به گزارش خبرگزاری شبستان، به نقل از ستاد خبری سرای اهل قلم بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، این نشست با حضور «اکرم مسعودی» مؤلف کتاب، «فریبا افکاری»، منتقد، «مجید جلیسی»، منتقد و «علی اوجبی»، معاون فرهنگی خانه کتاب به عنوان اداره کننده نشست و منتقد برگزار شد.
در ابتدای این نشست، علی اوجبی ضمن تأکید بر مساله نقد کتاب و این‌که در چهارمین سال برگزاری نشست‌های غرفه «دیدار» سرای اهل قلم، نقدهای بسیار جدی به کتاب‌ها وارد شده، پرسش‌هایی را به منظور آغاز بحث مطرح کرد که مربوط به چرایی تألیف این کتاب توسط «اکرم مسعودی» و میزان تسلط وی به زبان عربی بود.
اکرم مسعودی (نویسنده کتاب) که پیش از این در حوزه فهرست‌نگاری کتاب‌های چاپ سنگی فعالیت جدی داشته، تألیف این کتاب را پیشنهادی از سوی کتابخانه وزارت امور خارجه به وی برای فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی عربی موجود در این کتابخانه عنوان کرد و افزود: تعدادی از این نسخه‌ها از سوی کشورهای دیگر به وزارت خارجه اهدا شده و تعدادی دیگر، از سفارتخانه‌ها تهیه شده‌اند و اغلب آنها مربوط به قرون 7 تا 11 هجری می‌شوند.
وی با بیان این‌که اگرچه بر زبان عربی تسلط کامل ندارم ولی با آن بیگانه نیستم؛ درباره روش کارش در تألیف این کتاب افزود: با توجه به فعالیت‌های پیشینم در این زمینه و اطلاعاتی که در عرصه کتابداری دارم، روش کارم را بر اساس آخرین کتاب مرحوم افشار با عنوان «فهرست وین» تنظیم کرده‌ام. البته شیوه استاد افشار به صورت موضوعی است ولی این کتاب بر اساس شماره ثبتی کتابخانه که نسخه‌ها در آن قرار دارند تنظیم شده است.
مسعودی درباره مشخصات این کتاب گفت: این کتاب بر اساس عنوان نسخه خطی، نام نویسنده، موضوع نسخه خطی، نام اشخاص ذکر شده در نسخه خطی، مکان‌هایی که این نسخه‌ها نوشته شده‌اند و موارد دیگر، تألیف شده است.
وی با اشاره به تفاوت موجود در شرق و غرب درباره تنظیم فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی تأکید کرد: نسخه‌های خطی شرقی به خاطر تاریخ علم در شرق و دیرینه آن، جایگاه ویژه‌ای دارند و شیوه فهرست‌نگاری آنها هم متفاوت است. بنابر این، ما نباید سبک تألیف خود را به ویژه در تنظیم این نسخه‌های خطی، غربی کنیم. بر همین اساس و بر خلاف تنظیم فهرست‌نگاری غربی، در این کتاب حوزه نسخه‌شناسی و کتابشناسی از هم تفکیک شده و در میانه کتابشناسی به نسخه‌شناسی پرداخته نشده است.
در ادامه این نشست «فریبا افکاری» ضمن تشکر از تلاش نویسنده در تألیف این کتاب، به دو سؤال اصلی اشاره کرد: یکی آن‌که چرا این کتاب بر اساس موضوع دسته‌بندی نشده و دیگر آن‌که ما در این کتاب به نسخه‌های خطی غیر عربی نظیر ترکی برخورد می‌کنیم، در حالی که این کتاب، نسخه‌های خطی عربی را فهرست‌نگاری کرده است!
