دوری از آلودگی ها و معاصی؛ وظیفه شیعه در آخرالزمان

خبرگزاری شبستان: آخر به بخش پایانی هر مجموعه گفته می‌شود و زمان در لغت‌، بر وقت کم یا زیاد اطلاق می‌شود. از آن جا که مفهوم "آخر" نسبی است و در تاریخ‌ِ انقراض دنیا، اختلاف فراوانی وجود دارد و قرآن نیز از تعیین وقت مشخص برای آن پرهیز کرده و لقمان‌، 31 و 34، احزاب‌، 33 و 63، و زخرف‌، 43 و 85، محدوده آن‌، به دقت قابل اندازه‌گیری نیست. با این حال‌، با استفاده از روایات‌، بعثت پیامبر خاتم را می‌توان سرآغاز دوره "آخرالزمان" دانست‌. البته در بیشتر روایات‌، آخرالزمان به دوره پایانی که به ظهور حضرت مهدی‌(عج) نزدیک باشد، اطلاق شده است‌.

پایان نبوت و آمدن آخرین شریعت الهی که با ظهور پیامبر اکرم(ص)‌ تحقق یافت‌، نخستین نشانه پایان تاریخ به شمار می‌رود، از این رو مفسران‌، مقصود از نشانه‌های قیامت را در آیه، "فَهَل‌ْ یَنظُرُون‌َ إِلآ السَّاعَة‌َ أَن تَأْتِیَهُم بَغْتَة‌ً فَقَدْ جَآءَ أَشْرَاطُهَا. (محمد،18) آیا آن‌ها جز این انتظار دارند که قیامت ناگهان فرارسد، درحالی که هم اکنون نشانه‌های آن آمده است‌. بعثت پیامبر اکرم‌دانسته‌اند که نسبت به عمر جهان‌، فاصله بسیار کمی تا قیامت دارد. در آخرالزمان‌، وقایع فراوان دیگری نیز، پیش‌بینی شده که بیش‌تر به دوره پایانی آن (مقارن با ظهور حضرت مهدی‌(ع) مربوط می‌شود. نتیجه آن که‌:

الف ـ آخرالزمان‌، امری نسبی است و زمان بعثت پیامبر اکرم(ص) ‌تا پایان جهان را نسبت به عمر جهان‌، در نظر گرفته‌اند.

ب ـ زمان بعثت پیامبر اکرم‌(ص)، آغاز آخرالزمان است‌، اما اینکه چقدر طول می‌کشد و پایان آخرالزمان کی خواهد بود، مشخص نیست.

ج ـ در قرآن اگرچه به مدت و زمان آخرالزمان تصریح نشده است‌، اما از نشانه‌ها و حوادثی که قرآن بیان فرموده‌، می‌توان به دوره پایانی آخرالزمان که مقارن با ظهور حضرت مهدی‌(ع) است، پی برد. در این جا به چند مورد از آن وقایع اشاره می‌کنیم‌:

بحران معنویت

اقْتَرَب‌َ لِلنَّاس‌ِ حِسَابُهُم‌ْ وَ هُم‌ْ فِی غَفْلَة‌ٍ مُّعْرِضُون‌َ (انبیأ،1) حساب مردم به آنان نزدیک شده‌، درحالی که در غفلتند و روی گردانند. در این آیه‌، مردم آخرالزمان‌، به غفلت و اعراض از خداوند، متصف شده‌اند.

وقوع اختلاف‌ها و درگیری‌های بسیار

"فَاخْتَلَف‌َ الاْ ئَحْزَاب‌ُ مِن بَیْنِهِم‌ْ فَوَیْل‌ٌ لِّلَّذِین‌َ کَفَرُواْ مِن مَّشْهَدِ یَوْم‌ٍ عَظِیم‌ٍ (مریم‌،37) ولی {بعد از او} گروه‌هایی از میان پیروانش اختلاف کردند، وای به حال کافران از مشاهده روز بزرگ‌. این آیه درباره ظهور فرقه‌های مختلف در جهان اسلام است که در آخرالزمان پدید آمده و سبب اختلاف‌های بسیار خواهد شد.

