به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، آیت الله مصباح یزدی، امروز (2خرداد) در نخستین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی که در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد، به تبیین رسالت دین در حوزه علوم تجربی و انسانی پرداخت.
وی گفت: برخی معتقدند مسائل علمی که در دنیا مطرح است به جای روش تجربی، باید از متون دینی و دلایل تعبد نقلی برای اثبات آن استفاده کرد.
آیت الله مصباح یزدی خاطرنشان کرد: شیوه تحقیقات علمای اسلام از زمان بسیار قدیم نشان می دهد که در علوم مربوط، از روش تجربی استفاده می کردند در حالیکه وظیفه دین هدایت انسان ها به سعادت است نه اینکه جواب سوالات علمی و طبیعی را دهد.
وی اذعان داشت: علم و تکنولوژی مواردی هستند که دائما درحال تغییرند و دین در این مواردی که متغیرند وظیفه پاسخ گویی ندارد.
وی تصریح کرد: به نظر ما، برای موضع گیری در برابر علوم غربی باید واژه علوم غربی و غیر اسلامی مشخص شده و علوم اسلامی معنا شود.
آیت الله مصباح یزدی اظهار داشت: برای ما مسلمانان، علمی که در راه کشف حقیقت است دارای ارزش است، حال از هر کس و با هر عقیده و نژادی که باشد.
وی یادآور شد: تعالیم اسلامی بر این اصل منطبق است که علم و دانش از هر کس و هر کشوری باشد ارزشمند است و باید آن را تحصیل کرد.
وی هدف از موضع گیری در برابر علوم غربی و به ویژه علوم انسانی غرب را مبارزه با کژی ها و کاستی های این علوم عنوان کرد و افزود: ما معتقدیم آموزه های اسلامی، دانشمندان اسلامی را به گونه ای تربیت می کند که می توانند از این کژی ها و کاستی ها دور بمانند. هرچند این علوم غربی، عناصر درستی هم دارد اما برای رفع نواقص و کژی های آن، روشی پیشنهاد می کند که جلوی آفتها را بگیرد که آن را اسلامی کردن می نامیم.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به دلایل بروز کاستی در علوم غربی اشاره کرد و اظهار داشت: عمده ترین عامل کاستی در علوم غربی، از وقتی پدید آمد که کسانی مدعی شدند علم حقیقی چیزی است که فقط با تجربه حسی قابل اثبات است و اسم آن را "ساینس" گذاشتند و سایر معارف بشری از جمله فلسفه و منطق و... را خارج از حوزه علوم دانستند که نمی توان نظر قطعی در مورد آنها داد، به اعتقاد آنها چیزی علم است که در حوزه علوم طبیعی باشد.
آیت الله مصباح یزدی خاطرنشان کرد: همه این حوزه های معرفتی که در اصطلاح غربی ساینس می نامند، قابل تبیین و اثبات است و هر کدام متد خود را دارد.
وی روش تجربی را بدین معنا دانست که می توان آنها را با حواس ظاهری درک کرد و موارد متعدد آن را بررسی کرده و شرایط تحقق آن پدیده را ضبط کرده و نتایج آن را تعمیم داد در حالیکه کشف رابطه بین دو پدیده؛ ناچار به پذیرفتن رابطه علیت است که مسئله ای متافیزیکی است. پذیرفتن رابطه علیت که مسئله ای متافیزیکی است به نظر خود این دانشمندان، متافیزیک اعتباری از نظرعلمی ندارد.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تصریح کرد: استفاده از روش تجربی هیچ گاه نتیجه مطلق به ما نمی دهد. ما نمی توانیم نتیجه مطلقی از راه تجربه به دست آوریم برخلاف آنچه که دانشمندان حس گرا ادعا می کنند.
وی یادآور شد: از طرف دیگر بسیاری مسائل است که به عنوان نظریات علمی در علوم مختلف مشهور مطرح می شود و حتی اعتبار جهانی پیدا می کند در حالیکه بر اصل نادرست متافیزیک برپاست. حتی در فیزیک جدید مسائلی است که بر اساس تصادف و اتفاق مطرح می شود. مانند نظریه انفجار بزرگ که بر اساس اصل امکان تصادف مبتنی است. حال ما باید این را بررسی کنیم که آیا امکان تصادف امکان پذیر است که آن را بپذیریم یا نه؟
آیت الله مصباح یزدی، یکی از اشکالات کلی موجود در علوم غربی را مبتنی بودن یک سلسله اصول موضوعه که باید در متافیزیک اثبات شود، دانست و گفت: غربیان نظریات علمی خود را براساس این اصول مطرح می کنند که اثبات نشده اند، در حالیکه آنها برای مسائل غیر تجربی اعتباری قائل نیستند.
رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تصریح کرد: اشکال کلی علوم غربی در زمینه علوم اسلامی این است که موضوع مسائلی که عمدتا دستورهای اخلاقی هستند، انسان است و قضاوت قطعی در مورد این احکام ارزشی، مبتنی است بر اینکه باید انسان را با تمام ابعاد انسان شناخت. در حالیکه ساینس فقط بعد مادی او را می شناسد و اعتقادی به روح ندارد. در صورتیکه اگر حقیقت انسان در همین موجود مادی بدانیم که اندک زمانی کمتر از صد سال عمر می کند، ارزش های معتبر اخلاقی را نمی توان برای او اثبات کرد.
وی یادآور شد: برای اثبات مسائل مورد نیاز روح انسان، احتیاج به روش های غیر تجربی حسی داریم که باید از روش تجربه های روحی و استدلال های عقلی و شهودهای عرفانی استفاده کنیم تا وجود روح و ارتباط او را با بدن درست تحلیل کنیم. یعنی باید قبل از انسان شناسی، یک هستی شناسی تحقیقی داشته باشیم و اصولی که در علوم انسانی بخواهیم حل کنیم با توجه به مسائل هستی شناسانه و متافیزیک باید باشد.
آیت الله مصباح یزدی با بیان اینکه تحول در زمینه علوم انسانی محتاج به طرح جامع و گسترده ای است، افزود: باید به ترتیب در سه رشته معرفت شناسی، هستی شناسی و انسان شناسی تحقیق و تحصیل کرد تا بتوان ارزش های انسانی را در حوزه های مختلف خانواده، اقتصاد، اخلاق ، سیاست و... به وجود آورد.
به اعتقاد این استاد، راه های کسب معرفت در اسلام فقط مربوط به حس نیست؛ بلکه از عقل و شهود و وبرای انسان های برتر مانند انبیاء از طریق وحی، می توان معارفی را کسب کرد و اعتبار اینها از ادراکات حسی که منشا ساینس است، بیشتر است. ما مطابق فرهنگ خود این را اسلامی کردن می نامیم. در حالیکه ما تعصبی به دین و قومیت و زبان و نژاد خاصی نداریم. علمی که کاشف حقیقت باشد از مسلمان و غیر مسلمان برای ما محترم است و آن را می پذیریم.
پایان پیام/
نظر شما