خبرگزاری شبستان//اهواز
یکی از مهم ترین عناصر تشکیل دهنده هسته اولیه هر شهر، دژ یا قلعه نظامی هر شهر باستانی است، دژ نظامی هر شهر معمولاً محل اسکان شاه یا حاکمان محلی هر ولایت بوده و شوشتر نیز با توجه به اهمیت تاریخی خود همواره به عنوان پایتخت و مرکز استان خوزستان در آن زمان اهمیت ویژه ای داشت.
قلعه سلاسل در شمال شهر شوشتر و بر پهنه ای از سنگ قرار داشته است، این دژ باستانی در آغاز دوران ساسانی پی ریزی شده و در دوره های بعد مورد استفاده قرار گرفته و حتی ساخت آن را به شاپور اول نسبت می دهند؛ دائره‌المعارف فارسى بناى قلعه سلاسل را به شاپور ساسانی منسوب مى‌داند.
قدمت این قلعه بر طبق برخی روایات مربوط به دوره ساسانی می‌شود، ولی بر طبق گفته راولینسون این قلعه همان قلعه باستانی مربوط به دوران ساسانی نیست، برخی نام سلاسل را مربوط به شخصی به نام ابی سلاسل می‌دانند که در قرن 4 زندگی می‌کرده و قلعه را تعمیر و مرمت کرده است.
گویند «سلاسل» نام غلام والی فارس بود که به حکومت شوشتر منصوب و قلعه را بنا کرده، آن گاه برای نشان دادن خدمت خود و بزرگی کار، سر به شورش برداشت، والی فارس شش ماه قلعه را در محاصره داشت و نتوانست آن را بگشاید، ناچار دست از محاصرۀ قلعه برداشت، سپس سلاسل از قلعه بیرون آمد و اظهار اطاعت کرد.
قلعه سلاسل دژی است بسیار بزرگ دارای حیاط های مفصل و متعدد، سربازخانه ها، طویله ها، حمام ها، شبستان ها، برج ها، باغچه ها، قورخانه، نقاره خانه، حرم خانه، آشپزخانه، قاپی های متعدد، حوض های بزرگ، حصار و خندق که اکنون بیشتر آن ویران و ساختمان ها بر هم ریخته شده است.
شکل قلعه بیضی غیر منظم و جایش بسیار با صفا روی قطعه سنگی مشرف بر رود کارون واقع شده و هندسة بنایش بر خلاف سایر ابنیه شرقی می باشد، اینجا ساختمان های چند طبقه در میانه و حیاط ها در اطراف آنهاست.
سلاطین و امرای پیشین عمارت عالیه و قصرهای ممتازی که به طلا و مینا و لاجورد منقش شده بود در آن ساخته بودند که آثار برخی از آنها تا روزگار ما باقی بود، خندق دور آن بسیار عریض و عمیق بوده و به آب رودخانه کارون پیوند داشت و جز یکی دو پل راه رفت و آمد به قلعه نبود.
قلعه شوشتر علاوه بر مرکزیت سیاسی، به عنوان پایگاهی جهت نظارت بر کارایی سازه های آبی شوشتر ایفای نقش می کرد؛ دوران سلسله هخامنشی در شوشتر در پرده ای از ابهام قرار گرفته و تاکنون هیچ گونه آثار مشخصی از این دوره به جا نمانده، ولی عبور نهر داریون که از یادگارهای دوره هخامنشی می باشد، گواه بر اهمیت این شهر درآن روزگار است.
در طول تاریخ همواره نام قلعه شوشتر با نام شاپور اول ساسانی گره خورده، ظاهراً در دوران شاپور پل بند شادروان و قلعه مجدداً بازسازی شده است، نهر داریون علاوه بر تأمین آب ساکنان قلعه، اراضی دشت میناب را که از قطب های بسیار مهم کشاورزی در آن دوران بود آبیاری می کرد.
کانال‌هاى رود داریون و پلکان‌هاى آن از آثار با ارزش قلعه به شمار مى‌رود، درون قلعه پلکان های متعددی وجود داشت که برخی از این پلکان ها برای برداشت آب به نهر داریون منتهی می شد و پلکان های دیگری نیز از درون عمارت های قلعه به کت (اتاقک های صخره ای) زیر قلعه که در ساحل رودخانه قرار دارند ختم می شدند، این کت ها در هنگام تابستان برای استراحت ساکنان قلعه محیط خنک و مطبوعی را ایجاد می کرد.
قرن هاست که حماسه مقاومت دلیرانه هرمزان حاکم ایرانی درب مقابل اعراب در درون این قلعه همچنان در اذهان مردم باقی است، این سردار ایرانی به مدت یک سال درون قلعه سلاسل شوشتر در مقابل سپاه اعراب مسلمان مقاومت کرد و در پایان تراژدی، شخصی به اعراب راه مخفی نفوذ به قلعه را نشان داد.
این قلعه تاریخی بارها مورد بی مهری افراد مختلفی قرار گرفته است اگر چه این دژ عظیم در مقابل بسیاری از دشمنان داخلی و خارجی سرسختانه مقاومت کرده ولی متأسفانه در دهه 40 رئیس اداره دارایی شوشتر عمارت ها و ساختمان های درون قلعه را ویران و از مصالح قلعه برای ساخت اداره دارایی استفاده کرد.
قلعه سلاسل در اثر جنگ‌هاى متمادى و حوادثى چون سیل و زلزله به کلى ویران شده و از آن در حال حاضر چیزی جز یک یا چند ویرانه باقی نمانده، شوادان قدیمی آن که دارای کورهای ارتباطی متعددی با بناهای شاخص شهر(بقعه بر ابن مالک و...) است، کاملاً مسدود شده، در اوایل انقلاب ورودی شوادان قلعه و تمام تونل ها و راه های مخفی آن نیز توسط نیروهای امنیتی شهر برای جلوگیری از تبدیل شدن این اماکن به محیط های غیر اخلاقی مسدود شد.
در این محوطه و در کنار نهر داریون، حوض سنگى کوچکى است که در مواقع طغیان رود، آب در آن جمع مى‌شود؛ رو به روى حوض مزبور تونلى وجود دارد که به شبستانى با دیوارهاى صاف منتهى مى‌شود و انتهاى آن به صورت غارى مدور است،در جبههٔ شمالى پلکان دوم، پلکان دیگرى دیده مى‌شود که مستقیماً به حاشیهٔ رودخانه مافاریان مى‌رسد.
سطح این قلعه پوشیده از سفال های متعددی است که یادگار گذشته پنهان این بناست و بجاست که با بررسی دقیق تر به بسیاری از سؤالات بی جوابی که در مورد این شهر تاریخی است جواب داد، برای احیای دوباره این قلعه تاریخی می توان با هماهنگی نیروهای امنیتی شهر کلیه ورودی های طبقات زیرین قلعه را مجدداً باز کرد و توسط چراغ های مناسب محیطی زیبا و تفریحی را به وجود آورد.
قلعه سلاسل یک بار به دست فتحعلی خان پسر واخشتوخان در قرن 11 هجری و دفعه دیگر در سال 1237 به دست محمد علی میرزای دولتشاهی و همچنین بار دیگر به امر نظام السلطنه حسینقلی خان مافی در سال 1307 مرمت کامل شده است.
قلعه سلاسل در سال 1354 توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره 1117 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
پایان پیام/
نظر شما