ظهور دجال

لَخَلْق‌ُ السَّمَـَوَ َت‌ِ وَ الاْ ئَرْض‌ِ أَکْبَرُ مِن‌ْ خَلْق‌ِ النَّاس،(غافر،57) آفرینش آسمان‌ها و زمین از آفرینش انسان‌ها مهم‌تر است‌، ولی بیش‌تر مردم نمی‌دانند. برخی از مفسران‌، این آیه را به ظهور دجال تفسیر کرده‌اند که در دید مردم‌، بزرگ‌ترین موجود جلوه می‌کند، درحالی که خداوند، او را از بسیاری مخلوقات دیگر کوچک‌تر می‌شمارد، سرانجام این پدیده به دست حضرت عیسی‌(ع) نابود می شود.

پدید آمدن گرفتاری‌ها و مشکلات

إِن‌ْ أَتَغکُم‌ْ عَذَابُه‌ُو بَیَـَتًا أَوْ نَهَارًا مَّاذَا یَسْتَعْجِل‌ُ مِنْه‌ُ الْمُجْرِمُون‌َ (یونس‌،50) اگر مجازات او، شب هنگام یا در روز به سراغ شما آید، پس مجرمان برای چه عجله می‌کنند. فَإِذَا نَزَل‌َ بِسَاحَتِهِم‌ْ فَسَآءَ صَبَاح‌ُ الْمُنذَرِین‌َ (صافات‌،177) اما هنگامی که عذاب ما در آستانة خانه‌هایشان فرود آید، انذارشدگان صبحگاه بدی خواهند داشت‌.

خروج سفیانی‌

آیات‌: سبأ، 51; نحل‌، 45 و نسأ، 47 دربارة خروج سفیانی و لشکریانش است.

ندای آسمانی

آیات نحل‌، 16; ق‌، 41ـ42 دربارة آن آمده است‌.

ظهور منجی بزرگ بشر آیات :

اسرأ، 81; بقره‌، 148; انعام‌، 89 و... بر این مطلب دلالت دارد.

نزول حضرت عیسی (ع)‌:

آیات‌: زخرف‌، 43; نسأ، 159، مربوط به آن است‌.

خروج جنبنده‌ای از زمین

آیه نمل‌، 82 به آن اشاره دارد.

نابودی قوم یأجوج و مأجوج به دست حضرت مهدی(ع)

آیه انبیأ، 96 در این‌باره آمده است‌.

رجعت

آیات‌: نمل‌، 83; غافر، 11; سجده‌، 21; اسرأ، 5; آل‌عمران‌، 81; قصص‌، 5، به این پدیده اشاره دارند.

صلح و آرامش پایدار در سراسر جهان

آیات نور، 5، اعراف‌، 128، انفال‌، 39، انبیأ، 105، اعراف‌،137 و قصص‌، 5 به چنین وعده‌ای بزرگ اشاره دارد و... دیگر از نشانه‌های آخرالزمان است که در بخش پایانی آخرالزمان واقع خواهد شد.(10)

اوصاف مردم آخرالزمان:

جابرابن عبدالله انصاری از پیامبر(ص)نقل می کند که فرمودند:

1. زکات دادن متروک شود.

2. سخن معمول و همگانی شما دروغ.

3. میوه و نقل مجالس شما غیبت.

4. آنچه به دست می آورید حرام.

5. وفا کم شود.

6. در آن زمان بزر گان بر کوچکان رحم نمی کنند.

7. مرد از همسر خود اطاعت کند.

8. حیای کوچکان کم گردد.

9. طمع زیاد شود.

10. برادر نسبت به برادر حسد ورزد.

11. حیا از زن ها برداشته شود.

12. ساختمان ها را محکم بنا کنند.

علائم ظهور

علائم ظهور به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: علائم حتمی و علائم غیرحتمی.

