باغچه جوق، کاخ موزه ای ناشناخته در شمال غرب کشور

خبرگزاری شبستان // ارومیه

کاخ موزه «باغچه جوق» در شمال غربی‌ترین نقطه کشور در شهر ماکو و نزدیکی مرز بازرگان در روستای باغچه جوق قرار گرفته است.

روستای باغچه جوق (در زبان ارمنی یعنی ده) در فاصله 6 کیلومتری شهر ماکو و حدود 2 کیلومتری از سمت غرب جاده اصلی بازرگان قرار دارد.

این روستا از غرب و جنوب به دامنه کوه چرکین و چشمه‌ای به نام کلیسه منتهی می‌شود. در بخش جنوب شرقی روستای باغچه جوق، ساختمان مجلل و تاریخی قصر باغچه جوق قرار دارد که مربوط به اواخر دوره قاجاریه است.

در جوار این روستا و بر دامنه کوه مرتفعی، در داخل باغ نسبتاً بزرگی ( با وسعت 11 هکتار )، ساختمان مجلل و تاریخی قصر سردار ماکو، از آثار با ارزش و منحصر به فرد شمال غرب کشور قرار دارد.

قصر باغچه جوق ماکو توسط اقبال السلطنه ماکویی از حکام مقتدر اواخر دوره قاجاریه و یکی از سرداران مظفرالدین شاه قاجار (1324-1313 هـ ق) در سال 1271 هجری شمسی احداث شده است.

این مجموعه اعیانی باشکوه با زیربنای 2هزار و 500 متر مربع در داخل باغ بزرگی که دارای انواع درختان میوه و درختان زینتی و چشمه آب جاری است قرار گرفته است.

خانواده سردار ماکویی تا سال 1353 در این کاخ زندگی می‌کردند و پس از مرمت و بازسازی محوطه و ساختمان آن از سال 1358 به منظور بازدید عموم افتتاح شد. این کاخ موزه در سال 1366 در اختیار میراث فرهنگی کشور قرار گرفت.

این قصر به علت ویژگی‌های ممتاز معماری و هنری در سال 1353 توسط دولت خریداری شد و بعد از انجام تعمیرات ضروری و رفع خطر از آن به علت علاقه مردم منطقه و جاذبه‌های قوی فرهنگی با موافقت سازمان میراث فرهنگی و تهیه مقدمات لازم، برای بازدید عموم آماده شد و عنوان کاخ موزه باغچه جوق ماکو موردبهره برداری قرار گرفت.

همچنین مرمت و الحاقات بعدی ساختمان نیز به پسر ماکویی نسبت داده شده است.
 

قصر تاریخی باغچه جوق که از یک ساختمان دو طبقه تشکیل شده در داخل محوطه باغی به مساحت 11 هکتار قراردارد.
 

معماری کاخ تلفیقی است از معماری سنتی ایرانی و غربی، به ویژه معماری روسیه اواخر سده نوزدهم است.
 

ساختمانی مرکزی و اصلی دو طبقه قصر با دو پیش آمدگی قرینه با سقف شیروانی و طراحی های گچی بشکل نرده های خراطی شده در اطراف بام . مهمترین قسمت از کاخ ، تالار مرتفع و کشیده و آئینه کاری و گچبری شده حوضخانه است که تمام واحدهای معماری بر محور این تالار احداث شده و از نظر بکارگیری مصالح ، سیستم آرایش و نوع درب و پنجره دارای اسلوب خاص خود است که علاوه بر ویژگیهای معماری ایرانی تاثیر و نفوذ شیوه معماری فرنگی، بخصوص هنر ساختمانی روسیه " اواخر قرن 19 م " در آن مشهود است.
 

گچبری ساختمان توسط اساتید ایرانی انجام گرفت و آئینه‌کاری و گچبری ساختمان در سطح عالی است در بالای عمارت دور تا دور گلدان‌ها و مجسمه‌ها وجود دارد که اغلب جای گل و چراغ است.
 

پایه ستون‌ها و گلدان‌ها از سنگ خارا است و خوب حجاری شده است. اولین گرامافونی که به ایران وارد شده در این عمارت به چشم می‌خورد که طول بوق آن 60 سانتیمتر و ارتفاع پایه‌اش بیش از یک متر است.
 

