی مردم ایران در سرنگون کردن رژیم پیشین و ایجاد امیدواری برای تمام مردم جهان در به دست آوردن آزادی و تحکیم استقلال خود، ابراز مسرت شد. در بیانیه پایانی اجلاس هاوانا، از قطع روابط ایران با اسرائیل و آفریقای جنوبی، همچنین خروج ایران از پیمان سنتو استقبال به عمل آمد.در اجلاس هاوانا پیشنهاد عراق برای میزبانی اجلاس هفتم سران بعد از کوبا مورد تصویب قرار گرفت.
اجلاس هفتم، هند
هفتمین اجلاس سران عدم تعهد در ماه مارس 1983 در دهلی‌نو، با حضور 99 کشور و به ریاست خانم ایندیرا گاندی برگزار شد. باتوجه به اختلاف نظرهایی که در اجلاس هاوانا میان اعضاء شکل گرفته و موجودیت جنبش را به چالش کشیده بود، وظیفه خانم‌گاندی برای بازگرداندن اعتماد کشورهای عضو و خروج از حالتی که بعضی آن را انحراف جنبش به چپ و وابستگی به بلوک شرق تعبیر کرده بودند، دشوار بود. اجلاس هفتم در شرایطی برگزار شد که آثار بحران اقتصادی در جهان به ویژه در کشورهای کمتر توسعه‌یافته که اغلب عضو جنبش بودند به مراحل بی‌سابقه‌ای رسیده بود. بیانیه نهایی شامل دو بخش اقتصادی و سیاسی بود و در قسمت سیاسی ضمن تشریح نقش عدم تعهد در دستیابی به صلح و امنیت، خلع‌سلاح و همزیستی مسالمت‌آمیز به مسائلی چون اوضاع جنوب آفریقا، فلسطین، لبنان، خاورمیانه، کامبوج، افغانستان، کره و جنگ ایران و عراق می‌پرداخت. تصمیم‌گیری در مورد محل برگزاری اجلاس بعدی به اجلاس وزرای خارجه در لواندا در سال 1985 موکول شد و در اجلاس لواندا موافقت شد که هشتمین اجلاس‌سران در حراره برگزار گردد.
اجلاس هشتم، زیمبابوه
هشتمین اجلاس سران عدم تعهد در تاریخ اول تا ششم سپتامبر 1986 در حراره پایتخت زیمبابوه برگزار شد. طبق روال معمول دوره‌های قبل، پس از جلسات مقدماتی کارشناسان سیاسی و اقتصادی، کنفرانس وزرای خارجه جنبش در روزهای 28 و 29 اوت برگزار شد. اجلاس هشتم مصادف بود با بیست و پنجمین سال تأسیس جنبش عدم تعهد و از مهمترین موضوعاتی که در این اجلاس مطرح شد و در بیانیه نهایی مورد اشاره قرار گرفت عبارت بود از: خلع سلاح و امنیت جهانی، استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای، مسئله فلسطین، لبنان، وضعیت خاورمیانه، جنگ ایران و عراق، قبرس، تجاوز آمریکا علیه لیبی، جنوب آفریقا، حقوق ملتها جهت حفظ فرهنگ و آثار ملی خود، بدهی‌های خارجی و علوم و تکنولوژی. یکی از بحث‌انگیزترین موضوعات مطرح شده در این اجلاس مسئله جنگ ایران و عراق بود. هیأت جمهوری اسلامی ایران در این اجلاس با موفقیت توانست از تصویب بیانیه‌ای که به ابتکار کشورهای عرب حامی عراق تنظیم شده و خواستار توقف بدون قید و شرط جنگ بود جلوگیری کند. در آن زمان هنوز بخشی از خاک ایران در تصرف عراق بود.
اجلاس نهم، یوگسلاوی
اجلاس نهم سران عدم تعهد با حضور 109 کشور از چهارم تا هفتم سپتامبر 1989 در بلگراد برگزار شد. این دومین بار بود که ریاست جنبش عدم تعهد به یوگسلاوی می‌رسید.