فضیل بن یسار از امام باقر(ع) روایت کرده که فرمودند: "نشانه‌های ظهور دو دسته است: یکی نشانه‌های غیرحتمی و دیگر نشانه‌های حتمی. خروج سفیانی از نشانه‌های حتمی است که راهی جز آن نیست."(11)

منظور از علائم حتمی آن است که تقدیر قطعی خدا به وقوع آن تعلق گرفته و مشروط به هیچ قید و شرطی نیست. و مقصود از علائم غیرحتمی آن است که وقوع آن ممکن است مشمول بداء شود، چرا که فی الجمله مشروط به شروطی است که اگر آن شروط تحقق یابد آن علائم واقع می شوند، و اگر آن شروط مفقود باشد، آن علائم نیز تحقق نمی‌یابند.

علائمی درمورد حتمی بودن آنها نصی نداشته باشیم، تنها احتمال وقوع آن می رود، و قطعی نیستند.

علائم غیرحتمی بسیارند. ما در اینجا روایت مفصلی از امام امام صادق(ع) را برای شما می آوریم که ...

تعداد بسیاری از آن را برشمرده است. این روایت مشهوری است، ولی برای آنکه حق زحمات مؤلفین ادا شده باشد، می گوییم که این روایت را با تغییرات عبارتی اندکی از کتاب "یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام رمان(عج)" نوشته علیرضا رجالی تهرانی نقل می کنیم.

در روایتی، امام صادق(ع) به یکی از یاران خود فرمودند:

هرگاه دیدی که حق بمیرد و طرفدارانش نابود شوند؛ و ظلم و ستم فراگیر شده است؛ و قرآن فرسوده و بدعت‌هایی از روی هوا و هوس در مفاهیم آن به وجود آمده است؛ و دیدی دین خدا، عملاً، توخالی شده، همانند ظرفی که آن را واژگون سازند!

و همچنین هرگاه دیدی که اهل باطن بر اهل حق پیشی گرفته‌اند؛ و کارهای بد آشکار شده و از آن نهی نمی‌شود، و بدکاران بازخواست نمی‌شوند؛ و مردان به مردان و زنان به زنان اکتفا می‌کنند.

و هنگامی که دیدی ‌افراد با ایمان سکوت کرده، و سخنشان را نمی‌پذیرند، و دیدی که شخص بدکار دروغ گوید، و کسی دروغ و نسبت ناروای او را رد نمی‌کند، و دیدی که بچه‌ها به بزرگان احترام نمی‌گذارند، و قطع رحم می شود.

و وقتی دیدی که بدکار را ستایش کنند و او شاد شود، و سخن بدش به او برنگردد؛ و دیدی که نوجوانان پسر همان کنند که زنان کنند (یعنی به مانند آنان خود را زینت می کنند)؛ و زنان با زنان ازدواج کنند.

و هنگامی که دیدی انسان ها اموال خود را در غیراطاعت خدا مصرف می‌کنند و کسی مانع آنها نمی‌شود؛ و دیدی که افراد با دیدن کار و تلاش مؤمنانه (از آن تعجب می کنند) و به خدا پناه می‌برند.

و دیدی که مداحی دروغین از اشخاص زیاد شود؛ و همسایه همسایه خود را اذیت می‌کند و از آن جلو گیری نشود؛ و دیدی که کافران از صعوبت زندگی مؤمن، شاد می شوند، و دیدی مردم شراب را آشکار می ‌آشامند، و برای نوشیدن آن کنار هم می‌نشینند و از خداوند متعال نمی‌ترسند، و‌ کسی که امر به معروف می‌کند، خوار و ذلیل است.

و همچنین هنگامی که دیدی آدم بدکار در چیزی مورد ستایش ست که خداوند آن را دوست ندارد، و دیدی که اهل قرآن و دوستان آنها خوارند، و راه نیک بسته و راه بد باز است؛ و دیدی که انسان ها به زبان می‌گویند، ولی عمل نمی‌کنند.

و وقتی دیدی خانه کعبه تعطیل شده، و به تعطیلی آن دستور داده می‌شود؛ و مؤمن، خوار و ذلیل شمرده شود؛ بدعت و زنا آشکار شود؛ و مردم به شهادت و گواهی ناحق اعتماد کنند.

