به گزارش خبرگزاری شبستان؛ نشست نقد و بررسی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم روز گذشته نهم فروردین، با حضور علیرضا معاف، معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ ولی یاراحمدی، عضو کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن؛ محمد انجم‌شعاع، مدیرعامل اتحادیه کشوری مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت، محمدحسین حسنی، رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور و مدیرعامل ایکنا و جمعی از اصحاب رسانه در سالن اجتماعات این خبرگزاری برگزار شد.
در ابتدای این نشست مدیرعامل ایکنا به بیان نکاتی پرداخت و گفت: امسال هم نمایشگاه قرآن با استقبال گسترده مردم مواجه شد که جا دارد از مسئولان برگزاری این رویداد تشکر کنیم. نمایشگاه حداقل از بُعد مخاطب در حال بازگشت به جایگاه قبلی و شکوه خود است. بعد از سال‌های متمادی که اقبال کمتری به این رویداد میشد، جای خوشبختی دارد.
حسنی با اشاره به اینکه برای بسیاری از مسئولان فرهنگی کشور حضور مردم در نمایشگاه قرآن امیدبخش بود، گفت: به جهت این امیدبخشی شاید بتوان گفت یکی از نقاط طلایی کارکرد نمایشگاه امسال فارغ از اتفاقات قرآنی همین امیدبخشی و استقبال کم‌نظیر بوده است. این ناامیدی تلقین شده بود که جامعه بخشی از فعالیت‌ها را نمی‌پسندد، نمایشگاه امسال ثابت کرد، نظریه‌ای که از سوی جریانات رسانه‌ای حُقنه می‌شود، در کف میدان با واقعیت فاصله دارد و جامعه حقیقی همچنان با فضای مجازی فاصله عمیقی دارد.
بنابرگزارش، در ادامه این نشست ولی یاراحمدی، پیشکسوت قرآنی کشورمان با تأکید بر اینکه نمایشگاه قرآن متعلق به کل نظام است، گفت: این جلسات برگزار می‌شود تا این رویداد با کیفیت بهتر برگزار شود. برخی رویدادها سرمایه فرهنگی کشور هستند که در طول چهل سال گذشته بزرگوارانی زحمات زیادی برای ایجاد و شکل‌گیری آن کشیده‌اند و ما وارث زحمات آنها هستیم. اینکه در کدام دولت بوده است، فرقی نمی‌کند، همیشه عده‌ای علاقه‌مند به ساحت قرآن بوده‌اند که دغدغه آنها گسترش فعالیت‌های قرآنی بوده است هر چند نامی از آنها برده نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه چند سالی است توفیق حضور در شورای سیاستگذاری و برنامه‌ریزی نمایشگاه را داشته است، افزود: برگزاری نمایشگاه کار سخت و پرزحمتی است و معمولاً هم همه لوازم و امکانات و مقدمات به خوبی فراهم نمی‌شود و باید در یک فرصت کوتاهی کار را جمع کرد.
یاراحمدی با تأکید بر اینکه نقد و واکاوی هر رویدادی را یک فرصت بدانیم، گفت: واکاوی هر رویداد فقط ایرادگیری و اشکال‌گیری و فهرست کردن نواقص نیست، بلکه بخش عمده آن فهرست فرصت‌هایی است که می‌توانید در آن موضوع و آن پدیده احصاء کرد. معمولاً دوستانی که درگیر اجرا هستند موارد زیادی از زیر دستشان عبور می‌کند. زمانی که مسئول برگزاری مسابقات بودم در یک مدلی برای به دست آوردن و احصای این فرصت‌ها که حالا می‌تواند نقد عالمانه و کارشناسانه و نقد برای اثربخشی و تأثیر مثبت گذاشتن روی کار باشد، ناچار به برگزاری چنین مواردی بودیم.
رئیس اسبق مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه افزود: اگر نتوانیم آسیب‌ها را فهرست کنیم و نقایص را بشماریم، قطعاً فرصت‌های بسیاری را از دست خواهیم داد. من به نقد به عنوان یک کار جهادی نگاه می‌کنم. چون وقتی وارد یک رویدادی شوید حکم، اعتبار، رسانه و حقوق مادی و معنوی هم در کنار آن هست، اینها آدم را درگیر کار می‌کند، حظ معنوی در حداقل کار قرار می‌گیرد.
یاراحمدی افزود: اگر پدیده‌ای وجود داشته باشد و نقدی از آن صورت نگیرد، آن پدیده محکوم به فناست، آسیب‌ها مانند فردی است که پوکی استخوان دارد اگر با آزمایش تشخیص داده نشود که این بیماری را دارد او در عین ظاهر سالمی که دارد با آن بیماری خاموش از بین می‌رود. من از کم‌رونقی این جلسه نقد و عدم حضور کارشناسان متأسف هستم. کارشناسان بسیار زیادی بودند که در فضای مجازی حرف‌هایی می‌زدند و جای آنها در این نشست خالی است. باید تلاش کنیم فضای نقد و بررسی را رونق دهیم. کم‌رونقی این فضا اگر یک معنای آن بی‌تفاوتی باشد، خیلی خطرناک است.
