خبرگزاری شبستان// ارومیه
نقش حیاتی موزه ها در جوامع بشری نقشی بدیع، ماندگار و مروج ناب ترین پدیده های فرهنگی است، موزه ها از معدود مراکز حافظ یادگاران نسل گذشته و در حقیقت فرزندان هنر و تاریخ هستند.
هر یک از این اشیا در عین بی زبانی به هزار زبان سخن می گویند زیرا اسناد معتبری از هنر، فرهنگ و تاریخ را ارائه می دهند.
موزه کلمه ای یونانی است که از " موزه یون " به معنای مجلس فرشتگان الهام گرفته است. به طور کلی موزه به مجموعه ای از آثار و اشیایی اتلاق می شود که در محل یا عمارتی نگه داری و در معرض نمایش گذاشته شوند.
موزه ارومیه با توجه به غنای اشیای تاریخی نگهداری شده در آن دومین گنجینه بزرگ تاریخی کشور به شمار می‌رود به طوری که قدیمی ترین آثار آن متعلق به هزاره هفتم ق.م است.
در این موزه تاریخی نزدیک به 11 هزار نوع اشیای تاریخی در آن نگهداری می شود و آثار تاریخی مربوط به هزاره هفتم قبل از میلاد تا دوره قاجاریه را در خود جای داده و در حال حاضر 800 قلم اشیا» باستانی در آن به نمایش گذاشته شده است.
این گنجینه ارزشمند ارومیه به عنوان یکی از غنی ترین موزه های ایران در سال 1346 با یک بخش باستان شناسی به وسعت 750 متر مربع در محوطه‌ای به وسعت 2 هزار متر مربع در خیابان شهید بهشتی احداث شده و تعداد 500 عدد اشیاء و اموال فرهنگی و تاریخی از موزه ملی به آن انتقال داده شد در طول سال ها بخش های مختلفی به آن افزوده شده است.
هم اکنون موزه دارای یک گنجینه نگهداری آثار و اموال، آزمایشگاه و کارگاه مرمت اشیاء کتابخانه، دو سالن باستان شناسی و مردم شناسی، بخش فروش نشریات و آمفی تئاتر است، عرصه موزه 300 متر مربع و اعیانی آن حدود سه هزار و 200 متر مربع است.
وجود کتیبه‌های منحصر به فرد تاریخی از جمله کتبیه اوراتوریی، سالن نگهداری ساعت‌های قدیمی، بخش مردم شناسی و اشیا باستانی و تاریخی از ویژگی‌های منحصر به فرد موزه ارومیه به شمار می رود.
همچنین در این موزه ساعت قدیمی متعلق به قرن 17 نگهداری می‌شود.
این موزه از چهار بخش پیش از تاریخ، تاریخی، اسلامی و مردم شناسی تشکیل شده است و اشیای نگهداری شده در آن متعلق به هزار اول تا اواخر دوره قاجار است.
در سالن باستان شناسی آثار بسیار نفیس مکشوفه از تپه های باستانی استان، از آغاز دوره نوسنگی تا پایان دوره قاجاریه قرار دارد.
در سالن مردم شناسی فرهنگ بومی و سنتی منطقه از اواخر دوران صفویه تا به امروز در معرض نمایش است.
در بخش پیش از تاریخ و تاریخی، موزه ارومیه آثار سنگی، سفالی و فلزی متنوعی از دوره نوسنگی تا صدر اسلام نگهداری می شوند.
ابزار و ادوات سنگی متعلق به هزاره های هفتم و ششم پ.م . مکشوفه از تپه اهرنجان سلماس و تپه جلبر ارومیه، سفالینه های زیبای منقوش و ساده از هزاره پنجم پ.م تا هزاره اول پ.م به دست آمده از تپه های دالما، حسنلو نقده، سنگر ماکو، همچنین آثار فلزی تزیینی و شیرهای برنزی تپه حسنلو که در نوع خود بی نظیر هستند.
