رابطه مهریه و بنیان خانواده

به گزارش خبرنگار شبستان، در آیه 4 سوره مبارکه نساء خداوند می فرماید: «و آتوا النساء صدقاتهن نحله فان طبن لکم عن شی ء منه نفسا فکلوه هنیئا مریئا .» یعنی صداق «مهریه » زنان را به طیب خاطر بدهید پس اگر آنان چیزی از آن را به میل خود گذشت کردند گوارا ی وجودتان باد.

نظر مفسران قرآن درباره این آیه قرآنی

در تفسیر پرتوی از قرآن آمده است: اضافه صدقات به ضمیر هن اختصاص و حق ثابت آنان را می رساند. «فان طبن » تاکید حق «و آتوا النساء» است و به جای «ان رضین » مشعر رضایت درونی و خشنودی دارد چون می شود رضایت به چیزی ناشی از علل موجبات خارج از نفس باشد چنان که اگر زندگی بر او تنگ شود که ناچار رضایت دهد. «عن شی » به معنای گذشت کم و بیش از صداق است. علامه طباطبایی (ره) فرموده است: اگر می بینید که کلمه «صدقات » را به ضمیر زنان «هن » اضافه کرده به جهت بیان این مطلب بوده که وجوب دادن مهر به زنان مساله ای نیست که دین اسلام آن را تاسیس کرده باشد بلکه مساله ای است که اساسا در بین مردم در سنن ازدواجشان متداول بوده است. سنت خود بشر بر این جاری بوده و هست که پولی و یا مالی را که قیمت داشته باشد به عنوان مهریه به زنان اختصاص دهند و کانه این پول را عوض عصمت او قرار دهند. همانطور که قیمت و پول کالا (خرید و فروش) در مقابل کالا قرار می گیرد معمول و متداول در بین مردم این است که خریدار پول خود را برداشته و نزد فروشنده می رود همچنین در مساله ازدواج هم طالب و خواستگار مرد است، او است که باید پول خود را جهت تهیه حاجت خود برداشته و به راه بیفتد و آن را در مقابل حاجتش بپردازد.

فلسفه مهریه در اسلام
مهر، با حیا و عفاف زن یک ریشه دارد. زن به الهام فطری دریافته است که عزت و احترام او به این است که خود را رایگان در اختیار مرد قرار ندهد. همچنین در فلسفه مهر آمده است که چون زن به خاطر جسم ظریف و روح حساسش نمی تواند مانند مرد در فعالیت های اجتماعی سنگین شرکت کند و به همین علت کمتر به کسب و تجارت می پردازد، مهر می تواند پشتوانه اقتصادی مناسبی برای او باشد. در روایتی آمده است که ابن سنان برای امام رضا علیه السلام نامه نوشت و پرسید اینکه مهر را مرد باید به زن بپردازد، چیست؟ امام در جواب فرمود: چون زن (به خاطر اشتغال به خانه داری و تربیت فرزند) قهرا از کسب و تجارت محروم است و راه درآمدی ندارد.

سفارشات اسلام ومعصومین درباره مهریه

در اسلام سفارش شده است که باید مهر زنان به گونه ای باشد که مرد بتواند با آسودگی خاطر و رضایت قلبی آن را بپردازد و هیچ گونه فشار مالی یا روحی بر مرد وارد نشود. امام صادق علیه السلام درباره زیاد نبودن مهریه می فرماید:اِنَّ مِنْ بَرکة المرأة قِلَّة مَهْرِها وَ مِنْ شُؤمِها کَثْرةَ مَهْرِها. از برکت زن، کم بودن مهریه اش و از بدیمنی او زیادی مهرش است.

نظر استاد شهید مطهری درباره مهریه

در کتاب نظام حقوق زن در اسلام در مورد فلسفه مهر آمده، به عقیده ما پدید آمدن مهر نتیجه تدبیر ماهرانه ای است که در متن خلقت و آفرینش برای تعدیل روابط زن و مرد و پیوند آنها بیکدیگر بکار رفته است، نوع احساسات زن و مرد نسبت به یکدیگر یک جور نیست، قانون خلقت مجال و غرور و بی نیازی را در جانب زن و نیازمندی و طلب و عشق و تغزل را در جانب مرد قرار داده است ضعف زن در مقابل نیرومندی بدنی به همین وسیله تعدیل شده است و همین جهت موجب شده که همواره مرد از زن خواستگاری می کرده است.