حرکت آینده نظام اسلامی به سمت حکمرانی قرآنی
این پیشکسوت قرآنی کشورمان با اشاره به اینکه در برپایی نمایشگاه قرآن از یک کار دینی صحبت می‌کنیم، گفت: باید دقت کنیم حساسیت‌های لازم رعایت شود. به هر حال در فضای کنونی کشور مردم ما نیاز به خوب جلوه دادن کارهای دینی دارند این یک صورت قصه است، اما این نباید ما را فریب دهد و محصور کند که فقط دنبال این نگاه باشیم. می‌خواهیم آینده نظام اسلامی را به سمت حکمرانی قرآنی بر اساس منویات حضرت امام و مقام معظم رهبری هدایت کنیم.
وی افزود: در این عرصه باید هم مردم به امورات خوش‌بین بمانند هم اینکه با فضای عقلانیت به نقدها و بررسی‌ها به صورت جسورانه و بی‌پیرایه پاسخ دهیم و در این مسیر گام برداریم. حضرت آقا جمله‌ای دارند که برای برداشتن گام‌های استوار باید گذشته را درست شناخت و از تجربه‌ها درس گرفت. ممکن نیست بدون آسیب‌شناسی و درس گرفتن از گذشته بتوانیم آینده مطلوبی را رقم بزنیم.
یاراحمدی بیان کرد: رمزگشایی اهل تجربه و اهل فن از یک رویداد فرهنگی حتی پشت قاب تلویزیونی و اخبار رسانه‌ای هم امکانپذیر است. وقتی کسی اهل فن باشد و در بطن یک رویداد و موضوع و پدیده‌ای بوده باشد با یک نگاه اجمالی نمایه و لایه‌های آشکار و پنهان را می‌بینند. اگر عموم مردم آن لایه‌ها را نمی‌بینند به معنای نبود آن نیست. ما بخش خوش و لایه نمایی کار را به رسانه نشان داده‌ایم و رسانه هم گاهی در آن اغراق کرده است که در این دوره این اتفاق افتاده است. به هر حال اهل فهم می‌بینند و می‌فهمند و قضاوت می‌کنند. در قسمت نظرات یک خبر منتشر شده در خبرگزاری‌ها نکاتی را دیدم که حتماً پیشنهاد می‌دهم رئیس نمایشگاه قرآن آن نکات را یک بار مرور کند. در آن نظردهی خیلی دقیق عنوان شده بود این استقبال و این دعوت، میزبانی درخوری را هم می‌خواهد.
وی افزود: قصد ما از برگزاری نمایشگاه این نیست که با عملیات رسانه‌ای فقط جمعیت را برای بازدید بیاوریم و خروجی چندانی نداشته باشیم. نمایشگاه در این بخش بایستی یک بازخوانی و بازنگری دیگری شود. گاهی نگاه ما از مردم خیلی دور است، ای کاش یک نظرسنجی از مردم از سوی مراکز نظرسنجی صورت گیرد که آیا مردمی که وظیفه خودشان را انجام داده‌اند و از کوچکترین کارهای ما بیشترین استقبال را می‌کنند، به ازای سرمایه‌ای که از عمر، وقت و هزینه‌ای که اختصاص داده‌اند، آورده‌ای هم به فراخور دریافت کرده‌اند؟
در بخش دیگری از این نشست محمد انجم‌شعاع، مدیرعامل اتحادیه کشوری مؤسسات و تشکل‌های قرآن و عترت در ابتدا به تماسی از سوی یکی از فعالان قرآنی کشورهای مسلمان خارج از حوزه مقاومت اشاره کرد و گفت: در این تماس از من خواسته شد تا از مسئولان نمایشگاه قرآن بپرسم چگونه می‌توان نمایشگاهی در ابعاد کوچکتر از نمایشگاه تهران برپا کنند؟ این نشان می‌دهد با همه بحث‌های داخلی که داریم نمایشگاه توانسته است در عرصه خارج از کشور خودنمایی کند. این تماس نشان داد که نمایشگاه ما در حد خودش تا حدودی برای بخش دیگری از مسلمانان خارج از کشور قابل قبول بوده است.
تاثیر نمایشگاه قرآن و تولید برنامه تلویزیونی محفل در جذب موسسات قرآنی
وی افزود: امسال دو اتفاق بزرگ رخ داد، یکی از این اتفاقات نمایشگاه قرآن و دیگری هم تولید برنامه تلویزیونی محفل شبکه سوم سیما بود. بر اساس بازخوردی که از موسسات گرفته‌ام این دو برنامه خصوصاً برنامه محفل توانسته است، مخاطبان مضاعفی را جذب مؤسسات قرآنی کند. آقای طباطبایی از همکاران خود سوال کرده‌اند و همه اعلام کرده‌اند در فاصله بعد از ماه مبارک تاکنون ثبت‌نام به نسبت همین بازه زمانی در سال گذشته حداقل دو برابر شده است.
انجم‌شعاع در مورد حضور نیافتن یکی از مؤسسات بزرگ کشور در نمایشگاه قرآن تصریح کرد: مسئولان این موسسه اعلام کردند از برگزارکنندگان نمایشگاه عذرخواهی کنیم، چرا که جای خوب و مکان خوبی برای آنها در نظر گرفته بودند، اما جایی که قرار بود دکور بسازد، نتوانست کار را انجام دهد. با این وجود موسسه بیت‌الاحزان و موسساتی که در مکان بهتری از نمایشگاه حضور داشتند، مخاطب بیشتری جذب کرده و توانستد کار خود را به خوبی عرضه کنند.