برگزاری اجلاس مصادف شد با تحولات عمده در نظام دوقطبی و از میان رفتن جنگ سرد. با توجه به وضعیت جدید، اعضای جنبش در خصوص نحوه اداره و ادامه کار آن دچار اختلاف شده بودند، عده‌ای با استناد به اینکه قطب‌بندیهای دوران جنگ سرد از میان رفته و جنبش فلسفه وجودی خود را از دست داده پیشنهاد تغییر نام یا ادغام آن با گروه 77 را مطرح می‌کردند درحالی که جمع کثیری از اعضا، ضمن تأیید ایجاد تغییرات در صحنه بین‌المللی معتقد بودند جنبش هنوز برای تحقق اهداف خود راه درازی در پیش دارد. یوگسلاوی به عنوان رئیس اجلاس نهم در تلاش جهت ایجاد تحول در نگرش جنبش عدم تعهد برخی از موضوعات اساسی در اسناد سیاسی از جمله مباحث مربوط به استعمارزدایی و برقراری نظام نوین اطلاعات و ارتباطات را از دستور کار حذف کرد که با تلاش کشورهای چپ از جمله کوبا مجدداً به آن اضافه شد. در هر حال در اجلاس نهم از سوی طرفداران دو ایده فوق، بحثهای زیادی صورت گرفت، اما در نهایت کشورهای عضو تصمیم گرفتند ضمن پایبندی به اصول جنبش، به فعالیت‌های دسته‌جمعی خود ادامه داده و در گسترش همکاری با کشورهای توسعه‌یافته تلاش کنند.
اجلاس دهم، اندونزی
اجلاس دهم سران جنبش عدم تعهد از تاریخ 28 اوت 1992 در جاکارتا پایتخت اندونزی آغاز به کار کرد. مهمترین بحث در اجلاس مذکور موضوع تغییر نظام حاکم برروابط بین‌الملل و چگونگی برخورد جنبش با آن بود.کشورهای مختلف طی جلسات متعدد نظرات خود در قبال وضعیت جدید جهانی را مطرح کردند. نتیجه این گفتگوها حاکی از آن بود که جنبش عدم تعهد نه تنها موفق به حفظ هویت خویش گردیده بلکه با گذار از این دوره بحرانی، آماده رویارویی با چالشهای جدید در جهان شده است. از این نظر اجلاس دهم را می‌توان یک مقطع مهم در تاریخ جنبش عدم تعهد به حساب آورد چرا که جنبش به دلیل اجماع نظر میان کشورهای عضو در خصوص ضرورت تداوم حیات خود و ارتقای نقش آن در تحولات بین‌المللی، هویت وجودی خود را در دوران پس از جنگ سرد بازیافت. مهمترین مسائل منطقه‌ای و اقتصادی مطرح در این اجلاس عبارت بودند از مسائل مربوط به آسیای جنوب شرقی، افغانستان، درگیری اعراب و اسرائیل، لبنان، بوسنی، آفریقای‌جنوبی، قاچاق موادمخدر، تروریسم، استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، همکاری بین‌المللی اقتصادی برای توسعه و محیط زیست.
اجلاس یازدهم، کلمبیا
یازدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد از تاریخ 18 تا 20 اکتبر 1995 در شهر کارتاهنا در کلمبیا برگزار شد. این اجلاس در پایان کار خود علاوه بربیانیه پایانی یک بیانیه جداگانه در خصوص آنکتاد و یونیدو صادر کرد. در طول اجلاس مسائل متعددی مورد بررسی قرار گرفت که اهم آنها عبارتنداز: تجدید ساختار سازمان ملل، خاتمه دوران جنگ سرد و مشکلات اقتصادی و اجتماعی موجود در جهان سوم، خلع سلاح و امنیت بین‌المللی، همکاری بین المللی برای توسعه، ضرورت برخورد مناسب جنبش با تحولات بین‌المللی، همکاریهای اقتصادی و تروریسم.
اجلاس دوازدهم، آفریقای جنوبی
دوازدهمین اجلاس سران عدم تعهد از تاریخ 29 اوت تا 3 سپتامبر 1998 در شهر دوربان آفریقای جنوبی و با حضور نمایندگان 114 کشور به ریاست آقای نلسون‌ماندلا برگزار شد. مهمترین موضوعاتی که در این اجلاس مورد بررسی قرار گرفت و در بیانیه نهایی گنجانده شد عبارت بود از: نقش جنبش عدم تعهد، گفتگوی تمدنها، تجدید ساختار سازمان ملل، وضعیت مالی سازمان ملل، تروریسم، بدهی‌های خارجی، محیط زیست و توسعه، علوم و تکنولوژی، همکاریهای جنوب - جنوب، کشورهای کمتر توسعه‌یافته، نژادپرستی، تبعیض‌نژادی و موادمخدر.