کاخ سردار ماکو از نظر تزئینات، خصوصیات ویژه زمان خود را داراست. گچبری ها و آئینه کاری های تالار حوضخانه، طاق نماهای تزئینی، ارسی ها، کاغذ دیوارهای گران قیمت که برخی از مخمل و دارای طرح گل و بوته جالب بوده و نیز پرده های اشرافی ثقل تزئینات جبهه اندرونی کاخ را تشکیل می دهند.
 

نقاشی های رنگ و روغن داخل اتاقها بخصوص اتاق ناهار خوری، نرده های چوبی راه پله ها، مجسمه های گچی، اسباب و اثاثیه و لوازم زندگی شخصی سردار نیز مکمل آرایش های فوق الذکر است.
 

پرده‌های زربفت، مبل‌های بی نظیر، تخت‌خواب‌های متعدد با تشک‌های پر قو، کاغذ دیواری‌ها و رنگ‌آمیزی سالن‌ها و نقاشی سقف اتاق‌ها، ظروف چینی اعلا و لوسترهای کریستال، فضای حیاط با گلکاری و درختان میوه و اشجار زینتی و حوض‌های وسیع بازدید کنندگان را به یاد کاخ‌های افسانه‌ای می‌اندازد.
 

اما شاید از همه‌ اینها دیدنی تر، نقاشی‌های خوش رنگ و لعابی باشد که در گوشه به گوشه سالن ها و اتاق‌ها می‌بینید و هر کدام متناسب با فضای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آن دوران کشیده شده‌اند.
 

بخشی از باغ در پیرامون کاخ اصلی دارای طرحی از پیش اندیشیده و تقریبا منظم و محصور است. این محوطه توسط نرده‌های چدنی زیبایی از سایر بخش‌های باغ جدا شده که تقریبا نقشی همچون اندرونی ایفا می‌کند.

در بخش‌هایی از محوطه، آثاری از کف‌سازی سنگی باقی مانده است و در سمت غربی کاخ نیز نمای اصلی ساختمان حوض بیضی شکل دیده می‌شود.
 

نمای خارجی بنا با مجسمه‌های گچی که سردرها و نرده‌های گچی لبه بام را زینت داده‌اند، ساختمان سنگی یا آشپزخانه کاخ که با سنگ‌های صیقلی و تراش خورده ساخته شده است و استخر بزرگ باغ که جوی آبی از آن به قسمت‌های مختلف باغ جاری است از دیگر دیدنی‌های باغچه جوق به حساب می‌آید.
 

تزئینات نمای بیرونی شامل ازاره سنگی از مرمر مرغوب، با نقوش حجاری شده از گل و بوته، قاب بندی ها و شمشه گیری های گچی، اشکال گل و بوته، مجسمه های نیم برجسته حیوانات، فرشته و انسان، ستون های نیم برجسته گچ بری شده و یک نوع کادرهای مستطیل شکل که داخل آنها با شن های بادامی پر شده به علاوه درب و پنجره و نرده های چدنی که تماماً در ساختمان مرکزی قصر متمرکز شده است.

به گفته کاظم غنی‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان غربی، در سال‌های اخیر، مرمت‌های زیادی در این بنا انجام شده است که اساسی نبوده‌اند، بر این اساس و برای سامان‌دهی و حفاظت بهتر از این اثر، طرح مطالعه، حفاظت و مرمت کاخ ـ موزه‌ی باغچه جوق به مشاور ذی‌صلاح واگذار شده است.
 

وی با اعلام اینکه برای مطالعه‌ی کاخ ـ موزه‌ی باغچه جوق ماکو نزدیک به نیم میلیارد ریال اعتبار اختصاص یافته است، ادامه می دهد: اعتبار مرمت و سامان‌دهی این مجموعه یک‌میلیارد ریال است. تا پایان خردادماه امسال، این طرح با اعلام این‌که توسط پیمانکار اجرا می‌شود.
 

گفتنی است، کاخ موزه باغچه جوق ماکو نیز مانند کاخ نیاوران و سعدآباد در تمام ایام سال پذیرای بازدیدکنندگان است.
 

پایان پیام/