وی افزود: من با رویکرد اصلی نمایشگاه تا حدودی آشنا هستم، اما اگر یکی از اهداف اصلی نمایشگاه به معنای ایجاد یک شور و یک نشاط و یک هیجان در نسل جدید باشد، این شور و نشاط ایجاد شده است. نمایشگاه به جهت کثرت برنامه‌های سرود و جوان‌پسند خود از نظر نوجوانان و جوانان و خانواده‌ها که دنبال ابراز علاقه‌مندی فرزندان می‌گشتند، بسیار شورانگیز بود.
انجم‌شعاع در ادامه به ذکر مثالی از تأثیرگذاری رسانه‌ای نمایشگاه قرآن پرداخت و تصریح کرد: در بحث رسانه‌ای هم مسئولان این بخش سنگ تمام گذاشتند. شب آخر که به صورت زیرنویس اعلام کردیم قرآن‌هایی برای اهدا به جوانان اروپایی دریافت می‌شود با جمع کثیری از علاقه‌مندان مواجه شدیم. این کار به حدی جذاب بود که با درخواست آقای حداد عادل این مسیر ادامه پیدا کرد و ان‌شاالله جریان مبارکی که برای ارسال قرآن و خرید و هدیه به کشورهای اروپایی ایجاد شده است، استمرار پیدا کرد. انصافاً در بحث رسانه‌ای نمره‌ای بالاتر از ۲۰ پیدا نکردم. البته کاستی‌های بود که آن هم مربوط به ناهماهنگی‌های درونی خودمان است.
وی افزود: در بخش بین‌الملل نیز وضعیت متفاوت شده و دیگر عنوانی که سال‌های قبل یدک کشیده میشد و فقط کشوری تبرکاً حضور پیدا می‌کرد از بین رفته است. امروز باید دستاوردها را منتقل کنیم اما همین حضور هم ارزشمند است خصوصاً اگر اشتباه نکنم دو وزیر خارجی هم حضور داشتند و ان‌شاالله این مسیری که شروع شده است، همان مسیری باشد که در سنوات آینده ادامه پیدا کند. مرحوم آیت الله حائری شیرازی در یکی از کتاب‌های خود فرموده است نقد مثل باد مخالفی است که بچه‌ها می‌خواهند در آن بادبادک‌های خود را هوا کنند، هر چقدر این باد مخالف بیشتر بوزد اوج‌گیری این بادبادک بیشتر می‌شود. البته باید مراقبت کنیم باد مخالف کوبنده نباشد که بادبادک را از هستی ساقط کند.
نقد اهالی رسانه به سی امین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم
بر اساس گزارش ایکنا در ادامه این نشست اصحاب رسانه حاضر در جلسه نیز به بیان نکات و سؤالات خود پیرامون وضعیت برپایی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی قرآن پرداختند که مهم‌ترین موارد مطرح شده به شرح زیر است؛
بحث هزینه‌های نمایشگاه مهم‌ترین بحث است و هر سال این مسئله مطرح بوده است که چقدر هزینه شده یا نسبت به سال‌های قبل صرفه‌جویی شده است یا خیر؟
مقرر بود در نمایشگاه بیست و نهم مرکز ترجمه قرآن افتتاح شود که این کار صورت نگرفت در ادامه قرار بود، امسال افتتاح شود، اما ظاهراً هنوز راه‌اندازی نشده است، دلیل عملی نشدن این موضوع چه بوده است؟
بسیاری از بازدیدکننده‌ها خبر از بخش بین‌الملل نداشتند. با توجه به اینکه بخش بین‌الملل در طبقه فوقانی بود، معمولاً خلوت بود. سوال این است که دیپلماسی قرآنی در نمایشگاه قرآن چه جایگاهی دارد، آیا وزارت ارشاد توانسته است از طریق نمایشگاه قرآن دیپلماسی قرآنی را گسترش دهد؟
قرار بر این بود که ۳۰ نمایشگاه استانی و هفت نمایشگاه بین‌المللی برگزار شود، آیا این نمایشگاه‌ها برگزار شده است یا خیر؟ همچنین قرار بود امسال سند راهبردی نمایشگاه قرآن امضا شود، وضعیت این سند به کجا رسید؟ ضمن اینکه قرار بود با برخی از وزرا و مسئولان سایر کشورها موافقت‌نامه‌هایی امضا شود این توافقات صورت گرفت یا خیر؟
اعلام شده بود به زودی تکلیف دستگاه‌ها و نهادهای دولتی در ارتباط با برگزاری نمایشگاه قرآن مشخص می‌شود، قرار بود این کار از طریق مصوبه‌ای در هیئت وزیران اجرایی شود، سرنوشت این مصوبه به کجا رسید؟
برنامه‌ریزی شده بود تا در کنار نمایشگاه قرآن، نمایشگاه‌های سیار در سطح استان تهران برگزار شود. آیا این کار صورت گرفت. همچنین قرار بود هر شب دو اثر فاخر در بخش موسسات رونمایی شود، آیا این آثار رونمایی شده است یا خیر؟
در این چند سال به مرور احساس می‌شود با عمومی شدن نمایشگاه توجه به بخش نخبگانی مقداری کم شده است. قبلاً نشست‌های علمی و دانشگاهی خوبی برگزار میشد که جا دارد احیا شود، حتی می‌توان این نشست‌ها را هدف‌دار کرد. به عنوان مثال طی این سال‌ها شعارهای سال به سمت اقتصاد حرکت کرده است، این فرصت خوبی است تا نمایشگاه قرآن به محلی برای بحث‌های مربوط به اقتصاد اسلامی، تولید از نگاه اسلام در قالب مناظره و ... تبدیل شود.