و دیدی که حلال حرام، و حرام حلال می شود؛ و دین بر اساس میل اشخاص معنی می شود، و کتاب خدا و احکام آن تعطیل می گردد؛ و جرأت بر گناه آشکار شود، و دیگر کسی برای انجام آن منتظر تاریکی شب نگردد.

و آنگاه که دیدی مؤمن نتواند نهی از منکر کند مگر در قلبش؛ و ثروت بسیار زیاد در راه خشم خدا خرج گردد، و سردمداران به کافران نزدیک شوند و از نیکوکاران دور شوند، و والیان در قضاوت رشوه بگیرند، و پست های مهم والیان بر اساس مزایده است، نه براساس شایستگی.

و آن زمان که دیدی مردم را به تهمت و یا سوء ظن بکشند، و دیدی که مرد به خاطر همبستری با همسران خود مورد سرزنش قرار گیرد. و هنگامی که زن بر شوهر خود مسلط شود و کارهایی که مورد خشنودی شوهر نیست انجام می‌دهد و به شوهرش خرجی می‌دهد.

و همچنین آنگاه که دیدی سوگند های دروغ به خدا بسیار گردد، و آشکارا قماربازی ‌شود، و مشروبات الکلی به طور آشکار بدون مانع خرید و فروش می‌شود.

و وقتی دیدی که مردم محترم توسط حاکمان قلدر خوار شوند، و نزدیک ترین مردم به فرمانداران آنانی هستند که به ناسزاگویی به ما، خانواده عصمت(ع)، ستایش شوند، و هرکس ما را دوست دارد او را دروغگو خوانده، و گواهی اش را قبول نمی‌کنند.

و آنگاه که دیدی مردم در گفتن سخن باطل و دروغ با هم رقابت می کنند، و شنیدن سخن حق بر مردم سنگین، ولی شنیدن باطل برایشان آسان است، و دیدی که همسایه از ترس زبان همسایه به او احترام می‌کند.

و وقتی دیدی حدود الهی تعطیل شود، و طبق هوی و هوس عمل گردد؛ و دیدی که مسجدها طلا کاری (زینت داده) شود، و دیدی که‌ راست گوترین مردم نزد آنها مفتری و دروغ گو است.

هنگامی که دیدی بدکاری آشکار شده، و برای سخن چینی کوشش می‌شود، و‌ ستم و تجاوز شایع شده است، و غیبت، سخن خوش آنها شود و بعضی بعض دیگر را به آن بشارت دهند.

وقتی دیدی حج و جهاد برای خدا نیست، و‌ سلطان به خاطر کافر، شخص مؤمن را خوار کند، و خرابی بیشتر از آبادی است، و معاش انسان از کم فروشی به دست می‌آید، و خون ریزی آسان گردد، و مرد به خاطر دنیایش ریاست می‌کند.

و هنگامی که دیدی مردم نماز را سبک شمارند، و‌ انسان ثروت زیادی جمع کرده، ولی از آغاز آن تا آخر، زکاتش را نداده است، و‌ قبر مرده‌ها را بشکافند و آنها را اذیت کنند، و هرج و مرج بسیار شود، و‌ مرد روز خود را با مستی به شب می‌رساند، و شب خود را نیز به همین منوال صبح می کند، و هیچ اهمیتی به آیین مردم ندهد.

آنگاه که با حیوانات آمیزش ‌شود، و مرد به مسجد (محل نماز) می‌رود و وقتی برمی‌گردد لباس در بدن ندارد، ( یعنی لباسش را دزدیده اند)

هنگامی که دیدی حیوانات هم دیگر را بدرند، و دل های مردم سخت، و دیدگانشان خشک، و یاد خدا برایشان گران است، و بر سر کسب های حرام آشکارا رقابت می‌کنند، و دیدی که نمازخوان برای خودنمایی نماز می‌خواند، و فقیه برای دین خدا فقه نمی‌آموزد، و طالب حرام ستایش و احترام می‌شود، و‌ مردم در اطراف قدرتمندان هستند، و طالب حلال، مذمت و سرزنش می‌شود، و طالب حرام، ستایش و احترام می‌شود.

