دکتر ناصر قربان نیا، معاون پژوهشی و عضو هیئت علمی گروه حقوق دانشگاه مفید بوده پژوهشهای متعددی در زمینه فقه و حقوق انجام داده است. وی از جمله صاحب نظرانی است که تاکنون در حوزه تحول علوم انسانی، مطالب متعددی را ارائه کرده است. از این حیث در باب اسلامی سازی علوم انسانی با وی به گفت وگویی کوتاه پرداختیم:
اسلامی کردن علوم انسانی، از جمله مباحثی به شمار می رود که سال هاست در سطح اساتید این حوزه و صاحب نظران محل گفت گوست، به نظر شما دستیابی به این مولفه چگونه امکان پذیر خواهد شد؟
معتقدم در این حوزه اگر حلقه ای متشکل از علما، فرهیختگان و نخبگان حوزه علوم انسانی جهت استخراج مبانی و نهایتا پایه گذاری علومی بر پایه مبانی اسلامی شکل بگیرد قطعاً تاثیرگذار خواهد بود، البته این فرآیند باید با متد علمی درست صورت پذیرد نه اینکه اگر بر فرض مثال روایتی مشاهده شد که سند درستی هم نداشت، از آن جامعه شناسی یا روانشناسی بسازیم و معلوم هم نشود که اساسا آیا روایتی که ارائه شده است در این مقام بوده یا خیر، بنابراین در این حوزه ها احتیاط شرط است.
اگر کسانی حلقه های مذکور را تشکیل داده و با صناعت و استنباط درست، اقدام به تأسیس علمی کنند نتیجه ای مثبت می گیریم اما حتماً قبل از هر اقدامی باید در مورد علوم موجود محتاطانه برخورد کرد تا دلسردی میان علما و دانشمندان ایجاد نشود چرا که برخورد احساسی و حرکتی سوار بر موج در راستای تأسیس علم شایسته نیست.
آیا در مسیر اسلامی سازی علوم میتوان از دستاوردهایی که بشر در علوم انسانی داشته است، بهره جست یا باید همه چیز را از صفر شروع کرد؟
ببینید، برخی معتقدند علوم انسانی که امروز در اختیار داریم تماماً دستاورد غرب است، اما به نظرم این طرز فکر بهای زیادی دادن به غرب است گرچه غرب برای توسعه همه علوم اعم از علوم مادی، معنوی، طبیعی و انسانی تلاش جدی داشته است اما باید به این نکته توجه داشت که غرب در تحول و توسعه علوم بر سر سفره تمدن هاو ملل دیگر نیز نشسته و از دستاوردهای فکری دیگران از جمله شرق و به ویژه شرق اسلامی بهره فراوانی برده است. شروع از نقطه صفر قطعاً راهکار مناسبی نیست چرا که ما دستاوردهای فراوانی داریم که منبعث از دین مبین اسلام و فرهنگ خودمان است.
برخی معتقدند علوم انسانی، دستاورد مغرب زمین استف نظر شما چیست؟
این سخن که علوم دستاورد غرب است و اساسا مبانی سکولاریستی دارد به نحو موجبه کلیه صحیح نیست اما جزءاش را می توان پذیرفت؛ ما باید در عین حالی که به علوم موجود بها می دهیم، بحث تاسیس علوم جدید بر پایه و مبانی اسلام را شکل دهیم اما نباید دچار شعار و جوزدگی شویم چرا که در مسائل علمی جوگیری درست نیست.
درو اقع علم اساساً به بشر تعلق دارد، موضوع علوم انسانی (انسان) است اگر چه از منظر مبانی اسلامی می توان این انسان شناسی را به درستی انجام داد اما این طرز فکر که همه علوم انسانی را کنار گذاشته و بگوییم اگر اسلامی نشود، ارزشی ندارد، نگاهی غیرمحتاطانه است.
چگونه می توان با داشته های فعلی، به علوم انسانی اسلامی دست یافت؟
بحث اسلامی کردن علوم انسانی موضوع جدیدی نبوده و مربوط به امروز نیست؛ سال های سال است که مباحث متعددی پیرامون علوم انسانی از جمله اسلامی کردن این علوم، محل بحث و گفت وگوست و هرازچندگاهی مطرح و گاهی فروکش می کند؛ شاید اقلاً بعد از وقوع انقلاب، اسلامی کردن علوم انسانی مورد بحث قرار گرفت اما همواره فراز و نشیب های بسیاری را پشت سر نهاده اما در مقطع فعلی اهمیت بیشتری یافته است.
باید توجه داشت که پاره ای از علوم انسانی ذاتاً علوم اسلامی هستند بنابراین جایی که از اسلامی سازی علوم سخن به میان آید، ذاتاً مقصود این علوم نیست اما در حوزه های دیگر علم مانند فیزیک، شیمی و ریاضیات این پرسش ایجاد می شود که آیا اساسا امکان اسلامی کردن این علوم وجود دارد یا اصلا معنا ندارد؟ معتقدم باید بر علومی که اکنون در اختیارمان است، حاشیه زد و اگر کاستی وجود دارد قسمت تعارض را مرتفع کرد نه اینکه تماما علوم را کنار گذاشت، ما میتوانیم با مراجعه به قرآن و آیات و روایات، علوم انسانی را بهتر بسازیم.
به نظر شما مشکلاتی پیش روی صاحب نظران حوزه علوم انسانی در مقطع فعلی چیست؟
مشکلات فراوانی هست، برای مثل علم فقه که زادگاه اسلامی دارد. خوب است ما قبل از هر اقدامی به رفع مشکلات و پاسخگویی به پرسش های انبوه علومی بپردازیم که ذاتاً اسلامی هستند، به عنوان مثال مسائل جدیدی که در علم فقه مطرح شده از جمله مواردی است که ما هنوز حتی بر روی آنها کار نکرده ایم و در حیطه علم فقه با خلأهای بسیاری مواجهیم. برای اسلامی سازی علوم و ارتقای علوم انسانی باید به همه افکار و اندیشه ها عنایت داشت و آنها را موشکافی کرد.
گفت وگو از فاطمه فرامرزی
انتهای پیام/
نظر شما