به گزارش خبرگزاری شبستان، دکتر مهدی گلشنی، استاد برجسته فیزیک و صاحبنظر در عرصه علم و دین در میزگرد علمی "ماده در فلسفه و فیزیک" که 23 دی در سالن مدرسه دارالشفای قم برگزار شد، با اشاره به وجود بحران در بخش نظری فیزیک گفت: از همان ابتدا افلاطون، بن مایه جهان را غیر مادی می دانست، اما این امر بعد از رنسانس فراموش شد تا اینکه اخیرا دانشمندان دوباره به حقانیت این نظریه پی برده اند.
وی با اشاره به سیر تاریخی ماده و عنصرها اظهار داشت: همواره در طول صد سال گذشته سعی شده تا بنیاد ماده و اجسام به یک یا چند اصل واحد بازگردد.
دکتر گلشنی با تشریح سیر تاریخی شناخت عنصر، اتم، پروتون، الکترون و نوترون در جهان علم تصریح کرد: ابتدا دانشمندان می پنداشتند که ذرات بنیادین مواد همین ها هستند اما کم کم بیش از صد ذره بنیادین کشف شد و با افزایش این ذرات سعی شد همه را به اصل واحدی بازگردانند.
این استاد دانشگاه با نگاهی به سیر تکامل فیزیک از لحاظ تجربی در جهان گفت: حتی واحد هایی نیز در نظر گرفته شد و بر اساس آن ذرات بنیادین تقلیل یافتند اما همچنان پیش بینی شده بود که ذرات دیگری نیز باید وجود داشته باشد.
دکتر گلشنی با تبیین مسائل فیزیکی در زمینه تجربی گفت: هرچند در سطح آزمایشگاهی همه مسائل حل شده به نظر می رسد، اما در مورد ذرات بنیادین اختلاف محسوسی وجود دارد و نیاز به مسائل فلسفی در این حوزه احساس می شود.
این صاحبنظر عرصه علم و دین با تاکید بر حضور فلاسفه در عرصه طبیعیات گفت: با درگیر شدن حوزه ها با این مسائل بنیادین و هستی شناسی می توان دشوارترین مسائل را حل کرد و حتی برخی از فلاسفه که اندکی در این مسیر وارد شده اند، تاثیرات بزرگی بر جای گذاشته اند.
دکتر گلشنی با اشاره به سخنان برخی از دانشمندان فیزیک گفت: امروزه دانشمندان اعتراف می کنند واقعیتی مستقل، ورای زمان و مکان وجود دارد که نمی توان آن را آنچنان که هست، توصیف کرد، بنابراین واقعیت های تجربی و شعور، انعکاسی از آن واقعیت هستند و این واقعیت مستقل منبع پدیده ها و زیبایی ها است.
این استاد برجسته فیزیک با اشاره به اینکه تعداد ذرات بنیادی زیاد است و دانشمندان در حال ایجاد پیوند بین آنها و تقلیل آنها هستند، اظهار داشت: نظریه های علمی در عین موفقیت های تجربی در مقام پیش بینی دچار چالش های نظری هستند.
دکتر گلشنی با تاکید بر لزوم همکاری فیزیک و فلسفه گفت: هنوز علم از ارائه تصویر کاملی از ماده عاجز مانده است.
بنابر این گزارش، در بخش دیگر این میزگرد حجت الاسلام فیاضی، استاد برجسته فلسفه گفت: یکی از مسائلی که در فلسفه مطرح بوده مسئله تغییر است که عمده فلاسفه قائل به تغییر هستند و آن را امری واضح که به سادگی قابل مشاهده در عالم خارج است، می دانند.
وی با اشاره به سیر تاریخی تعریف فلاسفه نسبت به ماده ادامه داد: بحث دیگری که در این رابطه مطرح می شود این است که آیا اجسامی که در عالم هستند به اصول یا یک اصل اولیه باز می گردند یا خیر و به عبارت دیگر آیا اجسامی بسیط وجود دارد که اجسام مرکب خارجی به آن منتهی شود؟
حجت الاسلام فیاضی با اشاره به دیدگاه ارسطو در این زمینه گفت: عناصر که در دید علمی اجسامی متباین میباشند در جسمیت مشترک هستند، یعنی جوهر، دارای ابعاد و قائم به خود است و همان جسم صورت های مختلفی به خود گرفته است.
وی با اشاره به توجیه این تغییرات گفت: عده ای می گویند این تغییر نیست، بلکه زوال و حدوث است و از باب تجدد امثال است، یعنی موجود قبلی زائل شده و موجود دیگری پدید می آید که مورد قبول عمده فلاسفه واقع نشده است.
این استاد برجسته فلسفه ادامه داد: اما با توجه به فلسفه ارسطو جسم، یک جرم سه بعدی است که دو فعلیت نمی تواند در آن وجود داشته باشد، از این رو ماده دارای یک جهت بالفعل یا صورت نوعیه است و یک جهت قوه محض که همان ماده اولیه یا هیولاست و همین امر چیزی است که در فلسفه ابن سینا نیز حاکم بود.
