مرمت کتاب «یوسف و زلیخا»ی رهبر معظم انقلاب

به گزارش خبرنگار شبستان، در یک روز گرم تیر ماه همراه با چند خبرنگار و عکاس برای بازدید از ساختمان گنجینه اسناد  که مخزن نگهداری و آرشیو اسناد است که در آن بسیاری از اسناد پس از ضدعفونی کردن، دسته بندی، ارزشیابی و پردازش، فهرست نویسی می شوند به این مرکز مراجعه کردیم.

همیشه فکر می کنیم آزمایبشگاه ها تنها به درد کارهای پزشکی و شیمیایی می خورند و شاید برایمان عجیب باشد که آزمایشگاه بیولوژِی چه ربطی به کتاب و سند می تواند داشته باشد، تا به آزمایشگاه ضد عفونی و اسید زدایی نسخه های خطی سر نزده باشیم، حتما تصورمان از آزمایشگاه مربوط به کارهای پژشکی است، اما جزییات ارتباط آزمایشگاه و اسناد را تنها در آنجا می توان فهمید و از نزدیک مشاهده کرد.

در ابتدای بازید از گنجینه اسناد به آزمایشگاه تشخیص بیولوژی سر زدیم و سپس کارشناس بیولوژی توضیحاتی را درباره نحوه ضدعفونی کردن و ویروس زدایی اسناد و نسخه های خطی ارائه داد.

اسید زدایی روزی 200 سند در آزمایشگاه بیولوژی مرکز گنجینه اسناد

لیلا بیدار، کارشناس بیولوژی آزمایشگاه تشخیص بیولوژی ساختمان گنجینه اسناد درباره این مکان و نحوه ضدعفونی کردن و میکروب زدایی اسناد گفت:در این آزمایشگاه آسیب های بر روی اسناد توسط میکرو ارگانیسم ها شناسایی می شود، از اسنادی که به اینجا می آورند نمونه ها را برمی داریم و بر روی محیط کشت، آنها کشت می دهیم و سپس کشت را داخل انکوباتور قرار می دهیم بعد از مدتی اگر روی محیط کشت قارچ رشد کرد می بینیم که سند آلوده است ضد عفونی می شود، متاسفانه خیلی از اسناد این مشکل را دارند.

وی تصریح کرد: اسنادی که شاخص هستند پس از ضدعفونی دوباره به آزمایشگاه می آیند که اگر ضدعفونی کامل انجام شده دوباره ضد عفونی شوند و سپس به آزمایشگاه شیمیایی می روند، البته اسنادی که احتیاج به مرمت دارند قبل از مرمت در آزمایشگاه شیمی از یکدیگر جداو توسط محلول های خاصی پاک می شوند و در نهایت  سند اسیدزدایی می شود.

این کارشناس آزمایشگاه هچنین خاطر نشان کرد: در آزمایشگاه شیمیایی کاری که بر روی اسناد انجام می دهیم باز کردن چسب و لکه بری است و با توجه به اینکه چه نوع لکه ای است از مواد شیمیایی استفاده می کنیم و  سند اسید زدایی می شود و در نهایت به مرمت می رود.

لیلا بیدار میانگین اسید زدایی اسناد در آزمایشگاه را هر روز 200 سند عنوان کرد و گفت: هر نفر 200 سند را در روز اسیدزدایی می کند و البته مدت زمان  کار بر روی اسناد بسته به بزرگی و کوچکی سند است. در این آزمایشگاه به جز اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی اسناد شخصی نیز اسید زدایی می شود.

این کارشناس آزمایشگاه همچنین خاطر نشان کرد: ما حدود شش و هفت ماه است که بر روی اسناد بوشهر کار می کنیم این اسناد مربوط به پنجاه شصت سال پیش است و بسیار آسیب دیده هستند.

وی افزود: ما تاکنون  اسناد سازمان اوقاف، بنیاد شهید، موسسات جغرافیایی بنیاد صها، سازمان انتقال خون و وزارت دارایی را اسید زادایی  و به بخش مرمت سپرده ایم.

عکس نسخه ترمیم شده کتاب«یوسف و زلیخا» مقام معظم رهبری در کارگاه مرمت اسناد

دومین محلی که به آنجا سر زدیم کارگاه مرمت بود که بعد از اینکه اسناد ضدعفونی می شوند را برای مرمت به آنجا می برند، نکته قابل توجه در کارگاه مرمت عکس نسخه ای از کتاب« یوسف و زلیخا» متعلق به مقام معظم رهبری بود که در این کارگاه در سال های گذشته مرمت شده بود و به معظم له عودت داده شده بود.

