آیا فرزندان حضرت زهرا(س) نیاز به تربیت داشتند؟

زهرا امینی مجد، عضو هیئت علمی مرکز مطالعات و تحقیقات زنان (وابسته به حوزه علمیه خواهران کشور) در رابطه با بازخوانی ابعاد مختلف وجودی و حیات معنوی ائمه معصومین (ع) به ویژه حضرت زهرای مرضیه (س) به خبرنگار شبستان گفت: ما باید الگوهای مربوط به حیات معنوی و زندگی عملی ائمه (ع) و ابعاد مختلف وجودی آنها را مدام بازخوانی کرده، در این باز خوانی با توجه به شرایط زمانی و مکانی به نکات جدیدی برسیم و به آن الگو نزدیک تر شویم. به عبارت دیگر آنها را از حالت اسوه خارج کرده و تبدیل به الگو عملی در زندگی کنیم.

وی افزود: سیره تربیتی حضرت فاطمه زهرا (س) را در دو سرفصل و به دو شکل می توان تحلیل کرد در این زمینه گاه منظور ما آن دسته از الگوهای تربیتی هستند که به صورت عملی در مواقعی که حضرت مسئول تربیت افراد به خصوص فرزندان خود بوده اند پیاده کرده و استفاده می کردند و گاه سیره تربیتی صدیقه طاهره (س) از این دیدگاه تحلیل می شود که رشد یافتگی حضرت در دامان وحی، چه مدل تربیتی از ایشان تولید کرده بود؟ یعنی از یک سو شخصیت ایشان به عنوان یک الگوی تربیت یافته بررسی می شود و از سوی دیگر به عنوان یک مربی مترقی که دارای ویژگی های یک انسان کامل است.

الگو بودن به معنای دست نیافتن است؟
زهرا امینی مجد تصریح کرد: در تقسیم اول موضوع بحث این است که حضرت زهرای مرضیه (س) به صورت عملیاتی، چه الگوهایی را مدنظر داشته و چه نوع الگوهایی را برای تربیت فرزند تولید کرده اند؟ مقام عصمت، ویژگی های منحصر به فرد، محدثه بودن و ولایت تکوینی فاطمه اطهر (س) و از سوی دیگر مرجعیت ایشان در باب فهم دین و قدرت تفقه ایشان، و از سوی دیگر منحصر به فرد بودن خانواده، همسر و فرزندان این بانوی بزرگوار، این خانواده را به یک خانواده اسوه تبدیل می کند و ما از این خانواده اسوه، یک خانواده الگو را نیز با توجه به شرایط اصلی و نسلی استخراج می کنیم چرا که قابلیت این الگو بودن را دارا هستند.
وی خاطرنشان کرد: الگو و اسوه بودن افراد، به معنای دست نیافتنی بودن آنها نیست که به این بهانه از آنها دور شده و از نزدیک شدن به مدل و سبک زیست آنها و نظام معنایی حاکم بر این سبک زندگی فاصله بگیریم. درصد توجهات و اهتمام حضرت زهرا(س) در تربیت فرزند، به دلیل آشنایی کامل با گفتمان و تفکر توحیدی در تمام زوایای آن، که شامل نگاه خاص به نبوت، امامت، نگاه خاص به مدل زندگی و به اخلاق است و به دلیل تسلط بر الگوی زندگی توحیدی، نزدیک کردن فرزندان به مدل زندگی توحیدی بوده است.