این روزها بحث حجاب خیلی در رسانه‌ها و فضای مجازی مطرح است چه ایرادی دارد نمایشگاه قرآن بخشی از تبلور آیات مربوط به حجاب باشد. یک زمینه خوبی است که می‌تواند صرفاً نمایشگاه را از حالت عمومی خارج کند. با این کار می‌تواند یک ارتقای آگاهی صورت گیرد.
نمایشگاه قرآن فقط به ظاهر قرآن می‌پردازد و تقریباً خالی از محتوا شده است. این البته محدود به این دوره نیست و از قدیم الایام چنین چیزی بوده است.
عدم شفافیت مالی نمایشگاه قرآن موضوع دیگری است که به نظر می‌رسد مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. دو دوره متوالی است که هیچ اطلاع‌رسانی در مورد بن‌های خرید از نمایشگاه قرآن که معمولاً در اختیار فعالان قرآنی قرار می‌گیرد، صورت نگرفته است، در صورتی که در ادوار گذشته اسامی افراد و مبلغ بن‌هایی که دریافت کرده بودند از سوی معاونت منتشر میشد.
رئیس نمایشگاه قرآن در هر دو نشست خبری نمایشگاه قرآن اعلام کرد قرار است ۳۰ دوره نمایشگاه قرآن را در نمایشگاه سال ۱۴۰۲ به نمایش بگذاریم، اما جز مراسم افتتاحیه که یکی دو نفر از مدیران ادوار مختلف نمایشگاه حضور داشتند، شاهد نمایش مورد دیگری از ادوار نمایشگاه نبودیم.
امسال قرار بود نمایشگاه قرآن میزبان بخش‌های مختلفی از عموم مردم باشد ولی تنها توانست میزبان قشر متدین باشد، به نظر می‌رسد نمایشگاه در جذب همه اقشار به نمایشگاه قرآن موفق نبوده است.
تا قبل از شب‌های قدر صوت قرآن در نمایشگاه قرآن شنیده نشد. در مقابل صدای آواها و سرودها بیشتر بود، وضعیت به گونه‌ای بود که اگر کسی با موضوع نمایشگاه قرآن آشنایی نداشت، احساس می‌کرد وارد نمایشگاه آواها و نغمات انقلابی شده است.
یکی از علل استقبال خوب امسال، این است که ما هیچ رویدادی برای دوستداران قرآن و افراد مذهبی نداریم و لذا در این برنامه‌ها طبیعی است که با یک استقبال چشمگیر مواجه شویم چون هیچ برنامه‌ای برای این قشر نداریم.
بخش دهه هشتادی‌ها بازخوردهای خیلی متفاوتی داشت. یعنی از یک طرف بازخوردها خوب بود و از طرف دیگر بازخوردها منفی بود، این افراد معتقد بودند دهه هشتادی‌ها با فرایندی وارد نمایشگاه می‌شدند که هیچ رویکرد قرآنی نداشت.
زمان برگزاری نمایشگاه کوتاه بود. امکانات زیادی برای دهه هشتادی‌ها فراهم شده بود، اما ای کاش میشد روندی را در این دهه هشتادی‌ها ایجاد می‌کردند که این نوجوان و جوان تا سال آینده دنبال این نمایشگاه باشد.
بخش باغ آیات هم اگر در ابتدای نمایشگاه بود، برای خانواده‌ها خیلی موثرتر بود. خانواده‌ها از ابتدای نمایشگاه تا انتها خسته می‌شدند و وقتی به باغ آیات می‌رسیدند که توانی برای بازدید نداشتند. موقعیت مکانی بخش موسسات هم دورافتاده بود و اگر کسی می‌خواست اطلاعاتی از موسسات به دست بیاورد به زحمت می‌افتاد.
این موضوع قبل از اینکه نقد باشد یک سوال است که رئیس نمایشگاه به بخش نخبگانی نمایشگاه چه نمره‌ای می‌دهد؟
همه ما سال‌ها تجربه حضور در نمایشگاه قرآن را داریم. زمانی که نمایشگاه در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود و مردم با شور و انرژی متفاوتی وارد، نمایشگاه می‌شدند، اغلب به یاد داریم که از ساعت ۹ صبح تا ۱۲ شب ادامه داشت.
همه کسانی که متقاضی محصولات حجاب هستند می‌دانند که نمایشگاه قرآن مقصد فروشگاهی آنهاست نه نمایشگاهی، این یک مسئله مهم است. تناسب قیمت بخش فروشگاهی با بیرون از محیط نمایشگاه بسیار متفاوت بود، گاهی اجناسی با قیمت بسیار بالا عرضه میشد، به عنوان مثال یک روسری با قیمت سه میلیون تومان چرا باید جایی در نمایشگاه قرآن داشته باشد؟
باید برای آسیب‌شناسی و رصد نظرات کسانی که در نمایشگاه زحمت کشیده‌اند ایده‌های نمایشگاهی آنها گرفته شود. باید دیده شود که دیگران چه راه‌هایی رفته‌اند، باید ببینند چه اتفاقی افتاده است که نمایشگاهی که در کانون از ۹ صبح تا ۱۲ شب دنبال میشد و جذابیت خوراک و پوشاک و لوکیشن جذاب مصلی را هم نداشت به این وضعیت رسیده است؟
همه می‌دانیم مردم ایران احتیاج به پرکردن اوقات فراغت به شکل سالم دارند و هر نمایشگاهی با هر محتوایی در مصلی برگزار شود مردم حضور می‌یابند.
