به گزارش خبرگزاری شبستان، «مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک» در مقاله‌ای به قلم «کریستین میر» نوشت: مانورهای دریایی جنوب شرق آسیا را توسط آمریکا و چین نمادی از رقابت تسلیحاتی دو کشور توصیف کرد. در این مقاله می‌خوانیم هرچند هیچ یک از این دو کشور تمایلی به جنگ با یک‌دیگر ندارند؛ اما فشارها و عوامل دیگر ممکن است روابط دو کشور را به سوی نوعی دیپلماسی ناوچه‌ای سوق دهد.
مانورهای مشترک آمریکا و کشورهای دیگر در جنوب شرقی آسیای
در آسیا فصل مانورهای دریایی رسیده است. طی دو هفته آمریکا و فیلیپین، آمریکا و هند، و برای اولین بار روسیه و چین مانورهای مشترک دریایی برگزار کردند. مانور سالانه موسوم به «بالیکاتان» در جنوب شرقی آسیا با همکاری 4500 نیروی آمریکایی و 2300 نیروی فیلیپینی برگزار می‌شود. یکی از تمرین‌هایی که در این مانور دو هفته‌ای انجام شد، تسخیر سکوهای نفتی دور از ساحل بود؛ عملیاتی که برای پایگاه‌های متعدد موجود در دریای جنوبی چین معنای خاصی دارد.
مانورهای مشترک آمریکا و هند در «خلیج بنگال» به منظور نمایش قدرت به دشمنان احتمالی
در «خلیج بنگال» نیز مانور سالانه «مالابار» با حضور یک ناو هواپیمابر، رزم‌ناو و ناوشکن آمریکایی همراه با یک ناوچه جنگی، یک رزم‌ناو، و دو ناوشکن هندی پس از ده روز به پایان رسید. از این تعدد مانورها در شرق آسیا دو برداشت می‌توان کرد. برداشت اول این که نیروهای دریایی منطقه آمادگی استفاده از نوعی دیپلماسی ناوچه‌ای را به عنوان عامل بازدارنده دارند. به نظر می‌رسد با مانورهای گسترده نیروهای دریایی منطقه به منظور نمایش قدرت به دشمنان احتمالی، دیپلماسی ناوچه‌ای که در دوران امپریالیسم شایع بود، دوباره به صحنه سیاسی برگشته است. نمایش قدرت دریایی روشی کم هزینه برای اثبات این است که یک کشور مصمم است از حق حاکمیت خود دفاع کند؛ به این ترتیب دیگر نیازی به درگیری واقعی بین کشورها نیست.
رقابت تسلیحاتی میان چین و آمریکا
برداشت دوم، رقابت روزافزون میان نیروهای دریایی چین و آمریکا در آسیای شرقی است. این ماجرا مدت‌ها پیش آغاز شده است؛ اما نگرانی آمریکا از توان دریایی چین در سال‌های اخیر افزایش یافته است؛ نیروی دریایی چین دارای ظرفیت‌های دفاع از منطقه است که به نظر می‌رسد برای محدود کردن آزادی عمل آمریکا در اقیانوس آرام جنوبی طراحی شده‌اند. این اقدام چینی‌ها از یک طرف و کاهش اعتبار آمریکا در خاورمیانه و جنوب آسیا از طرف دیگر موجب شده تا آمریکا «توجه» خود را بیش‌تر به آسیا منعطف کند.
برنامه آمریکا در اعزام نیرو به شکل پراکنده به مناطق مختلف آسیا
از جمله اقدامات آمریکا در جهت افزایش این توجه، برنامه‌ریزی برای اعزام موقت چهار ناو جنگ ساحلی به سنگاپور و همچنین ارسال 2500 تن از نیروهای دریایی به اردوهای شش ماهه آموزش مشترک در استرالیا است؛ این اقدامات نشان می‌دهد آمریکا برنامه دارد نیروهای خود را به مناطق مختلف آسیا اعزام کند. جزئیات منتشر شده از «مفهوم دسترسی عملیات‌های مشترک» و سند محرمانه «مفهوم نبرد هوا-دریا» نشان می‌دهند که برنامه آمریکا در اعزام پراکنده نیروهایش به منطقه، با هدف غلبه بر ظرفیت‌های ضد دسترسی و دفاع از منطقه چین صورت خواهد گرفت.
آمریکا به دنبال فرار از دست موشک‌های چینی
البته واقعیت این است که حجم نیروهای اعزامی آمریکا به شرق آسیا نسبتاً محدود است؛ زیرا این کشور اکنون به دوره جدیدی از کمبود بودجه‌ها دچار است و نمی‌خواهد با چین درگیر شود. آمریکا همچنین در قالب برنامه‌ای بلندمدت، عقب‌نشینی نیروهای خود را از پایگاه‌هایش در کره جنوبی و ژاپن آغاز کرده است؛ چون به دنبال آن است که تعداد نیروهای مستقر در تیررس موشک‌های چینی را کم کند و هزینه‌های خود را نیز کاهش دهد.
