تاکید وزیر ارشاد بر تدوین کتابنامه کاملی از ترجمه ادبیات معاصر ایران

به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر سید محمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در هفتمین دو سالانه مجمع ملی استادانه زبان و ادبیات فارسی که صبح امروز 28 دی در تالار علامه امینی دانشگاه تهران برگزار شد، با این بیت از حافظ "ز شعر دلکش ایران کسی بود آگاه/ که لطف طبع و سخن گفتن دری داند"، سخنانش را آغاز کرد و گفت: زبان فارسی امروز آمیزه ای از فارسی میانه یا پهلوی ساسانی با بیش از 50 درصد وام واژه از زبان عربی است و این زبان را با انتصاب به درباره پادشاهان ساسانی که تیسفون بود دری نامیدند.

وی افزود: پس از سقوط سلسله ساسانی به دست مسلمانان و رو به ضعف نهادن آئین زرتشتی زبان دری پدید آمد، این زبان ابتدا زبان گفتار بود و در خراسان بزرگ رشد یافت، سپس با آمیزش با لهجه های متفاوت به ویژه لهجه های جنوب ایران شکل گرفت و فارسی(منصوب به فارس) نامیده شد.

وی خاطر نشان کرد: در سده های اولیه اسلامی که زبان عربی، زبان علمی جهان بود، ایرانیان اهل علم آثار خود را به زبان عربی نوشتند تا رفته رفته زبان دری با دریافت واژه ها یا لغات دخیل زیاد از عربی توانست از مرحله شفاهی به مرحله نوشتاری قدم بگذارد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یاد آور شد: آنچه از روزگار نخستین زبان فارسی دری به جای مانده است، عمدتاً در لابه لای زبان عربی است و از قرن سوم و پس از آن در قرن چهارم هجری است که آثار مختلف نظم و نثر فارسی پدید آمده است.

وی عنوان کرد: زبان فارسی که پشتوانه 12 قرن ادب نظم و نثر مکتوب را دارد، در میان چهار هزار زبان و لهجه که امروزه در جهان است نسخ و اهمیت کم نظیری دارد.

وی با اشاره به اینکه زبان شناسان زبان فارسی را دومین زبان از نظر آسان آموزی خوانده اند، متذکر شد: از سوی دیگر موقعیت تمدن اسلامی و فرهنگ ایرانی اسلامی و انقلابی جاذبه آموختن زبان فارسی را دوچندان کرده است. امروزه در اغلب دانشگاه های بزرگ دنیا رشته های زبان و ادبیات فارسی دایر است و این علاوه کرسی علاوه بر کرسی های ایران شناسی و اسلام شناسی است.

وی تصریح کرد: با تاسی از رهبر فرزانه و خردورز انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای مسئولان دولت هم به این جاذبه و نقش کلیدی زبان و ادب فارسی واقف است، و به مدد رایزنی ها و خانه های فرهنگ که در اغلب کشورهای جهان دایر است با مراکز ایران شناسی یا دانشگاه هایی که گروه یا رشته زبان و ادبیات فارسی دارن، نقش تاریخی و فرهنگی خود را ایفا می کند.

حسینی اضافه کرد: اگر اهمیت زبان های بشری را به داشته ها و ذخایر فرهنگی آن بدانیم، زبان فارسی با 12 قرن میراث مکتوب دومین زبان غنی جهان است.

وی گفت: زبان فارسی در جمهوری اسلامی ایران، افغانستان و تاجیکستان جمعاً در حدود 100 میلیون سخنور دارد و این مایه شگفتی است که سمرقند و بخارا و توابع آن در جمهوری ازبکستان به تقریب 11 میلیون فارسی زبان دارد که مانند مردم تاجیکستان این زبان مادری خود را به خط فرلیک می نویسند.

حسینی ادامه داد: در قرآن کریم بیشتر پنجاه واژه فارسی وجود دارد، برای شرح و تفسیر این مساله می توان به کتاب "نو کلاسیک واژه های دخیل در قرآن مجید" نوشته آرتور جفریل ترجمه دکتر فریدون بدره ای و منابع دیگر از جمله دانشنامه های قرآن به انگلیسی و فارسی مراجعه کرد.

وی عنوان کرد: قدمت زبان فارسی دری به اندازه تاریخ اسلام است، یک نشانه واقعی به نقل از منابع معتبر عربی و فارسی کهن این است که سلمان فارسی صحابه جلیل القدر سوره فاتحه را به درخواست ایرانیان به فارسی ترجمه کرد و حضرت رسول (ص) این مساله را روا دانسته اند، سلمان در این ترجمه بسم الله الرحمن الرحیم را "به نام یزدان بخشاینده بخشایند" ترجمه کرده بود.

حسینی افزود: در کتاب تکریم زبان فارسی نوشته علی اشرف صادقی به نقل از منابع قرن سوم هجری آمده است که چند عبارت فارسی از حضرت پیامبر (ص) خطاب به صحابه، نقل شده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی عنوان کرد: استعمار انگلستان و دست اندازی اش به هند در قرن نوزده و استقلال هند به رهبری گاندی در اواسط قرن 20 باعث شد که زبان فارسی که زبان رسمی آن سرزمین بود، جایگاه نهصد ساله خود را از دست بدهد، در این دوره دراز آهنگ مهمترین آثار شعر و ادب و علم تاریخ نگاری هندیان به زبان فارسی بود.

