حجت الاسلام علی زینتی، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی و از اساتید فقه موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) در رابطه با تبیین و توضیح شرایط و ضوابط پرداخت فطریه و موارد مصرف آن به خبرنگار شبستان گفت: زکات فطره را از 4 دیدگاه می توان مورد بررسی و تحلیل قرار داد. پرداخت زکات فطره از سویی یک حکم فقهی فردی تلقی می شود که تکلیف هر انسان مسلمان مکلف است و از سوی دیگر می تواند آن را با نگاه فقه حکومتی مورد توجه قرار داد چرا که دارای تاثیرات اجتماعی است و نوعی هم احساسی اجتماعی در جامعه دینی به دنبال دارد.
وی افزود: علاوه بر این دو دیدگاه، فطریه در اقتصاد اسلامی نیز به واسطه بار مالی که در پی دارد حایز اهمیت است و از سوی دیگر تاثیرات اخلاقی و خودسازی نیز از دیگر آثار پرداخت فطریه است. پرداخت زکات فطریه در نگاه فقهی فردی یک تکلیف الهی است که در برخی منابع روایی به عنوان شرط قبولی روزه از آن تعبیر شده است و از این نگاه فرد پرداخت کننده می بایست دارای بلوغ، عقل، حریت و غنا باشد.
حجت الاسلام زینتی در تعریف مفهوم غنا و شرط غنی بودن فرد برای پرداخت فطریه گفت: غنا یعنی فرد به اندازه مئونه یک سال خود را داشته باشد که در این صورت پرداخت زکات فطره بر او واجب می شود.
8 قشر می توانند از فطریه استفاده کنند
وی ضمن اشاره به مقدار و موارد مصرف فطریه خاطرنشان کرد: مقدار زکات فطره یک ساع، معادل 3 کیلوگرم از جنس ماده غذایی است که در طول سال استفاده می شود و اصطلاحاً به آن «قوت غالب» می گویند. در فقه موارد هشتگانه مصرف زکات فطریه به صورت خاص مشخص شده و 8 صنف از اصناف مختلف اجتماع می توانند از این سرمایه استفاده کنند که فقرا و مساکین نخستین و برجسته ترین صنف های مصرف کننده زکات فطره را تشکیل می دهند به همین دلیل گفته می شود کسی که قوت سالانه خود را ندارد، پرداختن زکات فطریه بر او واجب نیست اما گرفتن زکات فطره برای او جایز است. همانگونه که آیه شریفه قرآن می فرماید: «للفقراء و المساکین و ابن السبیل و مولفه قلوبهم ...» و آنچه امروز و در شرایط کنونی برای مصرف فطریه بیشتر مورد توجه است دو قشر اول یعنی فقرا و مساکین هستند.
این استاد سطوح عالی حوزه یادآور شد: در روایات از فطریه به عنوان زکات مال یا زکات بدن تعبیر شده است که البته تعبیر اول یعنی زکات مال صحیح تر است چرا که در آموزه های دینی فطریه و زکات مصطلح رایج فقهی به عنوان زکات مال، روزه به عنوان زکات بدن و نشر و گسترش علم به عنوان زکات علم تلقی می شود. در هر حال در فقه فردی، پرداخت زکات فطره یک تکلیف واجب الهی است و هر فرد بالغ و عاقلی که بتواند قوت غالب خود را در طول سال تامین کند باید در شامگاه شب عید فطر آن را به مستحق پرداخت کند.
مقدار فطریه را باید درشامگاه شب عیداز مال جدا کرد
وی در رابطه با زمان پرداخت فطریه گفت: حکم اولیه زمان پرداخت فطریه از نظر فقهی، همان شامگاه شب عید است که با توجه به امکان عدم دسترسی به مستحق، به افراد فرصت داده شده تا مبلغ فطریه را کنار گذاشته و در روز عید تا پیش از نماز عید پرداخت کنند. اما کنار گذاشتن مبلغ آن در شامگاه شب عید ضروری است برخی نیز معتقدند که یقیناً می بایست تا پیش از نماز عید پرداخت شود.