آنگاه که در مکه و مدینه کارهایی می‌کنند که خدا دوست ندارد، و کسی از آن جلو گیری نمی‌کند، و هیچ کس بین آنها و کارهای بدشان مانع نمی‌شود؛ و آلات موسیقی و لهو و لعب در مدینه و مکه آشکار شود، و مرد سخن حق گوید و امر به معروف و نهی از منکر کند، ولی دیگران او را از این کار برحذر می‌دارند.

هنگامی که دیدی مردم به همدیگر نگاه می‌کنند[یعنی چشم همچشمی می کنند، یا معیارشان بر خوب و بد اعمال خدا نیست]، و از مردم بدکار پیروی نمایند؛ و راه نیک پیرو ندارد، و مرده را مسخره کنند و کسی برای او اندوهگین نشود؛ و دیدی که: سال به سال بدعت و بدی ها بیشتر شود، و مردم جز از سرمایه داران پیروی نکنند، و‌ به فقیر چیزی را دهند که برایش بخندند، ولی در راه غیرخدا ترحم می کنند.

وقتی که دیدی علائم آسمانی آشکار شود، و کسی از آن نگران نشود، و مردم مانند حیوانات در انظار یکدیگر عمل جنسی انجام می دهند و کسی از ترس مردم از آن جلو گیری نمی‌کند، و انسان در راه غیر خدا بسیار خرج کند، ولی در راه خدا از اندک هم مضایقه دارد.

و آنگاه که دیدی عقوق پدر و مادر رواج دارد، و فرزندان هیچ احترامی برای آنها قائل نیستند، بلکه نزد فرزند از همه بدترند.

هنگامی که دیدی زن ها بر مسند حکومت بنشینند و هیچ کاری جز خواسته آنها پیش نرود، و دیدی پسر به پدرش نسبت دروغ بدهد، پدر و مادر را نفرین کند و از مرگشان شاد شود، و دیدی که اگر روزی بر مردی بگذرد، و او در آن روز گناه بزرگی مانند بدکاری‌، کم فروشی، و زشتی انجام نداده ناراحت است.

و وقتی دیدی قدرتمندان، غذای عمومی مردم را احتکار می کنند، و‌ اموال خمس در راه باطل تقسیم شود، و با آن قماربازی و شراب خواری شود، و به وسیله شراب بیمار را مداوا، و برای بهبودی، آن را تجویز کنند، و دیدی که مردم در امر به معروف و نهی از منکر و ترک دین بی تفاوت و یکسانند، و دیدی که سر و صدای منافقان برپا، اما صدای حق طلبان خاموش است، و دیدی که برای اذان و نماز مزد می‌گیرند، و مسجدها پر است از کسانی که از خدا نمی ترسند و غیبت هم می نمایند.

هنگامی که دیدی خورندگان اموال یتیمان ستوده شوند؛ و قاضیان بر خلاف دستور خداوند قضاوت کنند؛ و استانداران از روی طمع، خائنان را امین خود قرار دهند، و فرمانروایان میراث مستضعفان را در اختیار بدکاران از خدا بی خبر قرار دهند، و دیدی که بر روی منبرها از پرهیزکاری سخن می‌گویند، ولی گویندگان آن پرهیزکار نیستند.

و بالاخره هنگامی که دیدی صدقه را با وساطت دیگران، بدون رضای خداوند، و به خاطر درخواست مردم بدهند، و دیدی وقت نمازها را سبک بشمارند، و همّت و هدف مردم شکم و شهوتشان است، و دنیا به آنها روی کرده است، و دیدی نشانه‌های برجسته حق ویران شده است، [این آخرالزمان است] در این وقت خود را حفظ کن و از خدا بخواه که از خطرات گناه نجاتت بدهد.(12)

این بود روایت امام صادق(ع) که به ذکر گوشه‌ای از مفاسد جهان در آستانه قیام وانقلاب بزرگ حضرت مهدی(عج) فراگیر می شود.