نمایشگاه قرآن اگر بخواهد به زندگی قرآنی مردم کمک کند باید ببینید دقیقاً چه باید کرد تا زندگی مردم قرآنی‌تر شود.
بسیاری از اساتیدی که در موضوع قرآن صاحب‌نظر هستند به نمایشگاه نمی‌آیند، باید کنکاش کنیم و علت این نیامدن را پیدا کنیم. چند سال قبل از یکی از اساتید حوزه نهج‌البلاغه برای حضور در نمایشگاه قرآن دعوت کردیم، گفتند نمایشگاه قرآن جای امثال من نیست. ایشان اعتقاد داشتند این نمایشگاه در خدمت معنویت نیست و از این اساتید زیاد هستند که این ادعا را دارند.
قبل از برگزاری نمایشگاه پشت درهای بسته حرف‌های این قبیل اساتید شنیده شود تا مشخص شود به چه علت نمایشگاه قرآن را به لحاظ معنویت به رسمیت نمی‌شناسند.
در حوزه حجاب و عفاف سرگردانی عجیبی وجود داشت. چهار سال پیش گفتند حجاب و عفاف را از نمایشگاه خارج کنیم تا مردم برای خرید به نمایشگاه نیایند، بلکه بیایند نمایشگاه را ببینند. با کسانی که صحبت می‌کردم همه می‌گفتند نمایشگاه فروشگاه است و زرق و برق، بیشتر از محتوا هست.
نکته‌ای که در این دوره و در ادوار دیگر هم مشهود بود تکریم مراجعان است که در پایین‌‌ترین سطح قرار دارد و ما در این بخش دچار مشکل هستیم. از بدو کار که پارکینگ ورودی است تا ورود به مصلی و ... این موضوع به چشم می‌خورد و گویی برای آنها مهم نیست که با چه زحمتی مردم به سمت مصلی جذب می‌شوند و با عدم تکریم از دست می‌روند. بارها شاهد مشاجره افراد با حراست جلو در بوده‌ام.
ما فقط از دید تخصصی به نمایشگاه نگاه نکنیم از دید کسی نگاه کنیم که برای اولین بار و به صورت تصادفی به نمایشگاه قرآن آمده است. کسی که با آن همه جنگ و دعوا و عدم تکریم وارد نمایشگاه شده است، بعد از ورود باید چه چیزی ببیند؟
بعد از اینکه این فرد وارد مصلی شد، نمی‌داند الان باید چه کار کند و نمی‌داند کدام بخش در کجای نمایشگاه قرار دارد. یک سردرگمی وحشتناکی دیده میشد.
امسال بخش رسانه فوق‌العاده بود و این بخش هر چقدر آدم جذب می‌کرد و به داخل نمایشگاه سوق می‌داد، اما سردرگمی مخاطب باعث هدر رفت این زحمت میشد، اگر نقشه‌ای از نمایشگاه را بر روی بنرهایی چاپ می‌کردیم تا افراد ذهنیتی از بخش‌ها داشته باشند، مناسب بود.
سال‌های قبل برنامه‌ای با عنوان شب‌های نورانی به عنوان محافل قرآنی برگزار میشد و قاریان طراز اول به تلاوت می‌پرداختند، امسال جای آن به شدت خالی بود.
هر سال نمایشگاه قرآن اگر تا دوازده شب بود مترو نیز تا دوازده شب کار می‌کرد. ولی امسال قطارها ساعت ۱۰ و ۲۵ دقیقه از ایستگاه خارج می‌شدند.
در بخش هنر از سال ۹۴ یا ۹۵ افول شدیدی را شاهد بوده‌ایم. بارها خدمت مسئولان عرض شد که روش ملوک‌الطوایفی کار جمع کردن از هنرمندان درست نیست. متاسفانه همکاران معاونت در مصاحبه‌های خود عنوان کردند در بخش هنری از اساتید شاخص در این بخش استفاده شده است، غیر از یک نفر تمام هنرمندانی که حضور داشتند در سطح دانشجو بودند.
بر اساس این گزارش؛ علیرضا معاف، معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سی امین دوره نمایشگاه قرآن به نقدهای مطرح شده در این نشست پاسخ داد. وی با اشاره به اینکه از مطالب طرح شده بسیار استفاده کرده است، گفت: چه نقدهای محتوایی، چه نقدهای عملیاتی و چه نکاتی که دوستان رسانه‌ای بیان کردند. خیلی عالی بود و ممنون هستم و خدا را شاکرم که کارهای فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی محل گفت وگوهای علمی تئوریک و جدی است و این کامیابی و موفقیتی خوبی برای دولت است که رسانه‌ها و اساتید و خواص پیرامون اقدامات او بی تفاوت نباشند و صحبت کنند.
