تب کتاب با پایان نمایشگاه فروکش کرد

به گزارش خبرنگار شبستان، نمایشگاه بیست و پنجم کتاب تهران روز گذشته در حالی به کار خود پایان داد که هنوز برخی نواقص دوره های قبل را در برگزاری آن شاهد بودیم؛ از نبود مکانی ثابت برای نمایشگاه کتاب که مشکلات استقرار ناشران و غرفه داران، رفت و آمد مردم و پاسخگو نبودن فضای موجود برای حجم جمعیت مراجعه کننده را سبب می شد، گرفته تا سیستم های نظارتی مطلوب بر کتاب های ناشران داخلی و خارجی.

* بالاخره صبر دولت هم لبریز شد!
نبود مکانی ثابت برای نمایشگاه کتاب، به قدری موضوعی با اهمیت است که حتی مقام معظم رهبری در بازدیدشان از این دوره نمایشگاه، به آن اشاره کردند و خواستار رسیدگی به آن از جانب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، درکنار مواردی دیگری از جمله گرانی کاغذ شدند. در مراسم اختتامیه بیست و پنجمین نمایشگاه کتاب تهران، معاون اول رییس جمهور نیز این موضوع را با کنایه و گلایه از گرمی هوا در مصلی، از جانب دولت مطرح کرد و خواستار رسیدگی به آن تا تاریخی مقرر شد.

این در حالی است که از چند سال قبل که موضوع ثابت شدن مکان نمایشگاه کتاب مطرح شد، وزارت ارشاد در انتظار شهرداری تهران برای تعیین مکانی دائمی برای نمایشگاه کتاب بود و این موضوع تا به امسال به طول انجامید. با درخواست های مکرر وزارت ارشاد، دولت و نهادهای مختلف از شهرداری، مکانی مناسب از جانب این ارگان به وزارت ارشاد پیشنهاد نشد. اما در سال 91 قبل از برپایی نمایشگاه کتاب، وزیر ارشاد از تعیین «مجتمع امام خمینی (ره)» به عنوان مکانی دائم برای نمایشگاه کتاب خبر داد.

مکان ثابت و مناسب برای نمایشگاه کتاب با در نظر گرفتن سرازیر شدن جمعیت زیادی از مردم تهران و شهرستان ها، احساس می شد که با وجود نگرانی ها و حساسیت های موجود، قرار است به زودی این موضوع حل شود.

* تخصیص متراژهای کیلویی برای ناشران ویژه
بر اساس این گزارش، از دیگر مشکلات موجود نمایشگاه کتاب، موضوع تخصیص متراژ غرفه ها برای ناشران است که بارها و بارها از جانب ناشران مورد انتقاد قرار گرفته است. امسال در نشست خبری نمایشگاه کتاب، معاون امور فرهنگی وزارت ارشاد اعلام کرد که به دلیل افزایش ناشران و فضای کم موجود در مصلی تهران، غرفه ها در وسعت کمتری به ناشران تعلق می گیرد. این در حالی است که همچون سال های قبل در نمایشگاه بیست و پنجم نیز شاهد اختصاص غرفه‌هایی با وسعت زیاد به برخی ناشران عمومی و دانشگاهی بودیم.

البته گفتنی است، ناشران خارجی که در این میان هزینه هایشان را به یورو واریز می کنند، با توجه به امکاناتی که در اختیارشان قرار گرفته، ضرر بیشتری را برای حضور در نمایشگاه کتاب به جزء موضوع تبلیغات، متحمل شدند.

* معیارهای ارزشیابی انتخاب ناشران و رسانه‌های برگزیده و ابهامات آن
از دیگر مواردی که همیشه برای اهالی رسانه و شاید برای ناشران، جای ابهام داشته است، معیارهای ارزشیابی برای تعیین ناشران و رسانه‌های برگزیده در نمایشگاه کتاب است و دستورالعمل‌هایی که برای این موضوع وضع شده است، ابهامات فراوانی دارد.

