از بین رفتن امید، جوانان نخبه را از کشور فراری می‌دهد/ مهاجرت از «دانشجویان» به «صنعتگران» رسیده است

به گزارش  خبرگزاری شبستان و به نقل از روابط عمومی فرهنگسرای اندیشه، جدیدترین جلسه بازاندیشی مهاجرت با موضوع «مهاجرت نخبگان حوزه فناوری اطلاعات» در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد و دو چهره سرشناس این عرصه به بررسی زمینه‌ها و دلایل این موضوع پرداختند.

رضا زنگنه مطلق دکتری مهندسی برق الکترونیک، مدیر توسعه تجاری و عضو هیئت علمی دانشگاه و جواد وحیدی عضو هیات علمی گروه علوم کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت مهمان این قسمت از برنامه بودند. حمید یزدانیان نیز اجرای این جلسه را برعهده داشت.

حمید یزدانیان مجری کارشناس این برنامه در ابتدا گفت: آمار میل به مهاجرت نگران‌کننده است. اینکه چه قدر از این میل تحقق پیدا می‌کند و عملی می‌شود یک بحث است، اما باید بپذیریم که نظرسنجی‌های رسمی نشان می‌دهد که در محیط‌های دانشگاهی، در جامعه پزشکی، نخبگانی، جامعه IT و ... میل زیادی به مهاجرت وجود دارد. زمانی بود که قشر سرمایه‌دار، نخبه و متخصص مهاجرت می‌کرد اما اکنون میل به مهاجرت به طبقه متوسط رسیده و طبقه متوسط و پایین‌تر از آن نیز قصد مهاجرت دارند، با این که شاید نتواند به آن برسد.

وی اضافه کرد: در دوره‌هایی شاهد افزایش موج مهاجرت به خارج از کشور بودیم و در دوره‌هایی تلاش شد تا نخبگان مهاجر دوباره به کشور برگردند و در این زمینه اقدامات خوبی انجام شد. برای مثال در دولت سیزدهم شاهد تشکیل شورای ایرانیان خارج از کشور بودیم و به سمت خوبی حرکت می‌کردیم، اما به نظرم وقوع بحران اخیر می‌تواند اختلالی در جذب ایرانیان مهاجر ایجاد کند.

یزدانیان با اشاره به سابقه برگزاری سلسله نشست‌های فراسوی مهاجرت در فرهنگسرای اندیشه گفت: تاکنون 4 قسمت از این برنامه در فرهنگسرای اندیشه برگزار شده است و طی این برنامه سعی کردیم از چهره‌های برجسته این حوزه میزبانی کنیم. از جمله این چهره‌ها می‌توان به دکتر سلاجقه راد اشاره کرد که سال‌ها در خارج از ایران زندگی و تحصیل کرده است. در این برنامه نظرات اساتید را بازتاب دادیم و امیدواریم که مسئولین امر به این سخنان توجه داشته باشند.

زنگنه مطلق با اشاره به عوامل اصلی مهاجرت نخبگان گفت: به نظرم برای ورود به این موضوع نمی‌توانیم خیلی از مسائل حاشیه‌ای که از متن پررنگ‌تر است را نادیده بگیریم. به نظرم اگر بخواهیم دلایلی را برای موضوع مهاجرت نخبگان حوزه فناوری نام ببریم، دلایل اختصاصی آن بسیار کم و همانند همان دلایلی است که برای دیگر رشته‌ها وجود دارد. به عبارت دیگر، برای آسیب‌شناسی این موضوع نمی‌توانید نقش مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و ... را نادیده بگیرید.

وی اضافه کرد: وقتی جوانان ما به واسطه فضای مجازی به راحتی می‌توانند با دنیای خارج از ایران ارتباط برقرار کنند، در پیش روی خود فضایی را می‌بییند که باعث می‌شود نگاه‌شان نسبت به دنیا متفاوت از نسل‌های قبلی‌شان شود که این دسترسی‌ها را نداشتند.

جواد وحیدی در بخش دیگری از این نشست درباره دو عامل اصلی که سبب مهاجرت نخبگان می‌شود، گفت: به نظرم دو عامل وجود دارد که زمینه‌ساز مهاجرت می‌شود. اولین عامل این است که افراد می‌خواهند محیط رشد مناسبی را برای خود فراهم کنند و دسترسی‌هایشان برای ارتقای فردی بهتر شود. متاسفانه این بستر برای افراد کمی در ایران فراهم است و به همین دلیل افراد زیادی که مهاجرت می‌کنند به ارتقای فری فکر می‌کنند. عامل دوم همان موضوعی است که آقای دکتر زنگنه اشاره کردند و آنهم زمانی به وجود می‌آید که در بین نوجوانان و جوانان ما بذر امید از بین برود.

