مسجد جامع بروجرد، شاهکار معماری ایران

به گزارش خبرگزاری شبستان از لرستان، مسجد جامع بروجرد از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران است و بنا بر شواهد، قدیمی ترین مسجد موجود در غرب و جنوب غربی ایران است.

این مسجد بسیار زیبا در شرق شهر بروجرد و در محله قدیمی دانگه واقع شده و به لحاظ معماری و قدمت از بناهای منحصر به فرد استان لرستان و شهر بروجرد است.

بنا بر شواهد تاریخی این مسجد در قرن دوم قمری با دستکاری در یک آتشکده بزرگ ساسانی بنا نهاده شد.

بنای اصلی مسجد فضای گنبدداری با ایوانی در برابر آن است که محوطه سازی این بنا در قرون 4 و 5 و نیز الحاقات و تعمیرات آن بر طبق کتیبه های موجود، در سال های 1022 ‚ 1069 ‚ 1092 و 1209 ه . ق صورت گرفته است.

مسجد جامع بروجرد دارای دو درب غربی و شرقی که به صورت غیر مستقیم به صحن اصلی باز می‌شوند، درب غربی مربوط به دوره صفویان است و درب شرقی در کنار بازار کوچکی (امروزه معروف به بازار زغال فروش ها) قرار گرفته و کنده کاری های زیبایی دارد، ورودی مسجد از در شرقی بسیار زیبا و هنرمندانه است.

بنـای‎ اولیـه‎‎ ایـن‎ مـسجـد بـه صـورت‎ مجموعه‎ای‎ شامل‎ مسجد، حمام‎، آب‎ انبـار، ساختمان‎‎ غـریـب‎ خـانـه‎، میـدان و سـایـر متعلقات‎ بوده‎‎‎ که امروزه بعضی‎ از این‎ آثار از بین‎ رفته‎ است‎.

غریب خانه در گذشته احتمالا یک نوانخانه و استراحتگاه عمومی برای قدیمی‎ ترین‎‎ بخش‎ آن فضای‎ زیـر گـنبـد خانه‎‎‎ است‎‎ که قدمت آن‎‎ به اواسط قرن 4 هجری‎ شمسی‎‎ می رسد.

مسجد جامع بروجرد‎ از نـوع مساجد تـک‎ ایـوانـی‎ اسـت

بنای‎ مسجد جامع‎ از نظر شکـل‎ از نـوع مساجد تـک‎ ایـوانـی‎ اسـت‎ کـه‎ دارای‎ دو در ورودی‎‎ در قسمت‎‎ های شرقی‎‎ و غربی است.

این بنا شامل‎ یک‎ حیاط مرکـزی،‎ ایـوان،‎ فضای‎‎ گنبدخانه‎ و شبستان های اطراف‎ آن‎ و یک‎ شبستان‎ وسیع‎ زمستانـی‎ در طرف‎ شمـال‎ حیـاط مرکزی‎ است.

بنابر شواهد موجود، صفویان، زندیان و قاجاریان تعمیرات بنیادی در مسجد انجام داده اند و بخش هایی به آن افزوده اند.

معماری مسجد جامع بروجرد

معمای این مسجد بسیار منحصر بفرد و یکی از شاهکارهای تاریخی معماری ایران است که هم ویژگی های معماری اسلامی و هم معماری باستانی ایران (ساسانیان) را در خود جای داده است.

بخش قدیمی تر بنا، گنبدخانه آن است که در ضلع جنوبی قرار گرفته است، که معماری آن مشابه چارطاق های دوران ساسانی است.

در جنوب صحن، گنبد و ایوان اصلی مسجد که قدیمی ترین بخش آن است قرار دارد و در ضلع شمالی نیز شبستان مسجد با ارتفاعی کمتر از سایر بخش‌ها قرار گرفته که در تابستان ها فضای خنکی را ایجاد می‌کند.

بنابر شواهد موجود، صفویان، زندیان و قاجاریان تعمیرات بنیادی در مسجد انجام داده اند و بخش هایی به آن افزوده اند.

مسجد جامع بروجرد دارای سنگ نوشته ها و یادگارهای تاریخی زیادی است، بر بالای در غربی، سنگ نوشته‌ای کوچک نصب شده که به زمان شاه عباس اول مربوط است.

یکی از دیدنی های اصلی این مسجد منبر چوبی نه پله آن است که بسیار هنرمندانه ساخته شده است و حکاکی روی آن، تاریخ هزار و شصت و هشت هجری قمری را نشان می‌دهد. سازنده آن، یارمحمد نجار بوده است.

زمین لرزه مهم ترین عامل تخریب بخش ها از مسجد جامع بروجرد

با توجه به اینکه شهرستان بروجرد بر روی گسل زلزله قرار دارد تاکنون زمین لرزه های متعدد و بارندگی های شدید، آسیب های جدی بر مسجد جامع بروجرد و دیگر آثار باستانی این شهرستان وارد آورده است.

آخرین زلزله خسارت زا در این شهرستان زلزله سال 86 است که موجب تخریب و ترک خوردگی بنای این مسجد شد و به همت میراث فرهنگی استان مرمت شد.

مسجد جامع بروجرد امروزه به دنبال ساخت و ساز های بی رویه در اطراف مسجد، کاربری نامناسب مغازه های مجاور مسجد، رطوبت، لرزش و نیز برخی تعمیرات سطحی و غیر کارشناسی، آن را در معرض خطر جدی قرار داده است.

مرمت کارشناسی این اثر تاریخی و منحصر به فرد که حداقل حدود دوازده قرن قدمت دارد می تواند تحولی در صنعت گردشگری شهرستان بروجرد و استان لرستان ایجاد کند.

گفتنی است، مسجد جامع بروجرد در سال 1314 شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پایان پیام/