آیا مهریه  نوعی وثیقه مالی مرد برای زن و وسیله اطمینان فکری او در برابر خطرات احتمالی است؟ 

استاد مطهری درباره افرادی که معتقدند مهریه وثیقه مالی است می گوید: از این گونه اشخاص باید پرسید چرا اسلام حق طلاق را به مرد داد تا زن به وثیقه مالی احتیاج پیدا کند؟ به علاوه معنای این سخن این است: علت اینکه پیامبر برای زنان خود مهر قرار می داد، این بود که می خواست به آنها در مقابل خودش وثیقه مالی بدهد و علت اینکه در ازدواج علی علیه السلام و فاطمه علیهاالسلام مهر قرار داد این بود که می خواست برای فاطمه علیهاالسلام در مقابل علی علیه السلام یک وثیقه مالی و وسیله اطمینان فکری بگیرد. اگر این چنین است، پس چرا پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله زنان را توصیه کرد که متقابلاً مهر خود را به شوهر ببخشند و برای این بخشش ها پاداش ها ذکر کرده [است]. به علاوه چرا توصیه کرد که حتی الامکان مهر زنان زیاد نباشد؟ آیا جز این است که از نظر پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله هدیه زناشویی مرد به نام مهر و بخشش مهر یا معادل آن از طرف زن به مرد، موجب استحکام الفت و علقه زناشویی می شود؟ با وجود این، به هیچ وجه نمی توان گفت که نظر اسلام از مهر این بوده که وثیقه ای در اختیار زن قرار دهد.

نکوهش مهریه زیاد
همان گونه که کم بودن مهریه، در احادیث نشانه برکت و خوش یمنی قدوم زن به خانه مرد شناخته شده است و باعث بالا رفتن ارزش معنوی او می شود، سنگینی مهر هم نکوهش شده و در روایت ها از آن، به عنوان بدیمنی و شومی زن نام برده شده است. رسول گرامی اسلام می فرماید: «شُؤمُ المَرْئَةِ غَلامَهْرِها؛ زن بدقدم، زنی است که مهرش سنگین باشد».

امامان معصوم علیهم السلام نیز افزایش مهریه را نه تنها مایه همدلی و مودت نمی شمارند، بلکه آن را وسیله دشمنی می داند. امام علی علیه السلام می فرماید: «لاتَغالُوا بِمُهُورِ النِّساءِ فَتَکوُنَ عَداوَةٌ؛ مهریه های زنان را گران و سنگین نکنید که موجب عداوت و دشمنی می شود».

نپرداختن مهریه
نپرداختن مهریه که ملک خاص زن است در قرآن مجید به نام ظلم و گناه آشکار خوانده شده است . نه تنها مهریه را باید اداء کرد بلکه هر مال و ملک دیگر زن را، و چون بعضی خیال می کردند و شاید هم خیال کنند که مهریه یک حق سرسری است که می توان از پرداختن آن طفره رفت خداوند متعالدر آیه ی کریمه تاکیدا هشدار داده است که چنین نیست و مهریه ملک و مال زن است و نپرداختن مهریه یا باز پس گرفتن آن ظلم و گناه آشکار است . مهریه زن نحله و عطای خداوند است که به او داده شده است و مرد هیچ منتی بر او ندارد; مالی که خداوند به زن عطا فرموده و در عهده مرد قرار داده تا به او بدهد مگر آن که با رغبت و میل چیزی از آن را به مرد ببخشد ،در آیه ی 237 سوره ی مبارکه ی بقره آمده است:

((و اگر زنها را طلاق دهید پیش از آن که با آن ها مباشرت کنید در صورتی که بر آنان مهر مقرر داشته اید بایستی نصف مهری را که معین نموده اید به آن ها بدهید مگر آن که آن ها خود یا کسی که امر نکاح بدست اوست گذشت کنند و اگر در گذرند به تقوی و خدا پرستی نزدیک تر و فضیلت هایی که در نیکوئی به یکدیگر است فراموش مکنید و بدانید که خداوند به هر کار نیک و بد شما آگاه است .» آیه صریح است بر این که اگر طلاق قبل از نزدیکی صورت بگیرد مرد فقط نصف مهریه را باید بپردازد ."

عندالمطالبه وعند الاستطاعه مهریه : 

عند الاستطاعه یعنی در صورت توافق زن هرگاه مرد توانایی استطاعت پرداخت مهریه را داشته باشد، زن می تواند مهریه را از او طلب کند اما عندالمطالبه به این معنی است که زن هر زمان که خواست می تواند مهریه خود راطلب کند.

آیا پرداخت مهریه در زمان عقد می تواند تا حدودی جنبه واقعی به آن بدهد؟

دربعضی از فرهنگها وجوامع مختلف مهریه در زمان آغاز زندگی که همان زمان عقد است از سوی مرد به همسرش پرداخت می شودو این موجب می شود مرد براساس توان مالیش مهریه اورا پرداخت کند از سویی دیگر گروهی معتقدند ممکن است شرایط مختلفی بر زندگی زوجین حاکم شود وزن با مهریه خود از آن به عنوان یک وسیله دفاعی استفاده کند.

نظر رهبر فرزانه انقلاب درباره مهریه واستحکام روابط زوجین:

ایشان مهریه های سنگین برای جلوگیری از امر احتمالی طلاق و همچنین جهیزیه های تجملی را تفکری غلط و فرهنگی جاهلی و خلاف سنت پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام دانسته اند و می فرمایند: «آنچه پیوند میان زوج ها را استحکام می بخشد، اخلاق و رعایت موازین اسلامی است."

پایان پیام/