وقتی در دو بخش ناشران خصوصی تهران و ناشران کودک و نوجوان هیچ ناشری شایسته برگزیده شدن شناخته نمی شود، باید به توان های این دو بخش شک کرد و یا اینکه به این موضوع پی برد که آیا این انتخاب نشدن‌ها، به دلیل کمبود وقت بوده و یا چیز دیگر؟!
این موضوع در حالی است که در هفتمین روز از برگزاری نمایشگاه کتاب، جلسه مدیران بخش ناشران داخلی درباره تعیین معیارهای ارزشیابی ناشران نمونه در این دوره از نمایشگاه تشکیل شد و باز هم با گذشت چهار روز، هیچ ناشری در این دو بخش مورد تقدیر قرار نگرفت.

در دستورالعمل تعیین ناشران برگزیده این طور عنوان شده است:
عرضه کتاب‌های تاثیرگذار در راستای ارتقای بینش، فرهنگ و آگاهی‌های علمی و عمومی جامعه، تعداد و تنوع کتاب‌ها، میزان فعالیت ناشران به مناسبت برگزاری نمایشگاه کتاب، میزان و محتوی فعالیت‌های جنبی نمایشگاه، نحوه ارتباط غرفه‌داران با بازدیدکنندگان، فروش مناسب کتاب، رعایت ضوابط و مقررات نمایشگاه، فضاسازی و ویترین، همچنین همکاری با مدیران سالن و مسئولان نمایشگاه به عنوان معیارهای ارزشیابی ناشران عمومی تعیین شدند.

* از اقدامات ترویجی و تبلیغی در نمایشگاه تا آمارهای قابل توجه
به گزارش شبستان، صحبت از نمایشگاه کتاب بسیار است که در این مقال نمی‌گنجد؛ از انتقاد بر سیستم‌های نظارتی بر عملکرد ناشران داخلی و خارجی گرفته تا عملکرد مدیران اجرایی و ستادی نمایشگاه و نقاط مثبت نمایشگاه چون اقدامات محیطی معنوی و ترویجی عفاف و حجاب. اما برخی آمارهای موجود در بیست و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران قابل تامل است که برخی از آنها عبارتند از:

بر اساس برآوردهای اولیه، میزان فروش غرفه ها نسبت به سال گذشته حداقل 20 درصد افزایش یافته است، علاوه بر این میزان تراکنش های بانک صادرات نشان می دهد که مراجعات خریداران کتاب ها به این بانک بسیار زیاد بوده است. این در حالی است که بیست و چهارمین نمایشگاه کتاب در سال گذشته، 70 میلیارد تومان فروش داشته است.
اما آمار بازدیدکنندگان این دوره نسبت به دوره های قبل بسیار قابل توجه بوده است؛ یعنی این آمار از مرز 6 میلیون نفر گذشت. البته اگر بخواهیم نظرسنجی دقیقی از جمعیت کتابخوان معمولی و حرفه ای کشور داشته باشیم، شاید این میزان زیاد نباشد و تعداد زیادی از این جمعیت فقط برای گشت و گذار به نمایشگاه آمدند.

4/46درصد شرکت کنندگان در نمایشگاه کتاب، تهرانی و 6/53 درصد شهرستانی بودند. 65 درصد شرکت کنندگان حاضر در این دوره یک تا 5 بار در 24 دوره قبل نیز حضور پیدا کردند. 40 درصد بازدیدکنندگان مشکلاتی از جمله کمبود امکانات، آلودگی صوتی و نبود جایگاهی برای استراحت را ذکر کردند. 70 درصد آنها از برپایی نمایشگاه کتاب ابراز رضایت داشتند و عده ای نیز درباره گرانی کتاب تذکر دادند.
میانگین خرید در نمایشگاه، 5 هزار و 300 تومان بوده است، همچنین 27 درصد افراد حاضر در نمایشگاه بن خرید کتاب داشتند. 63 درصد کتاب‌های خریداری شده تالیفی، 37 درصد ترجمه ای، بوده است.
70 درصد شرکت کنندگان در نمایشگاه کتاب وضعیت نشر را مناسب ارزیابی کردند. 69 درصد شرکت کنندگان با اطلاع قبلی از اینکه می خواهند چه خریدی داشته باشند و با لیست خرید به نمایشگاه وارد شدند و 59 درصد افراد خود را کتابخوان حرفه ای معرفی کردند.

گزارش از آزاده فضلی