به گزارش خبرگزاری شبستان، مجتبی خطاط مولف کتاب «قرآن و مقتضیات فقه» که اثری پژوهشی با رویکردی به مباحث مبتلابه روز و توجه به مقتضیات فقهی است، در این اثر مسائل و موضوعاتی از این دست را مورد نقد و بررسی قرار داده است. این کتاب عنصر تغییرپذیری احکام فقهی قرآن از منظرهای گوناگون از پیشینه تاریخی تا مستندات حکمی و از شاهد مثالهای عینی تا زمینه ها ، اهداف و حکمتهای این امر، را مورد مداقه و بررسی پژوهشگرانه قرار می دهد.
نویسنده در این کتاب ابتدا تعریفی از مسئله، ضرورت، پرسش ها و اهداف این تحقیق ارائه داده و کلیات امر را مورد اشاره قرار می دهد. سپس به موضوع منابع قانون گذاری در شریعت اسلام اشاره و بر کتاب، سنت و عقل متمرکز می شود. در فصلی دیگر از کتاب موضوع تغییرپذیری احکام قرآن باسنت و سپس بررسی تغییرپذیری احکام قرآن با عقل مطرح شد و رد نهایت رابطه نسخ با تغییرپذیری احکام قرآن بررسی می شود.
نویسنده کتاب اهداف تحقیق خود را بر چهار پایه بنیان نهاده است که نکته نخست بررسی رهیافت تغییر در قوانین فقهی قرآن است؛ شناخت قواعد تطبیق احکام فقهی قرآن بر شرایط و مقتضیات متغیر زمان و مکان؛ آگاهی از چگونگی تعامل منابع استنباط احکام با قرآن در دگرگون سازی احکام آن و بالاخره بررسی رابطه نسخ با تغییرپذیری احکام قرآن مبانی این تحقیق را تشکیل می دهند.
لحن و زبان کتاب مجتبی خطاط، لحن رسا و نسبتا روانی است که تلاش نموده در آن به یک همسانی و یکدستی برای انتقال مفاهیم و معارف دست یابد. ضمن آنکه تلاش او وقتی ارزش مضاعف می یابد که به یکی از جدی ترین و خطیرترین و حساس ترین مقولات روز کلامی نیز نظر داشته است یعنی بحث زمان و مکان در فهم و اجرای احکام اسلامی و قرآنی مبتنی بر اصول متقن و اصیل دینی.
در واقع پرسش اصلی که کتاب در صدد پاسخ به آن است، این است که آیا احکام فقهی قرآن ثابت است و برای همیشه تشریع شده یا تغییر در آن راه دارد؟ در کنار این سئوال اساسی موارد دیگری نیز مورد توجه قرار می گیرد که از آن جمله می توان به این نکات اشاره کرد؛ منابع قانون گذاری در شریعت اسلام کدام است؟ گستره و اعتبار هر یک از منابع قانون گذاری در فقه شیعه در چه حد است؟ هر یک از منابع استنباط احکام
چه جایگاهی در تغییر پذیری احکام قرآن دارد؟
آیا تغییرپذیری احکام اسلام در خود قرآن نیز پیش بینی شده است؟ مفهوم نسخ در قرآن چیست؟ آیا احکام قرآن برگرفته از شرایط عصر نزول و متناسب با فرهنگ آن زمان است؟ آیا احکام شرعی موجود در قرآن صرفا امضای سنن رایج و سیره مردم روزگار نزول است؟ سیره عقلا چه جایگاهی در تشریع احکام قرآن دارد؟ آیا احکام منسوخ قرآن به طور کلی، از قرآن برداشته شده است و کاربردی نخواهد داشت؟ و نهایتا اینکه آیا پدیدۀ نسخ، امروزه نیز می تواند وجود داشته باشد؟
کتاب «قرآن و مقتضیات فقه» را می توان در شمار آثار زمینه ساز و متقنی به شمار آورد که نویسنده آن تلاش کرده موجبات ایجاد یک زمینه و سابقه ذهنی و معقول را در زمینه بحث قرآن و مقتضات روز برای خواننده فراهم آورد و در این راه نکته ای را مغفول نگذارد. ضمن این که چیدمان، ترتیب و ترتب مباحث نیز به شکل و اسلوبی اصولی پیش رفته و انتظام خوبی بر توالی و تنقیح مناط مباحث حکم‌فرماست و نویسنده خود بر آنچه می خواسته و می‌توانسته در این رهیافت و رویکرد علمی بیان کند تفوق و آگاهی داشته است.
نویسنده معتقد است بررسی تغییر پذیری احکام قرآن و دست یابی به قواعد آن، از نیازهای فقه پویا و پاسخگوی شرایط نوظهور می باشد. شناخت منابع معتبر استنباط احکام، جایگاه هریک را در دگرگون سازی احکام قران روشن می سازد. سنت و عقل دو منبع معتبر استنباط احکام در فقه شیعه است که هر یک در تغییر احکام فقهی قرآن کارآیی دارند.نسخ آیات نیز جای گزینی قوانین روزآمد است که بر انعطاف پذیری احکام دلالت می کند.
وی بیان می کند که: مفهوم و گستره نسخ قرآنی و بررسی امتداد آن به دوره های پس از عهد رسالت نشان می دهد که امروزه نیز ممکن است با تبدیل شرایط، احکام پیشین زنده شود و جای قوانین جاری را بگیرد. اینها همه بخشی از ساز و کارهای پیش بینی شده نظام تشریع است که به روزآمدی احکام شرعی می انجامد.
این مقاله مختصر تلاشی است در جهت بازشناخت و تبیین راه های کشف و استنباط احکام روزآمد فقهی از قرآن که نخستین منبع استنباط احکام است.
کتاب «قرآن و مقتضیات فقه» نوشته مجتبی خطاط از فضلای حوزه توسط انتشارات تمهید به چاپ رسیده است.
شایان ذکر است نویسنده این کتابی را به روح آسمانی احیاگر علوم قرآن، مایه فخر جهان اسلام، مفسر و فقیه زمان شناس علامه محمدهادی معرفت(ره) تقدیم کرده است.
پایان پیام/
نظر شما