تربیت؛ قبل از تشکیل نطفه آغاز می شود
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و مطالعات زنان افزود: دو تن از فرزندان این بزرگوار معصوم و دختران ایشان نیز بانوان ویژه ای هستند و شاید به نظر برسد که برای رشد و کمال آنها باید انرژی کمتری صرف شود اما با این وجود حضرت فاطمه طاهره (س) تمام تلاش خود را به کار می برند و به کلیه جزئیات در پرورش این فرزندان توجه می کنند یعنی به بهانه اینکه این افراد دارای قابلیت عالی انسانی هستند و اساساً دو تن از آنها دارای مقام عصمت و امامتند، ایشان هرگز و در هیچ لحظه ای از پرورش آنها صرف نظر نمی کند.
وی تصریح کرد: این در حالی است که حداکثر مدت معاشرت این فرزندان با مادر 8 یا 7 سال بیشتر نبوده است چون حضرت در 9 سالگی ازدواج کرده و در 18 سالگی به شهادت می رسند. یعنی اولین فرزند ایشان امام حسن مجتبی (ع) نزدیک به 8 سال با مادر زندگی کرده اما شخصیت های پرورش یافته در خانه این بانو نشان می دهد که این مادر براساس تعالیم شریعت که تاکید می کند تربیت از قبل از تشکیل نطفه آغاز می شود از بدو کودکی، به ملاک های دینی در تربیت فرزندان توجه داشته است.
امینی مجد ادامه داد: حضرت مرضیه (س) دعاهایشان را در محضر فرزندان انجام می دادند و در مقابل نوع دعاهای مادر برای فرزندان سوال به وجود می آمد، و حضرت مسایل را توضیح می دادند. مانند مورد مشهور « الجار ثم الدار». نکته قابل توجه در این مطلب آنست که ببینیم این کودکان در چه سنی و چه افرادی هستند؟ با این وجود حضرت زهرا(س) چه سخت گیری های معنوی و عبادی در سیستم تفکر توحیدی نسبت به تربیت فرزندان دارند. البته با توجه به میزان توان و طاقت فرزندان.
وی تصریح کرد: بنابراین در الگوسازی باید به ظرفیت ها و نکات خاص، توجه داشت. یک مادر طبیعی با یک فرزند معمولی نمی تواند آنچنان که حضرت حسنین (ع) را بیدار نگه می داشتند، یک کودک 2 یا 3 ساله را در شب 23 رمضان برای استفاده از فیوضات این شب بیدار نگه دارد. اما این عمل بیانگر آن است که اولاً مدل مطلوب و خانواده الگو و روابط متعالی این مدل و این نوع الگو و خانواده هستند و دیگر اینکه براساس شرایط اصلی و نسلی، این مدل باید باز تولید شود. افراد باید به این مدل نزدیک شوند به عنوان مثال اگر فرزندی در 3 سالگی این قابلیت را ندارد و به تدریج در سنین بالاتر این قابلیت در او ایجاد می شود حداقل به واسطه تمسک به حضرت زهرا و آثار وضعی این تمسک از همان سنین کودکی به او بیاموزیم که بخشی از شب را بیدار بماند و به تدریج این مقدار بیداری را افزایش دهیم.

آیا فرزندان حضرت زهرا(س) نیاز به تربیت داشتند؟  
عضو هیئت علمی دفتر مطالعات و تحقیقات زنان خاطرنشان کرد: هنگامی که این مدل، ویژگی ها، ضرورت ها و فواید آن، ایجاد و به درستی درک و فهم شود، خانواده ها می توانند با توجه به شرایط ، خود را به این مدل نزدیک کنند. حضرت در حرکت و سوق دادن فرزندان به سمت مدل زندگی توحیدی اهتمام ویژه ای داشتند. به عنوان مثال حضرت در هنگام ایثار، احسان و تمسک به فضایل اخلاقی، فرزندان خود را در کنار خود دارند و به عمد و با دقت و دادن برخی تذکرات و تشریح برخی نکات فرزندان را نیز با خود همراه می کنند. به عنوان نمونه ماجرای معروف ایثاری که در سوره انسان به آن اشاره شده است. پس این نشان می دهد که با وجود ظرفیت بالای این فرزندان و اینکه آنها حتی اگر رها می شدند قطعاً باز مسیر صحیح را انتخاب می کردند، اما حضرت تا این حد نسبت به پرورش و رشد یافتگی دینی و اخلاقی آنها اهتمام داشتند.
این محقق مسایل زنان یادآور شد: این بانوی بزرگ اسلام به عمد حضرت امام حسن و امام حسین (ع) را مرتباً به جلسات درس و بحث پیامبر، معاشرت زیاد با پیامبر و استفاده از محضر ایشان تشویق می کردند. جالب است که نقل شده امام حسن (ع) به دلیل همین تشویق های مادر هرگاه آیه ای نازل می شد یا نکته جدیدی توسط پیامبر گفته می شد سریع آن را حفظ کرده و به منزل می آمدند و به مادر می گفتند. و امیرالمومنین (ع) هنگام بازگشت به منزل متوجه می شدند که حضرت صدیقه طاهره از اخبار اطلاع دارند.

ایجاد بصیرت و قدرت تحلیل در فرزندان  
امینی مجد افزود: با توجه به عمر بسیار محدود طاهره صدیقه(س) ما در بررسی سیره تربیتی ایشان بیشتر باید به آثار و محصولات زندگی ایشان یعنی حسنین(ع) و زینبین(س) مراجعه کنیم به علاوه براساس انگیزه شدیدی که برای سانسور کردن اهل بیت(ع) در طول تاریخ وجود داشته، بسیاری از اخبار ائمه بخصوص زهرای زهره پیامبر(ص) به ما واصل نشده است. اما با وجود این دو محضور، یعنی عمر کوتاه حضرت و منعی که در معرفی شخصیت ایشان وجود داشت، اما باز به صورت گسترده روایاتی درباره فضایل ایشان، برخورد متعالی با فرزندان و تلاش برای تحقق ابعاد مختلف زیست توحیدی فرزندان وجود دارد.
وی یادآور شد: حضرت حتی در جریان ظلمی که پس از سقیفه بر امام علی (ع) وارد شد، شبها حسنین(ع) را نیز با خود همراه کرده و به در منزل مهاجر و انصار می رفتند و در تمام ابعاد مبارزه (به عنوان نمونه حضور در بیت الاحزان) فرزندان را با خود همراه می کردند و گاه حتی جلوتر از خود آنها را به بیت الاحزان می فرستادند. هدف از این کار فراگیری مبارزه به خصوص در امر ولایت و فراگیری اجتهاد و تلاش کامل در مسیر تحقق آرمانهای دین توسط فرزندان بود. با وجود اینکه این فرزندان به صورت خودآگاه، در این مسیر اطلاعات کامل را دارا بودند. و اوج این همراهی در مساله حمایت از ولایت دیده می شود. 