تصاویر قاب شده بر دیوار  اسنادی را نشان می داد که از مرحله آسیب دیدگی تا ترمیم با تصاویر مختلف در یک قاب چیده شده بودند، عکسی از ناصرالدین شاه نیز در قاب بود که تصویر مخدوش و سپس ترمیم شده آنرا نشان می داد که این بازسازی چقدر به صورت اصولی انجام شده بود.

در کارگاه مرمت کارشناس مرمت درباره 2 روش مرمت که مرمت خشک و تر است توضیحاتی را ارایه داد، البته نحوه مرمت خشک و تر در تصاویر قاب شده بر دیوار کارگاه مرمت این توضیحات را برای ما قابل فهم تر می کرد.

نکته قابل توجه صحبت های منظر نیک یار، کارشناس مرمت درباره مرمت اسناد و نوع کاغذهای استفاده شده در این کار رنگهای طبیعی بود  بود که در مرمت از آنها استفاده می شد و همچنین اینکه در مرمت یک سند به نوشته که هویت سند است دست نمی زنند تا سند هویت خود را به همان شکل و سیاق حفظ کند اما اسنادی که بر روی آنها کار تذهیب شده باشد در صورت موافقت صاحب سند دوباره تذهیب کاری می شود.

 یکی از موارد جالب در این کارگاه، مرمت  کتاب تاریخی «گنج و گنج » مربوطه به قرن 11 هجری قمری بود که تاکنون 70 درصد کار مرمت در مدت شش ماه انجام شده  و 30 درصد باقی مانده است.

وجود 3 هزار سند آماده فهرست نگاری در مرکز تنظیم و پردازش اسناد ملی

محل دیگری که در این بازدید به آن سر زدیم مرکز تنظیم و پردازش اسناد ملی ایران بود که مدیر این مرکز علی کریمیان توضیحاتی را پیرامون شناسایی و دسته بندی اسناد دولتی و غیر دولتی و ارزش گذاری این اسناد و در نهایت فهرست نگاری  و به آرشیو سپردن این اسناد ارایه کرد.

علی کریمیان، مدیر کل تنظیم و پردازش اسناد ملی ایران گفت: مجموع اسناد دولتی که به موجب قانون اسناد در سال 1349 دستگاههای  دولتی تولید می کنند، بعد از طی مراحل جاری بودن  به نیمه راکد و راکد می رسند توسط همکاران ما شناسایی و دریافت می شوند، 80 درصد اسناد دریافتی ما مجموع اسناد سازمان های دولتی است و بخش دیگر اسناد دریافتی ما مربوط به شرکت های دولتی است که بیش از 50 درصد آنها مربوط به دولت است به اینجا آورده می شوند، تا سال گذشته اسناد ارزشیابی می شدند و اسنادی که واجد شرایط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی بودند منتقل می شدند و اسنادی که فاقد ارزش بودند امحا می شدند اما از سال پیش دیگر هیچ برگ سندی در دستگاه دولتی از بین نمی روند و به  سازمان اسناد و کتابخانه ملی آورده می شوند.

وی همچنین خاطر نشان کرد: بخش دیگر اسناد ما اسنادی است که خریداری  می شوند، اینها مجموعه اسنادی هستند که توسط افراد مختلف جمع آوری شده و به سازمان منتقل می شوند و در شورای خرید اسناد ارزشیابی می شوند و اگر به آن قیمتی که سازمان تصویب می کند خریداری می شوند و در غیر این صورت آنها صاحب سند برگردانده می شوند و پس از ارزشیابی این اسناد فهرست نگاری می شوند و در سایت سازمان اسناد قابل جستجو  می شوند.

کریمیان با بیان اینکه هم کنون قریب 3 هزار سند آماده فهرست نگاری در بخش تنظیم و پردازش اسناد ملی وجود دارد، تصریح کرد: خاندان های قدیمی که اسناد دولتی دارند و افراد صاحب مسند در گذشته که اسنادی دارند بعد از مدت زمانی این اسناد را به سازمان اهدا می کنند، پس از مدتی این اسناد ارزش گذاری می شوند و پس از فهرست نویسی در سایت قرار می گیرند .

به گفته این مسئول در سازمان اسناد و کتابخانه ملی آخرین مجموعه اسناد اهدایی استاد دکتر عبدالحسین نوایی است که به وصیت وی به سازمان داده شده است.

کریمیان افزود: تاکنون خانواده های دکتر محمدحسن گنجی،جمال زاده، دکتر قریب، ملک الشعرای بهار و حکمت اسنادشان را به سازمان اسناد و کتابخانه ملی اهدا کرده اند.