پاسخ نویسنده در این‌باره، دو مطلب اساسی را دربرگرفت؛ یکی زمان و دیگری اشکال کتابخانه در ثبت کتاب‌ها. وی در این‌باره توضیح داد: با توجه به محدودیت زمان برای چاپ این فهرست، امکان مانور بیشتری بر مطالب درج شده در این کتاب وجود نداشت و اگر می‌خواستم این فهرست را بر اساس موضوع تنظیم کنم، زمان بسیاری لازم بود. دیگر آن‌که وجود نسخه‌های خطی غیر عربی در میان نسخه‌های عربی، مربوط به کتابدار کتابخانه است که بین نسخه‌های عربی نسخه‌های ترکی و کردی یا فارسی را هم جای داده است اما تعداد آنها کمتر از 10 نسخه است و آسیبی به کتاب وارد نمی‌کند.
در ادامه، مجید جلیسی با بیان این‌که ورود به عرصه فهرست‌نگاری کتاب‌های خطی، آن هم در کتابخانه وزارت خارجه شایان تقدیر است، دو نکته اساسی را درباره این کتاب مطرح کرد؛نخست مساله «زمان» و این‌که سرعت، آفت فهرست‌نگاری است. دوم تخصصی بودن کتاب درباره نسخه‌های خطی به زبان عربی.
وی در ادامه، ضمن پرداختن به اشکالاتی درباره این کتاب بر پایه این دو محور، افزود: با توجه به آن‌که آثار خطی یک کتابخانه، در بیشتر اوقات، بیش از یک‌بار فهرست‌نگاری نمی‌شوند، نخستین فهرست‌نگاری از منابع یک کتابخانه می‌تواند ده‌ها سال به عنوان منبع مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد و این بسیار حساس است. بنابراین، اگر بخواهیم منابع خطی موجود در کتابخانه وزارت خارجه با قدمت چند دهه را در چند ماه فهرست‌نگاری کنیم، نتیجه مطلوبی به دست نخواهیم آورد.
جلیسی اظهار داشت: مؤلف این کتاب باید به زبان عربی تسلط کامل داشته باشد و وجود اشکالاتی در عناوین کتاب و موارد دیگر را ناشی از تسلط نداشتن نویسنده به این زبان دانست.
وی تأکید کرد:مسلط نبودن مؤلف به زبان و ادبیات عربی و حتی تسلط نداشتن به برخی موضوع ها در زبان عربی (مانند فقه اهل سنت که نسخه‌های زیادی از این کتاب به آن اختصاص دارد) ضعف اصلی این کتاب است.
جلیسی در ادامه افزود: مطمئناً «فهرست نسخه‌های خطی عربی» در کشورهای عربی مورد توجه قرار می‌گیرد و بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب هم با این کتاب روبه‌رو خواهند شد. ضعف‌هایی اگرچه به ظاهر کوچک اما مهم، نظیر اشکالات در ویراستاری عربی کتاب و رعایت نشدن استانداردهای لازم، از جمله ضعف‌هایی اند که می‌توانند برای مخاطب عرب‌زبان ناخوشایند باشند.
مجید جلیسی در پایان سخنانش با اشاره به این‌که ناشران چندان هزینه‌ای برای تألیف فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی نمی‌کنند، آینده فهرست‌نویسی را آینده‌ای مبهم دانست و تأکید کرد: اهمیت لازم به فهرست‌نویسی داده نمی‌شود و این بر نسل جوانی که خواهان قدم گذاشتن در این عرصه است، تأثیری منفی دارد.
علی اوجبی هم در پایان، ضمن تشکر از مؤلف و دو منتقد دیگر که در این نشست شرکت داشتند، از کار گروهی یاد کرد و افزود: باید در فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی به سمت کار گروهی و تعامل پیش برویم. این پیشنهاد اوجبی مورد توافق دیگر مهمانان نشست هم قرار گرفت و شیوه کار گروهی را در شرایط فقدان موضوع محوری و تخصص‌گرایی، بهترین راه برای کاهش ضعف‌های فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی دانستند.
کتاب «فهرست نسخه‌های خطی عربی کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه» نوشته اکرم مسعودی، برای نخستین بار در سال 90 از سوی مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه منتشر شد.
بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا 23 اردیبشهت‌ماه ادامه دارد.
انتهای پیام/
نظر شما