معاف تصریح کرد: چیزی که ما به عنوان نقد و بررسی و ارزیابی مطرح می‌کنیم، در قرآن تعبیر متعادلی داریم از یک طرف می گوید خودستایی نکنید و خیلی دچار خودشگفتی و خودستایی نشوید و تعبیر دیگری هم دارد که می‌گوید منت نگذار و زیاد هم کار خود را معرفی نکن، از آ نطرف هم هست که می‌گوید این هم دستور قرآن است که به سر مال نزنید انصاف و عدالت و تقوی در کلام و رعایت اینکه در نقد باید مجموعه ای از مصیبت‌ها و برکات و خوبی‌ها و البته اشکالات ایرادات و نقایص و عیوب را گفت. حتماً هم مثبتان و برکات به مجموعه‌ای از فعالان و اساتید بر می‌گردد که در کار نمایشگاه زحمت می کشند و نقایص به آن مدیری که وقتی مسئولیت پذیرفته را باید این آمادگی را داشته باشد که بگویند اشکالات متوجه شماست. من این آمادگی را دارم.
معاف گفت: مهم‌تر از متن نمایشگاه که مجموعه‌ای از اتفاقات خوب قرآنی و البته اشکالاتی که عنوان شد به نظر من فرامتنی و بینامتنی نمایشگاه اهمیت دارد و آن گرایش مردم به قرآن و دین است. نمایشگاه بین المللی قرآن گرایش مردم را به یک امر دینی به یک کار دینی نشان می‌دهد. استقبال امسال مردم از نمایشگاه از حیث نشانه شناختی و هم معناشناختی باید مطالعه شود. من به عنوان کسی که به مباحث پدیدار شناسی خیلی علاقه دارم و به آنچه که در جامعه رخ می‌دهد بسیار علاقه دارم که چرا مردم به یک موضوعی توجه می کنند چرا برخی مسائل را نمی‌پذیرند و جلوی آن می‌ایستند. الان ما با این مواجه هستیم که بخشی از مردم با بخشی از این مسئله مشکل دارند و دارند پس می‌زنند.
معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: اقبال مردم به قرآن و یک امر قرآنی و یک اتفاق قرآنی که شورای عالی انقلاب فرهنگی آن را بزرگ‌ترین رویداد قرآنی کشور اعلام کرده است، ولی حتماً یک جهات تفرجگاهی برای توده مردم دارد حتماً جهات جذابی برای نخبگان دارد. اقبال مردم به نمایشگاه اصلی ترین نکته در خوانش نمایشگاه است. با متن نمایشگاه کار دارند و در مورد متن نمایشگاه و اتفاقات متنی نمایشگاه نکاتی که اشاره شد و نکاتی که دارم کار دارم. اما فرامتن و بینامتن نمایشگاه بسیار اهمیت دارد. گاهی خودمان هم باور می‌کنیم که مردم علاقه‌ای به قرآن و دین و ارزش‌ها ندارند. نمایشگاه قرآن که پر از اشکال است و بهتر است و بدانیم این نکات را رفع کنیم نمایشگاهی است که با استقبال مواجه می‌شود و بهتر از همه سال‌های قبل بوده است.
نمایشگاه قرآن یک تفرجگاه
وی افزود: حالا این نمایشگاه با همه این ایرادات و اشکالات این همه مورد توجه قرار گرفته است و این آفرین گفتن به مردم دارد. خوب است که ما به این توجه کنیم این وظیفه مدیران دولتی را هم بسیار سنگین می‌کند. تشکر رئیس جمهور تکلیف ما را زیاد کرده است. باید به مردم در نمایشگاه خوش بگذرد و در آن لذت ببرند. نمایشگاه تفرجگاه است و این منطق قرآنی است و بخشی از دستور روایی و قرآنی و دینی ما هست. به نظر من انس مردم با قرآنی بخشی ناظر به همین مسئله است. مفهوم کانونی در کارهای قرآنی ما انس مردم با قرآن است. حالا انس برای کودک یک معنا می‌دهد برای اساتید یک معنا مید هد برای دانشگاهیان یک معنا می‌دهد و برای هر قشری یک معنا می‌دهد اما آن معنا کانونی مفهوم انس است.
معاف بیان کرد: هدف اصلی و هدف غایی این است که مردم دوست داشته باشند در فضای قرآنی دو ساعت زیست کنند و نفس بکشند و حس بهتری به آنها نسبت به قرآن داده شود اگر افراد از نمایشگاه قرآن خارج شده باشند و این حس رخ داده باشد و طرف بکوید من لذت بردم و کودک بگوید از قرآن خوشم آمد اگر این اتفاق افتاده باشد ما موفق شده ایم اگر نیفتاده باشد موفق نشده ایم و این ناکامی مدیریت فرهنگی است. باید ارزیابی دقیقی هم داشته باشیم. از مردم باید بپرسیم. من همیشه گفته ام قرآن للناس و بصائر للناس است و می دانم امیرالمومنین به ماکل می‌گوید کارها را به گونه‌ای تنظیم کن توده مردم خوششان بیاید.
دبیر کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی بیان کرد: آن چیزی که برای ما مهم است توده‌های مردم است ما باید ارزیابی داشته باشیم. ارزیابی اولیه این بوده که رضایت مردم بالای نود درصد بوده است. هنوز استقرا تام نیست.