اجلاس سیزدهم، مالزی
براساس تصمیم اجلاس دوازدهم سران در دوربان، بنگلادش به عنوان میزبان بعدی اجلاس سران تعیین گردید و قرار بود اجلاس وزرای خارجه عدم تعهد در ژانویه و اجلاس سران در آوریل سال 2022 برگزار شود اما با انصراف بنگلادش و سپس اردن از برگزاری اجلاس سران، در سیزدهمین اجلاس وزرای خارجه عدم تعهد در دوربان آفریقای جنوبی،کشور مالزی به عنوان میزبان اجلاس سیزدهم سران تعیین و اجلاس مذکور از 20 تا 25 فوریه 2002 در کوالالامپور پایتخت مالزی برگزار شد. این اجلاس نخستین اجلاس سران عدم تعهد پس از حوادث تروریستی 11 سپتامبر در نیویورک بود و لذا تروریسم به یکی از مباحث عمده اجلاس سیزدهم تبدیل شد. از سوی دیگر اجلاس کوالالامپور کمتر از یک ماه قبل از حمله آمریکا به عراق و در بحبوحه مباحث شورای امنیت سازمان ملل در خصوص عراق برگزار شد. به طور طبیعی مسئله عراق از اصلی‌ترین موضوعات مطرح در سخنرانی سران کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس بود. رئیس جمهور وقت ایران در بخشی از سخنرانی خود در این اجلاس، حمله نظامی به عراق را موجب خسارت فراوان به مردم مظلوم این کشور و به خطر افتادن ثبات و امنیت منطقه، تخریب محیط زیست و تقویت افراط‌گرایی خواند و گفت این حمله حرکت موزون آغاز شده به سوی مردم سالاری سازگار با دین و اخلاق و فرهنگ را در این منطقه به خطر خواهد انداخت.
اجلاس چهاردهم، کوبا
چهاردهمین اجلاس سران از 20 تا 25 سپتامبر 2006 در هاوانا پایتخت کوبا برگزار شد. از آن تاریخ ریاست جنبش عدم تعهد را کوبا برعهده دارد. صدور بیانیه جداگانه در ارتباط با فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران مهمترین موضوعات مطروحه در این اجلاس بود.
اجلاس پانزدهم، مصر
پانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد از تاریخ 20 الی 25 تیرماه 1388(11 الی 16 ژوئیه 2009)در شرم الشیخ مصر برگزار گردید. در این اجلاس سران و نمایندگان 107 کشور از 118 عضو،18 کشور و 7 سازمان بین المللی و منطقه‌ای به‌عنوان ناظر و 29 کشور و 14 سازمان بین المللی و منطقه‌ای بعنوان میهمان شرکت کردند. اجلاس سران به درخواست آرژانتین و شورای صلح جهانی برای عضویت ناظر در جنبش عدم تعهد پاسخ مثبت داد.در پایان این اجلاس 7 سند شامل سند نهایی اجلاس، اعلامیه سران شرم الشیخ،اعلامیه روز بین المللی نلسون ماندلا-18 ژوئیه، اعلامیه ضرورت پایان بخشیدن به تحریمهای مالی، تجاری و اقتصادی آمریکا علیه کوبا، اعلامیه فلسطین، طرح عمل جنبش عدم تعهد(2012-2009)و گزارش گزارشگر اجلاس به تصویب رسید.
اجلاس پانزدهم سران پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران برای میزبانی شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در سال 1391 مطابق با 2012 میلادی را به تصویب رساند بر این اساس جمهوری اسلامی ایران به مدت 9 سال تا سال 13789 مطابق با 2018 میلادی، عضو تروئیکای جنبش می باشد و از سال 1391 لغایت 1394 ریاست دوره ای جنبش عدم تعهد را بر عهده خواهد داشت.
پایان پیام/
نظر شما