این استاد فقه موسسه امام افزود: در دین اسلام دو عید و در مذهب تشیع سه عید بزرگ قربان، فطر و غدیر مورد توجه است که عید فطر در واقع عید بازگشت به فطرت پاک و الهی انسان است که پس از تزکیه نفس در ماه رمضان برای او حاصل می شود همچنانکه قرآن کریم می فرماید: «قد افلح من تزکی و ذکر اسم ربه فصلی ...»و در سوره مومنون در وصف اهل ایمان می فرماید: مومنان کسانی هستند که زکات را پرداخت می کنند. «قد افلح المومنون ... و الذین للزکات فاعلون» یعنی پرداخت زکات فطره از اوصاف اهل ایمان است.
حجت الاسلام زینتی تصریح کرد: از دیدگاه اخلاقی انسان پس از یک ماه روزه داری و حضور در فضای ضیافت الهی که لحظه لحظه آن را با انس با حضرت حق گذرانده، به پاکی و مرتبه ای از غفران الهی و تحصیل رضایت خدا نایل می شود که گویا به فطرت پاک خود رجوع دارد، تمام گناهان، آلودگی ها و ناپاکی ها را از فتار و سرشت خود زدوده و به بارگاه الهی بار یافته است. بنابراین انسانی که به این صفا و تزکیه نفس رسیده به شکرانه وصول به این مقام، فطریه پرداخت می کند گویا در مقابل هبه و نعمتی که خداوند به انسان ارزانی داشت هاست او نیز چیزی از قوت غالب خود یعنی آنچه مایه حیات و زندگانی اوست می بخشد.
سرمایه ای عظیم برای فقرزدایی
وی تصریح کرد: در نگاه اقتصادی نیز زکات فطره، یک پشتوانه مالی بسیار گسترده است که با پرداخت آن هیچ فرد فقیر و مستمندی در جامعه باقی نمی ماند. به عبارت دیگر پرداخت فطریه یک نوع فقر زدایی است که موجب برطرف شدن نیاز نیازمندان می شود.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی با ابراز امیدواری برای این که در این زمینه تدببری اندیشیده شود گفت: اگر این مال به صورت یکسان جمع آوری شود از طریق این پشتوانه اقتصادی عظیم، بخشی از نیاز نیازمندان جامعه تامین می شود و ما در جامعه اسلامی شاهد نیازهای اجتماعی عرضه شده چه در شکل درست و چه در قالب نادرست و کذب آن نخواهیم بود. این که عده ای تکدی گری می کنند یا عده ای نیز به صورت غیر مستقیم در مراکزی برای تامین معاش خود چشم به دست دیگران دارند در جامعه اسلامی خوشایند نیست.
حجت الاسلام زینتی ادامه داد : گمان من این است که این توانمندی باید در دست ولی،حاکم و مقام ولایت باشد چون توانمندی اقتصادی یک نوع اقتدار به دنبال دارد و لازمه مدیریت اجتماعی آن وجود نظر ولی و حاکم است تا بتواند این سرمایه بزرگ اجتماعی را به گونه ای سازماندهی و مدیریت کند که در میان 8 طبقه مورد مصرف به اندازه مورد نیاز توزیع شود. این موضوع نیازمند تدبیر و مدیریت اجتماعی بوده و باید از نگاه فردی خارج شود. به این معنا که می توان این سرمایه اجتماعی را یکجا تجمیع کرده، به شکل واحد درآورد و در اختیار ولی فقیه قرار داد تا شخص ولی فقیه تشخیص دهد که کدام قشر و کدام طبقه از میان 8 قشر مصرف کننده فطریه بیشتر هستند و باید به نیاز آنها رسیدگی شود. به عنوان مثال شاید در فلان کشور اسلامی قشر در راه ماندگان بیشتر باشند اما در کشوری دیگر تعداد فقرا و مساکین بیشتر باشد.
وی افزود: اگر توزیع زکات فطره یکنواخت و مطابق با شرع مقدس باشد و با نگاه به فقه حکومتی مدیریت شود به جایی می رسیم که در جامعه اسلامی هیچ فقیری وجود نداشته باشد.
پایان پیام/
نظر شما