روایت غدیر خم در آثار نگارگری دوره صفویه

به گزارش خبرگزاری شبستان، مهناز شایسته فر، دانشیار گروه هنر اسلامی، دانشگاه تربیت مدرس در دومین نشست پژوهشی همایش هنر و تمدن شیعی که عصر دیروز برگزار شد به بررسی روایت غدیر خم در آثار نگارگری دوره صفویه پرداخت و اظهار کرد: از دیدگاه شیعیان و مفسران شیعی، واقعه غدیر خم یکی از بزرگترین وقایع تاریخی صدر اسلام به شمار می آید و از اهیمت خاصی به ویژه برای اثبات حقانیت حضرت علی (ع) برخوردار است.

وی ادامه داد: این واقعه به دلیل اهمیت و جایگاه خود در میان شیعیان در عرصه های مختلف هنری، اجتماعی، سیاسی و نیز در زندگی عادی مردم، بازخوردی ویژه داشته است.

رییس مرکز تحقیقات هنر اسلامی بیشتر نگاره های به دست آمده با مضمون واقعه غدیر را متعلق به نسخ خطی دوره صفویه دانست و گفت: این کتب شامل آثار الباقیه، حبیب السیر، فال نامه، آثار المظفر، احسن الکبار، روضه الصفا، حمله حیدری و اثر استاد فرشچیان است.

شایسته فر با اشاره به این که اکثر نگاره های به دست آمده از این نسخ، واقعه را تقریبا با همان شرح و تفسیر حدیث غدیر در دشتی فراخ نمایش داده اند، خاطرنشان کرد: برخی نگاره ها نیز با نماد و مفهومی متفاوت، شان ولایت حضرت را با توجه به احادیث، روایات و آیات قرآنی نشان داده اند.

آیین جوانمردان و هنر شیعی

در ادامه این نشست میترا آزاد، عضو هیئت علمی گروه تاریخ معماری و مرمت دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی مقاله خود را با عنوان آیین جوانمردان و هنر شیعی ارائه داد.
این پزوهشگر با بیان این که همراهی هنر و معنویت بویژه تعلیمات عرفانی شیعی، هنرمندان عارف این مرز و بوم را به سوی تعالی و کمال راهبری کرده، اظهار کرد: تعلیمات عرفانی شیعی آثار هنری هنرمندان عارف کشورمان را جاودان و ماندنی کرده است.

آزاد ادامه داد: آداب جوانمردان و فتیان که در فرهنگ ایران باستان نیز ریشه دارد، یکی از ذخایر معنوی و فرهنگی بزرگی است که تا گذشتیه ای نه چندان دور به صورت یک سلسله تعالیم اخلاقی و حکمت عملی بویژه برای هنرمندان و هنرآموزان و عارفان صنعت و پیشه و عموم مردم در آمده بود که تاثیر بسزایی در آموزش، روند تولید و آثار هنری داشته است.

وی تصریح کرد: سلسله سند هایی که جوانمردان برای خویش ایجاد کرده اند، حاکی از آن است که فتوت و مبدا عملی آن از سیرت و رفتار حضرت امام علی بن ابی طالب (ع) گرفته شده است.

هنر شیعی، هنر ارادت است
آزاد در ادامه به بررسی فتوت و جوانمردی و پیشینه و سیره ی جوانمردان در آموزش های هنری پرداخت و گفت: طی بررسی نظام استاد و شاگردی و سلسله مراتب آن ها، در می یابیم که اهمیت قائل شدن به معانی اذکار و یافتن اهلیت در شاگرد قبل از فراگیری مهارت باعث می شد تا هنرمندان و بویژه معماران، صناعت و هنری را که نزدشان بوده امانت الهی دانسته و آن را به منشا قدسی ارتباط دهند تا در نهایت به هنری با فرهنگ اسلامی و شیعی منتج شود.

محمد مهدی هراتی، دکترای هنرهای سنتی و نقاشی- نیز با تاکید بر این که هنر شیعی، هنر ارادت است، عنوان کرد: همیشه هنرهای ما جاذبه های خاص دارند، در حوزه هنرهای شیعی ارادت و معنویت با یک دیگر عجین شده اند.

 والاترین جلوه هنرهای شیعی را به پیروی از حضرت علی (ع) بدانیم
این استاد دانشگاه با بیان این که والاترین جلوه هنرهای شیعی را به پیروی از مولایمان حضرت علی (ع) باید کتاب قرآن بدانیم، گفت: از صدر اسلام تا به امروز هنرمندان بسیار زیادی بوده اند که نسخ نوشته اند و قرآن ها را به شیوه های مختلف هنری آراستند و مراتب بسیار متنوعی در حوزه قرآن نگاری داریم که متاسفانه مورد غفلت واقع شده و حتی در این حوزه مکتب داریم (مکتب شیراز) که ویژگی های بسیار مهمی دارد.

هراتی افزود: متاسفانه قرآن شناسان امروز ما بسیاری از قرآن ها را که نقل امضا بوده، قرآن های جعلی می خوانند و این اشتباه است. ما همانطور که نقل حدیث داشتیم و آن را محترم می شمردیم، نقل خط و نقل تصویر هم داشته ایم.

وی تصریح کرد: در قرن سوم خط حضرت علی (ع) نقل شده و همانطور که حدیث روایت می شود به خط هم احترام می گذاشتند و در نقاشی ایرانی هم این موضوع وجود دارد.

وی با اشاره به قرآنی که علیرضا عباسی به دستور شاه عباس صفوی کار کرده است، گفت: این قرآن در داخل حرم حضرت امام رضا گذاشته می شد و چند سال قبل مرمت و احیا شد و بنابر این نقل تکنیک وجود دارد اما متاسفانه آداب هنرهای ما آن گونه که باید بررسی نشده است تا به این مساله پی ببریم.

گفتنی است،همایش هنر و تمدن شیعی با حضور اساتید و پژوهشگران برجسته کشور طی روزهای یک شنبه و دوشنبه، 10 و 11 اردیبهشت ماه در تالار سوره حوزه هنری برگزار می شود.

پایان پیام/