مسجد مناره، مسجدی با مناره بارز و تاریخی در ارومیه

  خبرگزاری شبستان // ارومیه

یکی از مساجد قدیمی و تاریخی ارومیه مسجد مناره است که در مرکز شهر ارومیه و ضلع شمالی خیابان امام واقع شده و یادگاری از دوران قاجار در این شهر محسوب می شود.

مسجد مناره در ردیف آثار با ارزشمند و تاریخی آذربایجان غربی است که در ضلع شمالی خیابان امام خمینی، کوی شیشه گرخانه و در جنب مدرسه قدیمی هدایت واقع شده است.

با توجه به اینکه بسیاری از مساجد شهر ارومیه فاقد مناره هستند مناره این مسجد بسیار بارز است براین اساس عنوان "مناره" را به خود گرفته است.
 

این مسجد به فاصله کمی از مسجد سردار قرار دارد و متصل به مدرسه قدیمی هدایت در محله امیرنظامی و ضلع شمالی خیابان امام است که از ویژگی بارز این مسجد می‌توان به معماری بومی آن اشاره کرد.

این مسجد تاریخی، بنایی است با مناره بلند که در دوره قاجاریه و توسط دو تن از خوانین ارومیه به نام حاج‌علی یارخان و حاج یداللّه‌خان امیرنظمی افشار ساخته شده است.
 

بنای اولیه این مسجد تاریخی توسط حاجی علیارخان ساخته شده و در سال 1328 ه.ق توسط حاجی یدالله خان امیر نظمی افشار تجدید بنا شده است.
 

بسیاری از مساجد دارای پوشش طاق و گنبدی هستند اما این مسجد با معماری سنتی فقط دارای یک مناره است همچنین با الگوی مساجد شمال غرب ایران از نوع مساجد شبستانی با پوشش تیرچوبی طراحی شده است.
 

مسجد مناره، با زیربنای حدود 450 متر مربع، فاقد صحن است.
 

بنای مسجد، نسبتا کوچک و به صورت شبستانی ستوندار با پوشش مسطح و ستون های چوبی است .
 

این مسجد پلانی به ابعاد 14×15 متر دارد. از لحاظ تقسیمات داخلی شامل یک شبستان حدود 100 متر مربعی، زیرزمین، یک نیم طبقه به عنوان بخش خانم ها، کفش کن و آبدارخانه است.
 

این مسجد فاقد گنبد و پوشش سقف آن شیروانی است همچنین نیم طبقه ای دارد که بنا را از بیرون به صورت دو طبقه نشان می دهد.
 

بنا دارای مناره، مأذنه و تزیینات کاشیکاری است. کاشی های به کاررفته، ازنوع هفت رنگ و به سبک دوره قاجاریه است.
 

سقف مسجد تخته کوبی شده است. مصالح مورد استفاده در شالوده، سنگ ودردیوارها آجر است.

مسجد از دو قسمت زیرزمین و یک سالن بلند تشکیل می‌شود؛ به طوری که سالن از بیرون دو طبقه به نظر می‌رسد.
 

مصالح به کار رفته در قسمت تحتانی مسجد سنگ‌هایی نسبتاً منظم است و از این قسمت به بالا از آجر می‌باشد.
 

پوشش سقف زیرزمین که تا سال 1355 از چوب بود، بنا به تصمیم هیئت امنای مسجد به تیرآهن تبدیل شد، ولی پوشش سقف و ستون‌های سالن اصلی از چوب است و حالتی شبیه مساجد قدیمی بناب و مراغه واقع در آذربایجان شرقی را دارد.
 

البته از نظر حجم و ظرافت کار،‌ از آنها ساده‌تر است. سقف مسجد تخته‌کوبی شده و ستون‌ها چوبی است. دیوارهای جانبی که دارای آجرکاری منظم می‌باشند به خوبی بندکشی شده‌اند.

مناره مسجد در گوشه جنوب شرقی آن قرار دارد و کاربرد آجر در آن از نظم و دقت بسیاری برخورداراست.
 

در حد فاصل بندهای مناره مسجد آجرهای لعابدار مربع شکل کوچک به صورت مارپیچ به کار رفته است و قسمت فوقانی مناره که با کاشی های هفت رنگ حاشیه سازی شده، حکایت از ذوق سازندگان بنا دارد.
 

این ذوق در ساخت ستون های چوبی و تزیینات روی چوب و همچنین محراب این مسجد نیز دیده می شود.
 

مناره این مسجد با ارتفاع 22/50 متر بر محور تنه بلند درختی (که هسته مرکزی آن را تشکیل می دهد) ساخته شده است.
 

قطر این هسته چوبی از پایین به سمت بالا باریکتر می شود. ارتفاع این تنه هم اندازه با ارتفاع مناره است.
 

تک تک پله های چوبی مناره که بر تنه این درخت استوار گشته و بر محور آن چرخیده اند نقش تکیه گاه تنه مناره را ایفا نموده و فضای میان تنه درخت و جداره مناره را پوشانده و باعث اتصال تنه درخت و جداره مناره شده اند. 

نکته حائز اهمیت در معماری این مسجد که آن را از دیگر مساجد ممتاز می کند این است که در ورودی اصلی و همه پنجره های چوبی مستطیل طولی و نیز دایره ای شکل مسجد دو جداره هستند.
 

جداره بیرونی پنجره های طولی پوشش ساده دولنگه چوبی است که پنجره ها را در برابر عوامل جوی و محیطی محافظت می کند، همچنین جداره داخلی پنجره های دایره ای شکل که به فاصله نیم متر از جداره بیرون تعبیه شده اند پنجره های مستطیلی چوبی با ابعاد بزرگتر هستند که ضمن جلوگیری از نفوذ سرما امکان پخش بیشتر نور را فراهم می کنند.
 

پایان پیام/