وی در ادامه به مباحث مطرح شده در این نشست اشاره کرد و گفت: یکی از مباحث کیفی سازی حضور مردم بود، چون رویکرد من در حوزه محتوا و مفهوم بوده است ما باید نمایشگاه را محتوایی تر و کیفی‌تر کنیم حالا که نمایشگاه به نقطه‌ای رسیده که ثبات دارد و راحت می‌شود آن را نقد کرد. در نمایشگاه و مسابقات فستیوال و جشنواره است و یک حالت جشن و شادی و تحرکت و خانواده و هستید پس باید عرضه در نمایشگاه متنوع باشد. حالا اینجا چطور کیفی‌تر کنیم دوستان به این سوال پاسخ دهند که کیفی‌تر شدن نمایشگاه به چه شکل است.
هفتاد درصد نمایشگاه قرآن به دست مؤسسات مردمی بوده است
معاف بیان کرد: نکته دیگر در مورد مردمی‌ها بود، اولاً ارتباط ما با اتحادیه تشکل‌های قرآنی خوب است. مؤسسات مردمی هم ارتباط خوبی با دولت دارند و دولت هم یک دولت مردمی است و نمایشگاه هم مربوط به مردم است. اما اینکه نمایشگاه مؤسسات قرآنی مردمی را محدود کنیم به موسساتی که صرفاً در اتحادیه هستند هم نگاه ما نیست. هفتاد درصد نمایشگاه مؤسسات مردمی بوده است. اینکه می گویم دقیق است. جامعه فرهنگی قرآنی عصر مؤسسه مردمی است. بسیج یک مجموعه مردمی است. مشاوره‌های ما کلاً دست مجموعه‌های مردمی بوده است. دانش بنیان‌ها هم همینطور بوده است. لذا هفتاد درصد نمایشگاه از سوی مجموعه‌های مردمی بوده است. اتفاقاً وزارت ارشاد کمترین تصدی و اجرا را در مدیریت نمایشگاه داشته است از ۴۹ مدیر کمیته و بخش نمایشگاه تنها ۱۱ نفر از عوامل وزارت ارشاد بوده اند و بقیه از بیرون بوده است.
وی اظهار کرد: تمشیت و همکاری و هماهنگی با مؤسسات مردمی قرآنی که به امر قرآن فعال هستند وظیفه جدی ماست اما اصلی ترین وظیفه نیست. الان خیلی عقب هستیم و باید بیشتر شود. در همه ادوار دولت‌ها این نقص را داشته اند. دولت‌ها علاقه به توسعه دارند. دولت مردمی اما این نگاه را ندارد و حداقل در حوزه قرآن و امر عترت این نگاه را ندارد. الان بسیاری از امور نمایشگاه کتاب به بخش مردمی واگذار شده است.
وی در مورد هزینه‌ها، بیان کرد: نمایشگاه در حداکثر انضباط مالی برگزار شده و نهادهای نظارتی هم سال گذشته و هم امسال و هم همیشه هرگونه اطلاعی از هرگونه منابع و مصارف نمایشگاه میت وانند داشته باشد دارند و خواهد داشت. سال قبل برخی از دوستان منتقد قرآنی گفتند نسبت به هزینه‌های نمایشگاه سوال دارند. گفتم تمام اسناد مالی در اختیار دوستان است امسال نیز به همین صورت خواهد بود. برآورد نهایی در مورد هزینه‌ها را تا یک ماه آینده می‌توانیم بدهیم چون بخشی از هزینه‌های نمایشگاه هزینه‌های ناتمام است.
معاف اظهار کرد: بر اساس ضریب‌های تورمی در کشور حتماً نسبت به سال قبل صرفه جویی داشته ایم با وجود اینکه سی هزار متر مربع فضای نمایشگاه بیشتر شده و حجم بازدید کننده و خدمات در نمایشگاه بیشتر شده است. ما حدود ۲۰۰ هزار افطاری و شام در نمایشگاه توزیع کرده ایم. این کار در کمال تکریم اجرا شده است. اینهابخشی از هزینه‌های نمایشگاه در حال جمع بندی است ولی هزینه‌ها شفاف است ما قول دادیم سی نمایشگاه قرآنی استانی خواهیم داشت. یازده نمایشگاه برگزار شده است. چهار نمایشگاه هم با اقلام نمایشگاه تهران یا شروع شده یا شروع خواهد شد و بقیه نمایشگاه هم برگزار می‌شود.
برگزاری ۵۷ نشست و همایش تخصصی
معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد بیان کرد: نمایشگاه سیار در تهران با همکاری کانون پرورش برگزار شد. یک شب هم به صورت نمونه در حیاط مصلی اجرا کردند. رویکرد ما رد این موضوع مناطق محروم بود. نشست‌های علمی و نخبگی که دوستان اشاره کردند دغدغه همیشگی من هم بوده است که جقدر در نمایشگاه امکان برگزاری نشست به معنای حرفه ای آن داریم. ۵۷ نشست و همایش تخصصی برگزار شده است. به عنوان مثال در حوزه نهج شش نشست در حوزه صحیفه چهار نشست را برگزار کردیم. بخشی از این نشست‌ها را باید به دانشگاه‌ها ببریم که البته در ایام برپایی نمایشگاه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها ببریم که تعطیل بودند. سال‌های بعد باید پیش نشت ها و پیش همایش‌هایی را برگزار کنیم.