ویژگی منحصر به فرد زهره زهرای پیامبر(ص)
این محقق تصریح کرد: نکته مهم دیگر در این زمینه آنست که حضرت زهرا (س) به عنوان یک متربی و فرد پرورش یافته در دامن نبوت و وحی چه ویژگی هایی داشتند؟ که در اینجا باید مجموعه ای از امتیازات منحصر به فرد ایشان را ارایه کرد. فاطمه اطهر(س) انسان کاملی است با یک ویژگی منحصر به فرد که در مورد هیچیک از مخلوقات در عالم رخ نداده و آن اینکه، حضرت مصداق حدیث لولاک لما خلقت الافلاک هستند. لولا فاطمه لما خلقتما؛ طبق این حدیث قدسی خداوند می فرماید: نبی مکرم اسلام با آن ویژگی های خاص و امیرالمومنین(ع) که عنوان امیرالمومنین تنها در مورد ایشان به کار می رود و مسیر اسلام با وجود ایشان سامان پیدا می کند، اما اگر فاطمه(س) نبود شما نیز نبودید و ایشان بهانه خلقت جهان هستند. هر چند که تمام ابعاد مختلف زندگی ایشان نیازمند بحثهای تفصیلی است. عظمت شخصیت ایشان، بینش عمیق و بصیرت سیاسی ایشان، دختری در سنین خردسالی، بصیرت و فهم سیاسی یک انسان کامل دارد حمایت های حضرت در دوران خردسالی از پیامبر مثال زدنی است و این بینش در زمان امیرالمومنین(ع) به اوج می رسد. یا جریان خطبه فدک، حضرت به دلیل یک قطعه زمین این خطبه را قرائت نمی کنند، بلکه اساساً این جریان مطرح شد تا به مردم فهمانده شود که ببینید و بدانید که افرادی این چنین که حتی ظاهر قرآن را نمی فهمند و براساس بدفهمی از قرآن به پیامبر تهمت می زنند که فرمود ما برای فرزندانمان ارث برجا نمی گذاریم در حالی که براساس آیات قران، انبیا برای فرزندان خود ارث گذاشتند، زعامت امت را در دست گرفته اند. حضرت می خواستند مردم این موضوع را درک کنند که افرادی که فهم قرآن را ندارند و حتی تا این حد بصیرت ندارند چگونه می توانند ولی مردم و جامعه باشند؟

مامیوه بهشتی نداریم پس نمی توانیم تربیت فاطمی داشته باشیم!؟  

وی افزود:این انسان که فنای فی الله است شاید لفظ بندگی را هم حتی نمی توان در رابطه با ایشان به کار برد، این فرد موقعیت ممتازی نیز نزد پروردگار دارد. جریان مصحف حضرت زهرا (س) و وحی به ایشان را اهل بیت فراوان فرموده اند. از امام صادق (ع) نقل است که مصحف حضرت زهرا(س) علم اولین و آخرین را در بردارد و مسلماً این سطح از ظرفیت ها، قابلیت ها، بصیرت و معرفت کاشف از ظرفیت های فراوان پدر و مادر ایشان است درست است که عنایت پروردگار بود اما چه شد که چنین موجودی پدید آمد؟ ایشان در چه دامانی رشد پیدا کردند؟ قطعاً عناصر تربیتی نیز در این زمینه موثر بوده است.
امینی مجد خاطرنشان کرد: تصور نکنیم که ما در مسایل تربیتی، اختیاری نداریم یعنی چون به صورت معنادار، با حضرت فاطمه (س) و پدر و مادر ایشان فاصله داریم پس نمی توانیم چنین محصولی داشته باشیم. ما نسبت به نزدیکی به آنها امر شده ایم. قابلیت ها و ظرفیت های بالقوه ما برای رشد و کمال به قدری زیاد است که می توانیم آنها را الگو قرار دهیم از سوی دیگر متدها و روشهای تربیتی آنها قطعاً قابل اجرا است. یعنی اگر نمی توان محصولی مانند حضرت زهرا(س) پرورش داد اما می توان بر موضوع طهارت نفس تاکید فراوان داشت می توان بر مسایل آمادگی برای بارداری دقت کرد شرایط روحی، شرایط مادی و شرایط معنوی را کنترک کرد. ما به میوه بهشتی دسترسی نداریم اما می توانیم به رزق حلال توجه داشته باشیم و اینکه با رزق حلال می توان یک نسل طیب و طاهر داشت.
پایان پیام/