سنگ نوشته های کله شین، موانا و محمود آباد به خط میخی متعلق به دوره اورارتو ( هزاره اول پ.م. )، آجرهای لعابدار مکشوفه از تپه قالایچی بوکان و تپه ربط سردشت متعلق به سال های 800 تا 700 پ.م، قبر مکشوفه از حومه سلماس متعلق به دوره اشکانی، گل مهرهای مکشوفه از تخت سلیمان، سکه های نقره و ظروف شیشه ای دوره ساسانی، زیور آلاتی که در موزه ارومیه نگهداری می شود بسیار متنوع و متعلق به ادوار مختلف است.
انواع جعبه های جواهر مرصع و نقره های فیروزه کوب از دوره قاجار، گوشواره ها و گردنبندهای طلا از دوره اورارتو (هزاره اول پ.م )، هخامنشیان و اشکانیان که بسیار زیبا و هنرمندانه ساخته شده اند، زیور آلات برنزی از اواخر عصر برنز که بیشتر آنها متعلق به تپه حسنلو بوده و در انواع دستبند، رشته های گردنبند، سنجاق سر و . . . هستند.
ویترین های دوره اسلامی نمایش دهنده آثار نفیسی از قرون اولیه اسلامی تا دوره قاجار است. برخی از این آثار عبارتند از سفالینه های نیشابور و ظروف لعابدار و ظروف برنجی از دوره سلجوقی، کاشی و سفالینه های زرین فام منحصر بفرد از دوره ایلخانی، ظروف سفالین با تکنیک های نقوش کنده و استامپی و انواع لعاب کاری( لعاب پاشیده و نقاشی زیرلعابی ) از قرون 5 و 6 هجری قمری، آثار سفالین و فلزکاری دوره تیموری، نسخ و کتب خطی و سکه های صدر اسلام تا دوره قاجار.
در سالن مردم شناسی موزه ارومیه انواع ابزار و ادوات کشاورزی و دامداری، لوازم شکار، آثار فلزی با مناسبات مذهبی و اعتقادات بومی، پوشش اقوام آذری و کرد، آشوری و ارمنی استان، قفل و یراق بقاع و امامزاده، لوازم طب سنتی، آلات موسیقی، وسایل زندگی روزمره از قبیل اتو و سماور ذغالی، آفتابه و لگن، وسایل روشنایی سنتی نفتی و روغنی فلزی و سفالی در معرض نماش قرار دارد.
همچنین در این گنجینه ارومیه مجموعه‌ای از کتاب‌های نفیس خطی که اکثر آنها قرآن مجید و کتب دینی و اسلامی است، نگهداری می‌شود در این موزه سه خط نوشته از هزاره اول ق.م به نام‌های استل کله شین، استل موانا و کتیبه محمودآباد نگهداری می‌شود که به خط میخی اورارتوبی است. جدیدترین آثار این موزه مربوط به دوره قاجار است.
گفتنی است، از مجموع 9 کتیبه به دست آمده از آذربایجان غربی سه کتیبه در موزه تاریخ ارومیه 2 کتیبه در موزه انگلیس و 4 کتیبه در موزه ملی ایران نگهداری می شود . حدود 50 جلد قرآن خطی ، انواع سکه های نقره ای و طلای رایج در اوایل اسلام تا دوره زندیه، انواع ظروف سفالی تزئین شده به خطوط کوفی، نسخ و نستعلیق با مضامین آیات قرآنی، احادیث و نصایح بزرگان جلوه ویژه ای به بخش دوران اسلامی این موزه داده است.
قدیمی ترین کتب قرآنی موزه مربوط به 400 سال پیش است که در قطع معمولی و با جلد مقوایی در 504 صفحه تنظیم و نگاشته شده و صفحات اول و دوم آن تذهیب شده اند و خطاط این قرآن ناشناخته است.
کتاب های قرآنی به نمایش گذاشته شده در بخش دوران اسلامی موزه ارومیه متعلق به دوره صفویه، زندیه، افشاریه و قاجاریه است که در اندازه های معمولی ، وزیری و جیبی تهیه شده است. جلد بیشتر این کتب قرآنی از نوع چرم ، مقوا و کاغذ مومی و صفحه های اول و دوم بیشتر آنها به طرز هنرمندانه ای به روش اسلیمی یا گل بوته و طلا کاری شده آراسته شده است.