و اما "علائم حتمی الوقوع" ظهور با استفاده از روایات معصومین(ع) اندک است.

در روایتی امام صادق(ع) می فرمایند: "پیش از ظهور قائم(عج) 5 نشانه حتمی است. قیام یمانی، فتنه سفیانی، صیحه آسمانی،‌ قتل نفس زکیه و شکافتن زمین و فرو رفتن عده ای در بیابان"(13)

همچنین امام صادق(ع) فرموده است: "وقوع ندا[ی آسمانی] از امور حتمی است و سفیانی از امور حتمی است و یمانی از امور حتمی است و کشته شدن نفس زکیه از امور حتمی است و کف دستی که از افق آسمان برون آید از امور حتمی است. و سپس اضافه فرمودند: "و نیز وحشتی در ماه رمضان است که خفته را بیدار کند و شخص بیدار را به وحشت انداخته و دوشیزگان پرده نشین را از پشت پرده بیرون می‌آورد."(14)

امیرالمؤمنین(ع) از رسول خدا(ص) روایت نموده که فرمودند: "10 چیز است که پیش از قیامت حتماً به وقوع خواهد پیوست: فتنه سفیانی و دجال، واقعه دخان [دود، ظهور دابه، خروج قائم، طلوع خورشید از مغرب، نزول عیسی، خسوف در مشرق، خسوف در جزیره العرب، و آتشی که از مرکز عدن شعله می‌کشد و مردم را به سوی بیابان محشر هدایت می‌کند"(15)

امام محمد باقر(ع) فرموده است: "در کوفه، پرچم های سیاهی که از خراسان بیرون آمده است، فرود می‌آید و وقتی مهدی(ع) ظاهر شد، برای بیعت گرفتن به سوی آن می‌فرستد."(16)

وظائف شیعه در آخرالزمان

روایاتی وارد شده که وظائف دینداران و پرهیزکاران را در آن زمان که از هر طرف ابتلاء ات هجوم آورده است، معین می کند و به طور کلی وظیفه هر فرد متدینی است که هنگام شیوع ناملایمات و در محیط فساد و بی دینی که مردم رو به سوی شهوات و هوی پرستی و مادیگری سوق شوند.

با کمال صبر و حوصله درمقابل مخالفین و اهل فسق و عصیان استقامت ورزیده و کمترین سستی، تماسح و تزلزل در راه انجام و ظائف الهی پیدا نکرده و به هر نحوی که میسر و ممکن است، خود را از آلودگی ها و قبایح اعمال و خلاف ها و معاصی نگهداری و حفظ کرده و هم رنگ افراد فریب خورده و منحرف شده قرار ندهد.

آری چون اجتماع فاسد گشته و محیط تیره و دگرگون گشت. چاره ای جز کناره گیری و پرهیزکاری و نگهداری خود نیست و امر به معرف ونهی از منکر به حق و دستگیری و نجات غریق در صورتی وظیفه است که خود در معرض لغزش در مسیر هجوم سیل واقع نگردد. البته کناره گیری از محیط فاسد و خوداری از آلودگی ها و فساد به طور کلی وظیفه هر فرد متدینی است و اندازه و خصوصیات و جزئیات این وظیفه با اشخاص و موارد و نیروهای افراد و موقعیت آنان تفاوت می کند.

پی نوشت:

10. دائره المعارف قرآن الکریم، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، ج 1، ص 114-124

11. غیبت نعمانی با ترجمه غفاری، باب 18، ص 429

12. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج 52، ص 256-260 (با اندکی تصرف در متن)

13. کمال الدین و تمام النعمه> شیخ صدوق، ص 650

14. غیبت نعمانی با ترجمه غفاری، باب 14، ص 365

15. بحارالانوار علامه مجلسی، ج 52، ص 209 و غیبت، شیخ طوسی، ص267

16. غیبت، شیخ طوسی، ص274

پایان پیام/