مدیر کل تنظیم و پردازش اسناد ملی ایران بر آمادگی این سازمان در نگهداری اسناد امانی تاکید کرد و گفت: تلاش ما بر این است به صورت امانی مقداری سند را از مردم به امانت  بگیرم، زیرا این اسناد در خانواده ها شرایط حفظ و نگهداری ندارند و  برای صیانت از آنها به صورت امانی آنها را در اختیار می گیرم و پس از آن اسناد به صاحبان سند برگردانده می شوند.

 کریمیان به مراحل مختلف ارزش گذاری یک سند تا فهرست نویسی و در نهایت قرار گرفتن بر روی سایت اشاره کرد و گفت:  اسناد بعد از وصول اسناد ارزشیابی می شوند سپس فهرست کلی تهیه می شود و بعد از آن ضدعفونی می شوند و پس از  آن با رعایت تقدم به ترتیب به بخش پردازش منتقل می شوند.

وی با اشاره به شرایط انتقال اسناد به بخش پردازش خاطر نشان کرد: اولین اولویت ما برای انتقال سند به این بخش آسیب دیدگی سند است، دومین اولویت قدمت سند که هر چه قدمت یک سند بیشتر باشد در اولویت بیشتری قرار می گیرد و سومین اولویت نیاز مخاطب به سند است.

کریمیان افزود: اسناد مجموعه ای است که بعد از اینکه به بخش  پردازش منتقل شدند با شماره و منشاء خاصی برای هر کارشناسان ارسال می شوند و به فراخور لزوم هر منشا در اختیار کارشناسی قرار می گیرند تا زمانی که منشا به اتمام برسد، عوامل تشکیل دهنده یک سند مثل منشاء، تاریخ، عنوان نویسی، نمایه ها، شماره شناسه سند بر روی سند نوشته می شود و در نهایت کارشناسی اختیار می گیرد و برای بازبینی در اختیار کارشناسی مسئول پرونده قرار می گیرد. اگر پرونده نیاز به مرمت دارد به بخش مرمت ارسال می شود و اگر مستند جدیدی می خواهد به بخش مستندسازی فرستاده می شود و بعد از آن به صورت کامل پرونده اماده بهره برداری می شود و در پاکت مخصوص قرار می گیرد و به رایانه منتقل می شود و در اینترنت قابل جستجو است.

این مسئول همچنین یادآور شد: تاکنون حجم زیادی از اسناد وزارت کشور، وزارت خارجه، شرکت سهامی فرش ایران، وزارت ارتباطات سازمان زندانها و  استانداری ها کار فهرست نویسی شان در این مجموعه انجام شده است.

مخازن نگهداری اسناد استانداردهای امنیتی را دارند

محل دیگری که بعد از بخش تنظیم و پردازش اسناد ملی ایران به آنجا مراجعه کردیم مخازن اسناد عمومی بود که مدیر این بخش نادعلی صاقیان توضیحاتی را درباره این بخش ارایه کرد.

نادعلی صادیقان، رییس اداره مخازن اسناد عمومی گفت: اسنادی که به اینجا  آورده می شوند ابتدا ضدعفونی می شوند و سپس در  مخزن  ساماندهی، ارزشیابی، شناسایی و طبقه بندی می شوند و برحسب اهمیت فهرست نویسی می شوند، اسنادی که فهرست نویسی کلی شدند به مدیریت پردازش تحویل داده می شوند و اسنادی که نیاز به ارزشیابی مجدد داشته باشند دوباره ارزشیابی می شوند  و با مجوز شورای اسناد ملی تعیین تکلیف واقعی می شوند یا اینکه به مخازن پیش آرشیوی منتقل می شوند و در اینجا برحسب نظم اولیه بایگانی می شوند.

وی تاکید کرد:  اگر لازم باشد  به دستگاهها برای اسنادشان پاسخ می دهیم، مخازن ما یک ضریب امنیتی دارند و در آنها موارد امنیتی مثل دوربین مداربسته و سیستم اطفاء حریق لحاظ شده است.

کاهش مراجعه کنندگان حضوری با اینترنتی شدن تالار پژوهش

در مرحله بعدی بازدید به تالار پژوهش رسیدیم که در آنجا اسناد به صورت فایل های کپی شده بر حسب نیاز محققان در اختیار آنها قرار داده می شود در این محل مراجعان با مراجعه به مسئوال مربوطه  می توانند به اسناد مورد نیاز خود برای یک پژوهش دسترسی پیدا کنند البته این روش تا پیش از اینترنتی شدن تالار با مراجعه امکانپذیر بود اما هم اکنون پژوهشگر با مراجعه به سایت و وارد کردن کلید واژه خود در سایت می تواند به اسناد دسترسی پیدا کند و با ارایه درخواست و فیل های اسناد  و پرداخت اینترنتی هزینه بدون اینکه به محل مراجعه کند اسناد مورد نیاز خود را دریافت کند.