در حال حاضر در موزه ارومیه 11 هزار قلم اشیای تاریخی نگهداری می شود که قدیمی ترین آنها به پنج هزار سال قبل از میلاد می رسد.
گفتنی است اشیای موجود در موزه ارومیه را می توان به بخش های زیر نیز تقسیم کرد.
بخش ما قبل تاریخ: در این بخش اشیای مربوط به دوره ما قبل تاریخ که در حفاری‌های تپه‌های اسماعیل آباد، املش گیلان، حسنلوی نقده، سیلک کاشان، دینوخواه و عمارلو به دست آمده و شامل اشیای سفالی خام، پخته و مفرعی است، در معرض نمایش عموم قرار دارد.
بخش تاریخی لرستان: اشیای تاریخی این بخش که در منطقه لرستان کشف شده است، اکثرا مفرغ و برنز و بیشتر وسایل جنگی و آلات فلزی دیگر و اشیای سفالی مربوط به هزاره اول ق. م است.
بخش تاریخی: اشیای این بخش شامل اشیای مربوط به قبل از اسلام است. این اشیاء بیشتر سفالین و فلزی است و مربوط به نواحی شوش، دیلمان، خوروین، نوروز محله، ری، رودبار، گری، رحمت آباد، سیاهکل، عمارلو و نهاوند است.
بخش سکه ها: این بخش شامل سکه‌هایی از دوره‌های قبل از اسلام و حکومت‌های قبل از اسلام در ایران و نیز سکه‌هایی از ادوار اسلامی امویان، عباسیان، آل بویه، سلاجقه، اتابکان، مغول، تیموریان، آل جلایر، آق قویونلو، صفویه و زندیه است.
بخش اسلامی: اکثر اشیای موزه‌ای ارومیه متعلق به دوره‌های اسلامی و نشان دهنده تمدن اسلام در این خطه و تاثیر آن در ساخت و پرداخت ظروف و آثار تاریخی است.
اشیای این بخش ظروف بی نهایت ظریقی با خطوط کوفی یا آیاتی از قرآن مجید و همچنین سر علم‌های ایام سوگواری، نوشته‌های کوفی و عربی و آیاتی از کتاب مقدس آسمانی اسلامی هستند و از مناطق مختلف کشور جمع آوری شده‌اند.
این اشیاء از تاریخ رواج دین مبین اسلام تا قرن چهاردهم هـ.ق را شامل می‌شوند. این اشیاء شامل ظروف سفالین و اشیای فلزی است که از گرگان، ری، کرج، قوچان، سبزه وار، نیشابور، اراک، کاشان، ساوه، شوش، گنبد کاووس، بیرجند و اصفهان به دست آمده است.
بخش مردم شناسی: در بخش مردم شناسی موزه ارومیه لباس‌ها و وسایل مربوط به قرون گذشته، اشیای مسی، برنجی، شیشه ای، پارچه ای، سفالین و تخته‌ای و همچنین مجسمه‌هایی از اقوام و عشیره‌های مختلف کشور با لباس‌های محلی به نمایش گذاشته شده است.
بخش هنرهای تزیینی: در این بخش اشیای بسیار جالبی چون خط نوشته‌ها و آیاتی از قرآن مجید به خط نسخ و نستعلیق و تابلو و مینیاتور و مرقع و قلمدان‌هایی از قرون سیزدهم و چهاردهم هـ. ق به نمایش گذاشته شده است.
گفتنی است، آذربایجان غربی علاوه بر موزه ارومیه دارای موزه‌های تاریخی از جمله خوی، میاندوآب، سایت موزه مجموعه جهانی تخت سیلمان، نقده، مهاباد است که مراجعه به این موزه ها بهترین فرصت برای آشنایی با تاریخ و تمدن کهن ایران اسلامی است.
پایان پیام/
نظر شما