نمایشگاه یا فروشگاه، دوگانه‌ای که همواره مورد سوال است
رئیس سی امین نمایشگاه بین المللی قرآن بیان کرد: صدای تلاوت باید در نمایشگاه قرآن بیشتر شود، مسجد کرامت هر شب تلاوت داشت اما مضامینی که در قالب سرودها بیان می‌شود هم مفاهیم قرآنی است که در اغلب ابتهال و تواشیح و سرود گفته می‌شود. نمایشگاه یا فروشگاه هم دوگانه‌ای که همواره مورد سوال بوده است. حتماً بخشی از نیاز مردم خرید آثار است و ما باید در نمایشگاه به این پاسخگو باشیم. بخشی از خرید مردم باید در نمایشگاه پاسخ داده شود که این بخش فروشگاهی از حیث کمی ۲۰ درصد کل نمایشگاه بوده است.
معاف با اشاره به اینکه هدف مردم از حضور در نمایشگاه نباید خرید باشد، گفت: اما گاهی در قالب همین خرید با بخش‌های مختلف نمایشگاه هم آشنا می‌شوند. با جلسات خانگی آشنا می‌شوند و با برخی مفاهیم آشنایی جزئی پیدا می‌کنند. در واقع بخش خرید قلابی می‌شود برای حضور بیشتر در نمایشگاه قرآن. اینها به عنوان نکات اصلی بود که گفته شد. بحث شفافیت مالی برای همه مجموعه‌های نظارتی سال گذشته بوده است امسال هم خواهد بود.
معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه نمایشگاه قرآن دارای سند راهبردی است، بیان کرد: این سند سال ۹۰ نوشته شده و باید به روز رسانی شود. باز هم تاکید می‌کنم که نوآوری ها نوگویی ها و نونویسی ها در نمایشگاه قرآن جا دارد. تحولات اساسی و تغییرات اساسی جا دارد. اگر کسی بیاید ایده اسلوب شکنانه و ساختار شکنانه بدهد و تحول ایجاد کند همراهی خواهیم کرد.
تکریم بهتر بازدید کنندگان نمایشگاه قرآن باید در دستور کار قرار گیرد
وی افزود: بحث تکریم هم نکته‌ای بود که به آن اشاره شد. تکریم باید توسعه بیشتری پیدا کند و از شبستان و درب‌های حیاط و ایستگاه‌های مترو فراتر رود. اینکه طرف از خانه می‌خواهد راه بیفتد تا بازگشت با یک اپلیکیشن قابل انجام است. امسال با همراه اول هماهنگ کرده بودیم هر کسی وارد نمایشگاه میشد یک پیام حاوی نقشه برای او ارسال میشد. این باید توسعه پیدا کند. اینکه پارکینگ کم می‌آید به خاطر استقبال مردم هم خوشحال کننده است هم ناراحت کننده، ما امسال همه پارکینگ‌های اطراف نمایشگاه را زیر بار بردیم و حتی با پلیس راهور صحبت کردیم اجازه پارک در اطراف مصلی داده شود.
معاف بیان کرد: در نمایشگاه سی ام اعضای هیئت دولت، صد نماینده، اعضای مجلس خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی آمدند. نمایشگاه امسال موفق و باشکوه بود و مهم‌ترین نکته هم استقبال خوب و گرم مردم بود. من به عنوان مخاطب این نمایشگاه اگر بیایم حتماً از مواردی ایرادات جدی می‌گیرم. معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد امروز اولویت کار خود را امر دین و عترت و مسجد قرار داده است. ما در جشنواره فیلم فجر هم باید به این بیندیشیم ما در همه حوزه‌ها باید به قرآنی شدن بیندیشیم. اشکال نمایشگاه قرآن این است که فیلم قرآنی و سینمای قرآنی در آنجا نیست. ما باید در حوزه تجسمی، حرفه ای تر حضور داشته باشیم. البته در حوزه نمایش قرآنی برنامه‌های خوبی اجرا شد. اما کم است باید بیشتر شود.
وی افزود: امسال تعداد اساتید قرائت و حفظ و تفسیر و ترجمه که در نمایشگاه قرآن مشارکت داشتند نسبت به سال‌های قبل چند برابر شده است. در حوزه ترجمه قرآن امسال برای اولین بار یک بخش را به بحث ترمه اختصاص دادیم و خود نمایشگاه آن را برگزار کرد.
معاون قرآنی وزیر ارشاد بیان کرد: این جلسه رسانه‌ای است ما هفته دیگر یا دو هفته دیگر همین جمع به اضافه دوستان دیگر بنشینیم تندتر و جدی تر و گزنده‌تر و تیزتر بگویند نمایشگاه قرآن چه اشکالاتی داشته است. دوستان نقدی دارند مؤسسات قرآنی که متولی امر قرآن هستند باید گل نمایشگاه به اینها داده شود این حرف درستی است. باید سال آینده در جای بهتری قرار بگیرند. اینکه بخش فروشگاهی به رواق شرقی و غربی رفته است هم موافق دارد هم مخالف دارد.
وزارت ارشاد و دولت قائل به چند گروه کردن مردم نیست
وی بیان کرد: اینکه گفته شد از اقشار مختلف آمده اند یا نیامدند طبیعت نمایشگاه قرآن و حرم امام رضا این است که برخی بیرون هم چادری نیستند اما در این مکان با چادر می آیند. ما خط کشی در این زمینه انجام ندادیم. به ما به دنبال دو قطبی و چند قطبی نیستیم و هر کس با هر مدلی وارد شود از او استقبال خواهیم کرد. وزارت ارشاد و دولت قائل به این نیست که مردم را چند گروه کند.
نظر شما