به گزارش خبرگزاری شبستان، دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، استاد فلسفه دانشگاه تهران در نخستین روز از همایش دو روزه "فارابی و تاسیس فلسفه اسلامی" پیرامون موضوع "فارابی و ساحت سخن" گفت: یکی از دغدغه های فارابی و بالاتر از آن فلسفه و حتی آفرینش سخن است، فیلسوفان یونانی قبل از اسلام نیز که با فرهنگ قرآنی آشنایی نداشتند به مسئله سخن توجه داشتند و آن را با اصطلاح "لوگوس" مطرح می کردند.
نویسنده کتاب "فلسفه و ساحت سخن" با تاکید بر اینکه در جهان اسلام فارابی بیش از هر کس دیگری به موضوع سخن پرداخته است، تاکید کرد: کتاب "الحروف" فارابی که با کمال تاسف بسیار کم مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته یکی از مهمترین کتاب های فارابی است که در آن از دید فلسفی به حرف، اسم، فعل و غیره پرداخته است.
دکتر دینانی با اشاره به اقوال مختلف در زمینه دلایل نامگذاری این کتاب فلسفی به نام الحروف اظهار کرد: یکی از اقوال این است که در عصر فارابی مباحثه ای میان "ابوسعید سیرافی"، نحوی تمام عیار که معتقد بود با وجود علم نحو به منطق نیازی نیست و "ابوبشر مطاع"، استاد فارابی در فلسفه که فیلسوفی منطقی بود درگرفت و از آنجا که ابوسعید فن بیان قوی داشت در آن مباحثه در ظاهر بر ابوبشر غلبه یافت.
وی ادامه داد: فارابی از این موضوع ناراحت بود و از سویی بسیاری از شاگردانش دلیل پیروزی ابوسعید را از او می پرسیدند بنابر این او در کلاس هایش به این موضوع می پرداخت و در واقع کتاب الحروف بحث هایی است که فارابی در کلاس هایش مطرح کرده و شاگردانش به رشته تحریر در آورده اند.
دکتر دینانی اذعان کرد: در واقع بعضی برآنند که الحروف در واقع دفاع از ابوبشر است، فارابی در این کتاب با ارزش بحث های قوی در باب فلسفه کلام دارد و برای نگارش آن از کتب مقولات و متافیزیک ارسطو نیز بهره گرفته است.
شاگرد علامه طباطبایی در بخشی از سخنان خود با تاکید بر اینکه عالم مرز ندارد، به تحلیل پوزیتیویست ها از متافیزیک پرداخت و تصریح کرد: این گروه تصور می کنند که عالم مرز دارد و عالم متافیزیک عالمی آن طرف این مرز است در حالیکه این تعریف از متافیزیک اشتباه است، متافیزیک در عالم جاریست و خاصیت فیزیکی ندارد. خود انسان از متافیزیک و فیزیک تشکیل شده است. برای مثال اندیشه یک امر متافیزیکی است، ارتباط بدن با اندیشه همان ارتباط فیزیک و متافیزیک است. هر کس که بتواند رابطه اندیشه با بدن و چگونگی ارتباط این دو را دریابد می تواند ارتباط فیزیک و متافیزیک را نیز درک کند.
وی به تشریح مفهوم مقولات از دیدگاه ارسطو پرداخت و خاطرنشان کرد: ارسطو معتقد است که هر چیزی که شما در این عالم می بینید از 10 مقوله خارج نیست که این 10 مقوله عبارتند از "کمیت"، "کیفیت"، "جوهر"، "نسبت"، "موقعیت"، "مکان"، "زمان"، "اثر"، "حالت" و "عمل".
دکتر دینانی ابراز کرد: متافیزیک چیزهایی هستند که فوق المقوله اند. در واقع یک چیزهایی هست که در مقولات نمی گنجد. اصل هستی از جمله مواردی است که در مقولات نمی آید. مقولات نیاز به منشا دارند و همین مسئله دلیل بر وجود متافیزیک است. مقولات اجناس عالیه هستند اما خود نیاز به منشا دارند چراکه اگر منشا نداشته باشند شرک و چند خدایی پیش می آید.
وی با اشاره به یکی از جملات فارابی در کتاب الحروف ادامه داد: فارابی در این کتاب روی تک تک مقولات بحث می کند و برای چرایی و چگونگی هر کدام دلایلی می آورد. از جمله در قسمتی از کتاب خود توضیح می دهد که غالبا می گویند که الفاظ به جهان خارج ناظرند. اما آیا الفاظ برای جهان خارج وضع شده اند یا نه برای ذهن سپس برای خارج؟ در واقع الفاظ بیشتر با ذهن ارتباط دارند یا با جهان خارج؟چرا؟ در پاسخ می گوید که تفکیک الفاظ بر اساس تفکیک ذهن انجام پذیرفته است.
دکتر دینانی با ارائه مثال هایی ادامه داد: طول و طویل، دراز و درازایی، گرم و گرمی و سفید و سفیدی در معنی و لفظ متفاوتند اما هیچوقت طول بدون طویل و طویل بدون طول وجود ندارد. آیا می توان سیاهی را دید اما سیاه را ندید؟ اگر یک شی سیاه نباشد نمی توان سیاهی را دید. آیا می توان علم را خارج از عالم دید؟ در خارج تفکیکی میان علم و عالم، طول و طویل، سفیدی با سفید، گرمی با گرم و غیره نیست اما در ذهن و لفظ اینها جدا هستند. بنابر این الفاظ اول با ذهن نزدیکند و بعد ناظر بر خارجند.
این استاد برجسته فلسفه تاکید کرد: اگر آثار این فکر بررسی شود جهان بینی ما تغییر می کند. فلسفه جهان بینی انسان را عوض می کند و ملتی که فلسفه نداشته باشد ماندگار نیست. باید فلسفه را جدی گرفت چراکه هیچ چیز جدی تر از فلسفه نیست.
وی خاطرنشان کرد: شاید عده ای به این حرف ایراد بگیرند و بگویند دین بالاتر است. بله دین بالاتر است اما آیا نباید دین را فهمید؟ فهمیدن بدون فلسفه امکان ندارد بنابر این باید در دین هم فلسفه کرد.
گفتنی است، همایش دو روزه تخصصی فارابی و تاسیس فلسفه اسلامی صبح امروز، ششم بهمن در سالن صدرالمتالهین بنیاد حکمت اسلامی صدرا آغاز به کار کرد و تا عصر فردا ادامه دارد.
پایان پیام/
نظر شما