تمدید معاهده دفاع متقابل میان آمریکا و فیلیپین، و تأکید «کلینتون» بر وفاداری آمریکا به تعهدات خود
با این حال، واشینگتن از طریق اقدامات دیگری تعهدش را به متحدین خود نشان می‌دهد؛ اقداماتی از قبیل افزایش تعداد مانورهای مشترک، تمدید معاهدات دفاع متقابل، و همچنین انتقال تجهیرات نظامی به این کشورها. یکی از متحدین اصلی آمریکا در آسیای شرقی فیلیپین است. دو کشور در ماه نوامبر «اعلامیه مانیلا» را امضا کردند؛ این اعلامیه معاهده 60 ساله دفاع متقابل بین دو کشور را تمدید کرد. «هیلاری کلینتون» وزیر خارجه آمریکا، در طول سفرش برای امضای این اعلامیه در یک سخنرانی بسیار سمبلیک روی عرشه کشتی آمریکایی «فیتزجرالد»، از عزم تازه واشینگتن در عمل به تعهدات دفاعی‌اش سخن گفت.
اختلاف چین و فیلیپین در منطقه «اسکاربورو» و حل آن از طریق دیپلماسی ناوچه‌ای
آمریکا انتقال اسلحه به فیلیپین را نیز افزایش داده است تا این کشور بتواند از حق حاکمیت خود دفاع کند. اما رویدادهای اخیر نشان داده‌اند که افزایش تعهد آمریکا به متحدانش در جنوب شرق آسیا تا چه حد خطرناک است. در همین ماه بود که چین و فیلیپین در نزدیکی منطقه مورد اختلاف «اسکاربورو» با هم درگیر شدند؛ ناو فرماندهی فیلیپین اعلام کرده بود ماهی‌گیران چینی در این منطقه به اقداماتی غیر قانونی در ماهی‌گیری دست زده‌اند. چین دو ناو شبه‌نظامی را به محل اعزام کرد و در نهایت ماهی‌گیران چینی بدون این که دست‌گیر شوند از منطقه خارج شدند.
ناوچه سابق آمریکایی اکنون ناو فرماندهی فیلیپین شده است
جالب این‌جا است که ناوچه‌ای که فیلیپین در این درگیری از آن استفاده کرد، یکی از ناوهای گارد ساحلی کلاس «همیلتون» آمریکا موسوم به «بی‌آرپی گرگوریو دل پیلار» بود که سال گذشته به فیلیپین تحویل داده شد. این ناوچه سایز متوسط، کمی بیش‌تر از 3000 تن وزن دارد و به گلوله‌های 76 میلی‌متری و لوله پرتاب اژدر مجهز است. البته ناوهای موشک‌انداز چین، به عنوان مثال کلاس «جیانگ‌کای 2»، قدرت بسیار بیش‌تری از ناوچه فیلیپین دارند؛ چین در مانور مشترک با روسیه نیز از همین ناوها استفاده کرد.
آمریکا از ترس درگیری ناخواسته با چین، از کمک به متحدان خود اجتناب می‌کند
همین که این ناوچه نسبتاً کم‌قدرت ناو فرماندهی فیلیپین است، خود همه چیز را درباره حقایق «اعلامیه مانیلا» بیان می‌کند. واشینگتن هرچند می‌داند که فیلیپین در دفاع از خود به شدت به آمریکا وابسته است؛ اما در عین حال از این می‌ترسد که اگر نیروهای نیابتی‌اش را مجهز کند در دریای چین جنوبی با نیروهای پکن وارد درگیری شود.
فشارهای جانبی بر چین و آمریکا ممکن است دو کشور را وارد بازی‌های خطرناکی کنند
آن‌چه در چند هفته گذشته مشخص شده این است که در طول سال‌های آینده ممکن است چین و آمریکا در شرق آسیا به بازی خطرناک ریسک‌پذیری و تهدید رو بیاورند. نه چین و نه آمریکا هیچ‌کدام از درگیری استقبال نمی‌کنند؛ اما در عین حال، هر دو هم تحت فشار هستند: پکن تحت فشار مردمی ملی‌گرا است که پس از «یک قرن تحقیر» هیچ‌گونه کوتاهی دولت را درباره حق حاکمیت خود نمی‌پذیرند؛ واشینگتن نیز تحت فشار تعهدات دفاعی خود به متحدانی است که از به وجود آمدن یک قدرت مسلط در منطقه هراس دارند.
نتیجه همه این‌ها، دوران جدید رقابت‌های دریایی است که شاید به شدت رقابت تسلیحاتی ناوهای «درد نات» در اروپای اوایل قرن 20 نباشد؛ اما مسلماً در آینده نزدیک به گسترش دیپلماسی ناوچه‌ای امپریالیستی منجر خواهد شد.
پایان پیام/
نظر شما