کارکردهای موزه و وقف باید در خدمت هم قرار گیرند

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، پنجاه و پنجمین نشست از سلسله نشست های خیر ماندگار به همت پژوهشکده آلا با موضوع «موزه، وقف و کنش اجتماعی» با حضور دکتر صفورا برومند عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، رضا دبیری نژاد رییس موزه ملک، نوشاد رکنی رییس بخش مرمت کتابخانه و موزه ملی ملک  و دکتر الهام ملک زاده عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

 رضا دبیری نژاد، در این نشست با موضوع «نقش اجتماعی موزه های وقفی» به سخنرانی پرداخت و گفت: حضور موزه های علمی، آموزشی و مجازی را در حوزه های وقفی نداریم، شاید در تنوع امور نیکوکارانه بشود برای این حوزه ها زمینه سازی کرد.

رییس موزه ملک با بیان اینکه موزه امروز در تعریف و اشکال کثرت پیدا کرده و متنوع شده است، عنوان کرد: این سئوال مطرح است که چطور بین کثرت و کنشگری اجتماعی می تواند رابطه ایجاد کرد. موزه ها  گردآوری و نگهداری می کنند و در دسترس قرار می دهد. وقف هم آنچه گردآوری شده را برای اینکه در دسترس باشد، نگهداری می کند. گویی موزه ها و وقف هر دو یک کار می کنند. از کارکرد موزه در خدمت وقف و از کارکرد وقف در خدمت موزه باید استفاده کرد.

این پژوهشگر موزه تصریح کرد: وقتی سراغ عقبه وقف می رویم، می بینیم از آنچه به عنوان میراث فرهنگی و علمی یاد می شود، عمدتا در مراکزی مثل آرامگاه ها، مدارس، مساجد و کتابخانه ها نگهداری می شده است. این میراث ها همیشه به واسطه وقف نگهداری می شدند.

وی با اشاره به اینکه بعد از مشروطه به موزه ملی رسیدیم، افزود: بیشتر موزه های وقفی قبل از موزه های ملی ما شکل گرفته است. در ساختار حکومتی وزارتخانه ای با عنوان وزارت اوقاف شکل گرفت. در فرهنگ ما وقف یک امر برساخته است که پیشینیه دراز دارد و در جایی به یک پدیده مدرن یعنی موزه برخورد می کند که با هم به همراهی می رسند.در موزه گردآوری و نگهداری می کنیم و هدف بزرگ در خدمت جامعه بودن و در دسترس قرار دادن است .هدف وقف هم فقط ماندنی شدن نیست. نیت واقفه معطوف به اثربخشی اجتماعی است.

دبیری نژاد خاطرنشان کرد: شعار جدید ایکوم برای سال میلادی جدید «موزه ها، پایداری و بهتر زیستن» است. حتما یک ناپایداری اتفاق افتاده که به یاد پایداری افتادند. این ناپایداری ساحت های مختلف دارد. یک بخش ناپایداری اقلیمی است، مثل گرم شدن زمین و یک بخش ناپایداری اجتماعی است که به خاطر کثرت های تقابل و به هم ریختن بنیان های اجتماعی است. پس یا باید نظم جدید شکل گیرد یا باید به نظام قبل برگردیم. دچار بحران های فرهنگی و اجتماعی شدیم که ابعاد کوچک انسانی تا زیستی را دچار خدشه کرده است.

رییس موزه ملک یادآور شد: اگر قرار است به پایداری اجتماعی برسیم، نیاز است که نهادهایی متمرکز بر این خطرها شوند. نیاز داریم که امکان گفت و گو بین نهادها و اقشار را در نظام منطقی فراهم کنیم. موزه ها هم باید نسبت خود را با شعار«موزه ها، پایداری و بهتر زیستن» مشخص کنند، اینکه چطور می توانند در خدمت پایداری و بهتر زیستن باشند.

این کارشناس موزه با بیان اینکه موزه ها می توانند جلوی گسست ها را بگیرند، عنوان کرد:. موزه های وقفی ارجاع به سنت ها و تجربه های زیستی دارند. توجه به موزه به خصوص موزه های وقفی در بهره برداری فرهنگی و رسیدن به منابع علمی و آموزشی موثر است.اگر موزه ها نتوانند علاوه بر گردآوری و نگهداری ،خدمات اجتماعی ارایه دهند، دچار ناپایداری می شوند و کم کم از لیست اجتماعی کنار گذاشته می شوند، وقف هم همین طور است.

وی اظهار داشت:کنش اجتماعی و خدمات اجتماعی موزه و وقف نه تنها به پایداری اجتماعی که به پایداری خودشان هم کمک می کند. سالهاست تعامل و خدمات اجتماعی دغدغه جدی موزه های دنیاست. برگزاری نمایشگاه از قابلیت های موزه است که موزه از طریق آن نقش رسانه پیدا می کند و با جامعه تعامل پیدا می کند.

رییس موزه ملک وقف را آیین بی زمان امتداددار دانست و افزود: هر بار مواجه شدن ما با موزه های وقفی باید نو شدن را با خود داشته باشد.در مورد موزه های وقفی احساس خطر می کنم. یک بخش آن معطوف به این است که نتوانستند سبک سازی جدید کنند و بومی سازی نشدند. مسئله دیگر این است که نگاه به وقف در کشور نگاه مذهبی است در صورتیکه وقف ساحت های علمی و فرهنگی نیز دارد. برجسته شدن بعد مذهبی در وقف با باعث شده که موزه های وقفی نتوانند خود را به روز کنند. اگر این موزه ها بتوانند خدمات علمی، آموزشی و اجتماعی دهند به اهداف و نیات مذهبی هم رسیده اند.