وی اضافه کرد: جالب است بدانید که تا سال‌های پیش، دانشجویان ورودی جدید همیشه این سوال را می‌پرسیدند که چگونه باید درس بخوانیم، اما در یکی دو سال اخیر در جلسه‌ای که با ورودی‌‌های جدید دانشگاه علم و صنعت داریم، اکثر سوالات این است که چگونه اپلای کنیم و از چه زمانی باید فرآیند مهاجرت را آغاز کنیم؟

او با اشاره به اینکه مهاجرت بد نیست، گفت: به نظر من، مهاجرت لزوما بد نیست، بلکه سوال مهم این است که مهاجرت به کجا صورت می‌گیرد؟ متاسفانه محصول خود که «فکر» است را به قیمتی بسیار ارزان می‌فروشیم. به جای اینکه مسائل خود را حل کنیم، مسائل دیگران را حل می‌کنیم. این اتفاق در حالی است که هزینه رشد این نیروها را ما در داخل می‌دهیم.

یزدانیان در توضیح مباحث مطرح شده گفت: بنده در پایان نامه خود با استفاده از روایات و سخنان بزرگان اثبات کردم که مهاجرت خوب است اما زمانی این موضوع جنبه بد پیدا می‌کند که علم کسب شده‌ام را در اختیار کسانی می‌گذارم که در تضاد جدی با دین قرار دارند. جالب است که این موضوع را در سخنان مقام معظم رهبری نیز می‌بینید و ایشان زمانی مهاجرت را بد می‌دانند که فرد، انس و علقه خود با وطن و هویتش را از دست بدهد.

زنگنه در بخش دوم سخنان خود در جلسه بازاندیشی مهاجرت گفت: باور من این است که اگرچه در بسیاری از حوزه‌ها زیرساخت‌های خوبی داریم اما در بسیاری از حوزه‌های دیگر، زیرساخت خوبی نداریم. یکی از حوزه‌هایی که زیرساخت مناسبی ندارد، موضوعات اقتصادی است و این حوزه همه عرصه‌ها را تحت تاثیر خود قرار داده است. می‌بینیم که سیاسیون ما وارد عرصه اقتصاد شده‌اند. تا زمانی که این حوزه به دست افراد متخصص آن سپرده نشود و از تصمیم‌گیری‌ها جزیره‌ای فاصله نگیریم، نمی‌توان آن را سر و سامان داد.

وی نسبت به مهاجرت گروه‌های دیگر به جز دانشجویان هشدار داد و گفت: من دوست دارم مسائلی را بیان کنم که به سادگی از تریبون‌ها بیان نمی‌شود و ریشه‌یابی کنیم. یک زمان نگران بودیم که دانشجویان ما مهاجرت می‌کنند اما امروز این موضوع به سمت صنعتگران ما هم کشیده شده است. هم‌اکنون کشور امارات با تغییر قوانین خود اعلام کرده است که هر شرکت ایرانی کار تولیدی انجام دهد، زمین و وام به او می‌دهند. چرا ما چنین کاری نمی‌کنیم؟ متاسفانه هیچ حمایتی از شرکت‌های داخلی در حوزه فناوری اطلاعات نمی‌شود. عجیب اینجاست که از محصولی که در داخل تولید می‌شود حمایت نمی‌کنیم و محصول دسته پایین‌تر آن از چین وارد می‌شود. طبیعی است که این کالا از مجاری قانونی وارد نمی‌شود و از مجاری غیرقانونی می‌آید.

وحیدی با ذکر یک مثال درباره فعالیت اشتباه دانشگاه‌ها گفت: اغلب دانشگاه‌های کشور زمانی که یک نفر از کشور دیگر درخواست تحصیل می‌دهد، به راحتی می‌پذیرند، چرا که نگاه ارزآوری دارند، این اتفاق در حالی است که بسیاری از ایرانیانی که به خارج از ایران می‌روند، از جیب خودشان هزینه می‌کنند. این بستر را فراهم نکردیم که یک ایرانی مثل آن خارجی درس بخواند. به جای آنکه آن فرد ایرانی به کشور دیگر برود و هزینه بکند، با یک سوم هزینه در ایران بماند و در دانشگاه‌های خودمان درس بخواند.

وی ادامه داد: من فکر می‌کنم که وزارت علوم ما باید در دوره‌های تحصیلی خود بازنگری کند، چرا که نیازها متفاوت شده اما ما چارت تحصیلی خود را تغییر نداده‌ایم.
زنگنه در پایان این جلسه درباره راهکارها برای کاهش موضوع مهاجرت گفت: به نظرم باید برخی ساختارها را مورد بازنگری قرار بدهیم که برجسته‌ترین آن زیرساخت‌های اقتصادی و فرهنگی کشور است. بخواهیم یا نخواهیم مسائل سیاسی بر تصمیم‌گیری‌ها در این حوزه وجود داشته و تا زمانی که نتوانیم سیاست‌زدگی را از این موضوع جدا کنیم به موفقیت نمی‌رسیم. مشکل اینجاست که جوانان ما احساس می‌کنند شایسته سالاری وجود ندارد و از امنیت شغلی برخوردار نیستند.