وی با اشاره به مخالفت شیخ اشراق در این زمینه گفت: وی معتقد است چیزی به نام هیولا نیاز نیست و جسم کافی است، به این صورت که هر جسمی استعداد دارد به حالت دیگر تبدیل شود و آن استعداد جوهر نیست، بلکه عرض است، پس جسم مرکب از دو جزء نیست و بسیط است و تنها عرضی که همان استعداد است سبب تغییر می شود.
حجت الاسلام فیاضی خاطرنشان کرد: ملاصدرا ضمن تاکید بر بساطت جسم با برهان اثبات می کند که معانی مختلف می توانند به وجود واحد موجود شوند و این همانی است که امام صادق (ع) در باب بیان صفات خداوند بیان کرده اند مبنی بر اینکه همه خداوند علم است و در عین حال همه او قدرت است، در حالیکه در فلسفه ابن سینا تصریح به خلاف آن شده و بیان داشته است که معانی مختلف نمی توانند به وجود واحد جمع شوند و بنابر این برای حل کردن مشکل در زمینه صفات خداوند، همه این صفات را در معنا مرادف فرض کرده است یعنی علم را مرادف با قدرت گرفته و بنابراین نظر اگر صفات خداوند معانی مختلفی داشته باشند، نمی توانند در وجود واحد جمع شوند.
وی با اشاره به نظر ملاصدرا ادامه داد: وی معتقد است هیولا و صورت جسمیه وجود دارد، اما این دو با هم اتحاد و عینیت دارند و با این وجه جمع، مشکلی نیز برای بساطت جسم پیدا نمی شود.
حجت الاسلام فیاضی با اشاره به نظر علامه طباطبایی در این زمینه گفت: ایشان نیز اتحاد بین هیولا و ماده اولیه که قوه محض است را با صورت جسمیه قبول می کند اما اتحاد را عینیت نمی داند و معتقد است جسم دارای دو جزء است که یکی تحت پوشش دیگری می باشد.
آیت الله فیاضی با اشاره به این سئوال که چگونه قوه و فعل که محال است در یک جسم جمع می شود، اظهار داشت: در صورتی محال است که هر چند قوه به معنای فقدان و فعل به معنای وجدان است که با یکدیگر جمع نمی شوند، اما منظور فقدان و قوه ای است که موجود در یک شیء باشد، در حالیکه در جسم یک جزء بالفعل وجود دارد و یک جزء بالقوه نسبت به شیء دیگر که به آن تبدیل می شود.
وی در پاسخ به سئوال دبیر علمی جلسه مبنی بر چگونگی توجیه حرکت جسم گفت: اگر کسی معتقد شود که خلإ محال نیست مشکل برای او قابل حل است و اگر کسی قائل شود که اجسام واحدند و هرجسمی گوشه ای از جشم واحد است بازهم مشکلی ندارد. اما در غیر این صورت باید قائل به حرکت گردابی شد. یعنی برای اینکه جسم حرکت کند تعدادی از دیگر اجسام نیز به صورت گردابی حرکت می کنند تا مشکل حل شود.
وی با اشاره به اینکه اجسام متعدند و واحد نیستند، اظهار داشت: البته دلایلی که در خصوص محال بودن خلأ است قابل مناقشه است و امکان وجود خلأ وجود دارد ولو اینکه در خارج اتفاق نیفتاده باشد، مثل اینکه یک گوی از آلیاژی مستحکم به قطر یک کیلومتر وجود داشته باشد تا فشار هوا نتواند برآن غلبه کند و در وسط آن به اندازه یک گوی به قطر یک سانتی متر خلأ باشد.
همچنین حجت الاسلام دکتر عباسی، دبیر علمی این میزگرد علمی نیز با اشاره به حرکات علمی کشور، ابراز امیدواری کرد که کشور اسلامی بتواند خود را در عرصه های علمی جهان به عنوان پیشتاز معرفی کند.
وی ادامه داد: هرچند تاریخ، فلسفه را به فلسفه مدون یونان متصل می کند، اما حقیقت این است که یونانیان مدیون همسایگان شرقی خود همچون آسیای صغیر و به ویژه مصر هستند.
معاون آموزش حوزه های علمیه خاطر نشان کرد: از گذشته و حتی پیش از سقراط در خصوص حقیقت ماده سخن بسیار گفته شده است و سعی شده اصل واحدی برای همه اجسام متعدد ذکر شود که در ابتدا آب به عنوان اصل مواد ذکر شد و پس از سقراط عناصر چهارگانه آب، آتش، باد و خاک به عنوان عناصر اصلی معرفی شدند و تا مدت ها این مطلب مورد نظر بود.
میزگرد علمی ماده در فلسفه و فیزیک پنج شنبه، 23 دی به همت مجمع عالی حکمت اسلامی و با حضور جمعی از طلاب و اساتید حوزه های علمیه برگزار شد.
پایان پیام/
نظر شما