خبرگزاری شبستان: بحث راجع به علم امام ازجمله اموری است که درمیان مسلمانان و به خصوص شیعیان از اهمیت خاصی برخوردار است. شیعیان، علم امام را در درجه‌ی خاصی دانسته و آن را مخصوص معصومین(ع) می‌دانند. لذا مقام امامت را نیز مخصوص کسانی می‌دانند که چنین درجه‌ای از علم را داشته باشند. برخلاف برخی دیگر از مذاهب مسلمانان که چنین مقامی را برای امام قائل نبوده و لذا خلافت و ولایت انسان های عادی را نیز جایز می‌دانند.
با توجه به اهمیت موضوع مناسب است که قدری در وجود مسئله کاوش شده و شواهد موجود در مورد علم امام مورد بررسی قرار گیرد. ازجمله صفاتی که برای ائمه اطهار(ع) اثبات شده، راسخ بودن در علم است. در روایات بسیاری راسخون در علم که در قرآن به عنوان صفت برخی از مومنین اعلام شده است، همان ائمه دانسته شده است.
راسخون در علم در احادیث شیعه
امام صادق(ع) فرموده‌اند: ما راسخون در علمیم و ما تاویل آن هستیم.
برید ابن معاویه از یکی از امام باقر یا امام صادق(ع) در تفسیر آیه ۶ سوره‌ی آل عمران نقل نموده که: رسول الله افضل راسخون در علم است. خداوند تعالی به او آموخته است هرچه را بدو فرو فرستاده از تنزیل و تاویل، خدا چیزی را که تاویل آن را نمی‌دانست به وی نازل نمی‌کرد و اوصیاء پس از وی نیز همه آن را می‌دانند و ...
در روایت دیگری از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمودند: راسخون در علم امیرالمومنین(ع) و ائمه بعد از او هستند.
راسخون در علم در قرآن
خداوند در آیه ۶ سوره‌ی آل عمران می‌فرماید:
هُوَ الَّذی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذینَ فی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْویلِهِ وَ ما یَعْلَمُ تَأْویلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُولُوا الْأَلْباب.
اوست خدایى که قرآن را بر تو فرستاد که برخى از آن کتاب آیات محکم است که اصل و مرجع سایر آیات کتاب خداست و برخى دیگر متشابه است، و آنان که در دلشان میل به باطل است از پى متشابه رفته تا به تأویل کردن آن در دین راه شبهه و فتنهگرى پدید آرند، درصورتى که تأویل آن را کسى جز خداوند و اهل دانش نداند، گویند: ما به همه کتاب گرویدیم که همه از جانب پروردگار ما آمده، و به این (دانش) تنها خردمندان آگاهند.
در تفسیر المیزان آمده: راسخون در علم آن چنان علمى به خدا و آیاتش دارند که آمیخته با ذرهاى شک و شبهه نیست. در نتیجه علمى که به محکمات دارند، هرگز دستخوش تزلزل نمىشود، و به آن محکمات ایمان دارند و عمل هم مىکنند، و چون به آیهاى از آیات متشابه برمی خورند، آن تشابه نیز اضطراب و تزلزلى در علم راسخشان پدید نمىآورد، بلکه به آن نیز ایمان دارند. علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان اعتقاد دارند که از این آیه این نکته بر نمی‌آید که علم به تاویل آیات را راسخون در علم داشته باشند. بلکه معنای آیه این است که این علم منحصر در خداوند است و راسخون در علم و دیگر مومنان، هنگام مواجه شدن با آیات متشابه و تاویل آنها توقف کرده و می‌گویند تمام این ها از جانب خداوند است و این آیات متشابه ایمان آنها را متزلزل نمی‌کند. این معنا با معنایی که در آیه ۱۶۲ سوره‌ی نساء آمده و عبارت راسخون در علم در مورد شماری از اهل کتاب که با مشاهده‌ی دعوت حضرت رسول به ایشان ایمان آوردند نیز به کار رفته متناسب است.
اما طبرسی در تفسیر جوامع الجامع این آیه را مطابق با احادیثی که در ابتدا نقل شد تفسیر می‌کنند و نظری خلاف علامه دارند. به نظر ایشان معنی آیه این است که تفسیر حقیقى متشابهات را جز خدا و راسخون در علم یعنى کسانى که در دانش خویش استوار و توانایند، کسی نمىداند. ایشان پس از این بیان، روایت امام محمدباقر(ع) را ذکر می‌کنند که فرمود: "رسول خدا(ص) افضل راسخان در علم بود". در تفسیر مجمع البیان نیز تفسیر این آیه مخالف با تفسیری است که علامه در تفسیر المیزان ارائه نمودند و بیشتر مطابق با روایاتی است که ذکر شد.
با این بیان، مهم ترین کارکرد راسخون در علم از منظر قرآن، علم خاص به تفسیر و تاویل متشابهات قرآن است. علمی که در اختیار هیچ انسان عادی قرار ندارد. به این بیان، ائمه معصومین(ع) که راسخون در علم هستند یگانه کسانی هستند که صلاحیت ترجمه و تفسیر قرآن را دارا می‌باشند. این معنا از روایتی که ذکر شد که رسول الله افضل راسخون در علم است و خداوند تعالی به او آموخته است. هرچه را بدو فرو فرستاده از تنزیل و تاویل، خدا چیزی را که تاویل آن را نمی‌دانست به وی نازل نمی‌کرد و اوصیاء پس از وی نیز همه آن را می‌داند سازگارتر است چراکه این حدیث صراحتا بیان می‌کند که معنای راسخ بودن در علم، دانستن همه‌ی مراتب علم تاویل و داشتن تمام دانشی است که حضرت رسول(ص) نیز آن را داشتند.
در نتیجه راسخون در علم همانا کسانی هستند که علم به عمق حقایق قرآنی داشته و می‌توانند تاویل و تفسیر آیات متشابه آن را متوجه شده و بیان کنند. این بزرگان تنها کسانی هستند که صلاحیت مدیریت و رهبری جامعه اسلامی را داشته و می‌توانند جامعه اسلامی را به سرمنزل مقصود برسانند. طبق روایات شیعه این مقام متعلق به ائمه معصومین(ع) است و در روزگار ما نیز متعلق به آخرین حلقه‌ی این سلسله یعنی امام زمان(عج) است.
پایان پیام/
نظر شما