وی یادآور شد: ایرانشناسان غرب هم اعتراف می کنند که شعر و ادب فارسی در میان ادبیات جهانی مقامی رفیع و منیع دارد، همین است که از قرن شانزدهم میلادی با پا گرفتن رنسانس صدها اثر از آثار ادبی، اخلاقی و عرفانی به ویژه آثار منظوم فارسی به مهمترین زبانهای اروپایی به ویژه فرانسوی، انگلیسی، آلمانی و ده ها زبان دیگر ترجمه شده است. پژواک ترجمه انگلیسی فیتز جرالد از رباعیات خیام در قرن نوزدهم همچنان در غرب می پیچد.

وی تصریح کرد: شاهنامه پژوهی در غرب و ترجمه کامل و یا منتخب شاهنامه به عربی توسط بنداری در قرن هفتم هجری و اغلب زبان های اروپایی از جمله انگلیسی، آلمانی، فرانسه، ترجمه منظوم ایتالیایی، دانمارکی و عربی، گجراتی، ترکی عثمانی و ... حاکی از اهمیت این اثر سترگ جهانی است، که برای ملاحظه مهمترین کوشش ها در این زمینه بهتر است به کتابشناسی فردوسی اثر ایرج افشار مراجعه شود.

حسینی ادامه داد: ترجمه گلستان و بوستان سعدی نشان از نفوذ اندیشه این شاعر برجسته در غرب است، رد پای تاثیرات سعدی را در داستانهای کوتاه و ادب انگلیسی نیز می توان جستجو کرد، ارنست همینگوی، داستان نویس شهید معاصر آمریکایی در نوشتن شاهکارش "پیرمرد و دریا" که حدود ده ترجمه به زبان فارسی دارد، از این دو بیت سعدی الهام گرفته است. "چو غلامی که آب جو آرد/ آب جو آمد و غلام ببرد/ دلم هر بار ماهی آوردی/ ماهی این بار دام ببرد".

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه خاطرنشان کرد: مولانا جلال الدین محمد بلخی که در ایران به مولوی و در غرب به رومی مشهور است، در یک قرن اخیر بسیار مورد توجه ایرانشناسان بزرگ بوده است، نیکلسون استاد دانشگاه کمبریج هم مثنوی را که علمی ترین وجه در زبان فارسی است، تصحیح و همان را تماماً به انگلیسی ترجمه کرده و شرح و تفصیل مفصل به انگلیسی بر آن نوشته است. این کتاب در سالهای اخیر به همت پسر لاهوتی به فارسی برگردانده و در شش دفتر چاپ شد و به عنوان اثر برگزیده کتاب سال شناخته شد.

وی همچنین گفت: عبدالباقی گول پینارلی، ایرانشناس مسلمان و شیعه ترکی مترجم قرآن به ترکی جدید، نیز کل مثنوی و دیوان حافظ را به ترکی استانبولی ترجمه کرده است. در دوره جدید نیز که توجه غربیان به فرهنگ شرق هم در خاور دور و خاورمیانه بالا گرفت و نهضت فکری و عرفانی و فرهنگی به نام روزگار نو پدید آمد، توجه به مولانا هم اوج تازه ای گرفت چنانکه ترجمه اقتباس گونه بعضی از غزلیات مولانا معروف به غزلیات شمس بسیار مردم پسند واقع شد و شمارگان یک میلیون نسخه پیدا کرد.

سید محمد حسینی ادامه داد: ویلیام چیتیک، ایران شناس و اسلام شناس آمریکایی و مترجم انگلیسی صحیفه سجادیه که به اسلام شیعی گرایید و رسماً مسلمان شد، در کنار گردآوری مقالات شمس تبریزی، زندگی نامه خود نوشت این عارف بزرگ را نیز تدوین کرده که با استقبال عام و خاص روبرو شده است.

وی خاطرنشان کرد: برای ملاحظه ترجمه های مثنوی و دیگر آثار مولانا به کتابشناسی مولوی اثر دکتر ماندانا صدیق بهزادی می توان مراجعه کرد. پروفسور لئونارد لئویون، ایران شناس مسلمان شیعی شده و عارف بخشی از آثار عطار و نیز منتخبی از غزلیات حافظ را به فارسی برگردانده و چندین اثر ارزشمند در معرفی عارفان و عرفان اسلامی نوشته است، همچنین کل دیوان حافظ بارها به بسیاری از زبان ها ترجمه شده که ترجمه انگلیسی ویل فورس، کلارک و ترجمه پیتر ایوری در بازار کتاب ایران و خارج مشهور است.

حسینی، همچنین تصریح کرد: ترجمه پرفسور هانری کربن، دوفشه کور، از کل دیوان حافظ به فرانسه همراه با تعلیقات و توضیحات روشنگر در سالهای اخیر انجام گرفته و عنوان کتاب سال جهانی جمهوری اسلامی را یافته است.

وی درباره ترجمه های دیگر حافظ نیز گفت: کتابشناسی حافظ تدوین مهران نیکنام از دیگر ترجمه هاست که از آثار داستانی و غیرداستانی نویسندگان بزرگ معاصر ایران از جمله آثار شادروان جلال آل احمد، هوشنگ مرادی کرمانی و دیگران هم ترجمه های بسیاری در دست است که شایسته است با حمایت خانه کتاب و مرکز نهضت ترجمه، کتابنامه کاملی از آنها تدوین شود.

پایان پیام/