در این محل کارشناس تالار به ارایه توضیحاتی از خدمات این تالار به پژوهشگران پرداخت.

کبری مقیمی، کارشناس تالار پژوهش تالار پژوهش را  نماد سازمان اسناد و کتابخانه ملی می داند و می گوید: کسانی که عضو کتابخانه هستند از این مکان می توانند استفاده کنند سیستم سرچ اینجا رسا است.

وی اکثر مراجعه کنندگان به تالار پژوهش را  دانشجویان خواند و یادآور شد: اینها دانشجویانی هستند که از داخل و خارج  به ما مراجعه می کنند قبل از سیستم اینترنتی در یک هفته 100 مراجعه کننده داشتیم ولی الان در دوره های آخر ترم حدود 50 تا 60 مراجعه کننده داریم اما در تابستان  این تعداد به 36 نفر می رسد و پیش از این سیستم  آمار 2 برابر این بود، حتی مراجعه کنندگانی از شهرهای شیراز، بوشهر و روستای لرستان هم  داشته ایم.

در بخش تاریخ شفاهی 500 شخصیت معاصر مصاحبه شده اند

آخرین محل و جذابترین ممحل این بازدید بخش تاریخ شفاهی بود که در این بخش آلبوم هایی از عکس و تاریخ مصاحبه با شخصیت ها به ترتیب فرهنگی، هنری، علمی و سیاسی مشاهده می شد در این آلبوم ها از عکس سید جعفر شهیدی، مترجم نهج البلاغه، تا افشار گوینده خبر، علی نصریان، بازیگر، جلال ذوالفنون، عزت الله لنتظامی دیده می شد.

در این بخش فاطمه نورایی، کارشناس بخش تاریخ شفاهی به ارایه توضیحاتی درباره تاریخ شفاهی پرداخت و گفت: غالب اسناد سازمان اسناد مکتوب و کاغذی است، اما در دنیا  بخشی به نام آرشیو شفاهی در کتابخانه موجود است که در این بخش اسنادی تولید و ذخیره می شوند  که غالباً خاطرات افراد از رویدادهای تاریخ معاصر است، این افراد سندهایی را به یاد می آورند که در اسناد موجود نیست، این بخش حلقه مفقوده تاریخ معاصر است برای شناسایی این افراد معمولاً سراغ نخبگان می رویم تا  این افراد  را در چهاربخش عمی، فرهنگی، هنری، سیاسی، معرفی کنند و پس معرفی مهمترین اقدام برای تدوین تاریخ خوبی جلب اعتماد این افراد است.

این کارشناس سپس به ارایه توضیحاتی از نحوه مصاحبه کردن با افراد ذی الصلاح در چهاربخش و پیاده و مستند کردن  مصاحبه ها پرداخت و یادآور شد:  در ابتدا برای ثبت تاریخ شفاهی وسیله اصلی کار ضبط صوتی بود که الان تصویر هم به کمک آمده است، در این مرحله مصاحبه بعد از پیاده شدن  مطالب به همان روال گفته شده با رعایت قواعد نگارشی در اختیار قرار بگیرد و  بعد متن به بخش فهرست نویسی و پردازش اطلاع رسانی فرستاده شود و  اینکه این مصاحبه در چه محلی و چه تاریخی انجام شده است باید در برگه ای به عنوان شناسنامه ثبت شود.

نورایی همچنین خاطر نشان کرد: امکان اینکه اسناد را به افراد بدهیم نداریم منتها آنها می توانند از این آرشیو ما فیش برداری کنند.

 به گفته این کارشناس بخش تاریخ شفاهی تاکنون با بیش از 500 شخصیت معاصر ایران در زمینه های علمی، هنری، سیاسی و فرهنگی مصاحبه کرده است که حاصل آن 2 هزار ساعت مصاحبه بوده است .

 این گوشه ای کوچک از کار دریافت اسناد در ساختمان گنجینه اسناد کتابخانه ملی در بخش های مختلف بود که علاوه بر ضدعفونی، نگهداری، مرمت و پردازش و فهرست نویسی و سپس به آرشیو ملی سپردن اسناد آنها را به عنوان میراث معنوی کشور و در اختیار مخاطبان قرار  می دهند که ممکن است برای مخاطب و از جمله خود من جاذبه هایی داشته باشد.

پایان پیام/