خبرگزاری شبستان؛ گروه اندیشه: پرسش اساسی این است که حضرت زینب که او را با خطابه بسیار مشهورشان می‌شناسیم، چگونه توانستند در عصر بی‌رسانه، صدای قدرتمندی شوند که حتی تاکنون خواندن و تعمق در خطابه‌های فصیح و بلیغ ایشان موجب شگفتی، پرسش و حتی اشک ریختن بر این واقعه شود؟
سال ۶۱ هجری قمری، امام حسین(ع) و یارانشان در کربلا به شهادت می‌رسند. دورانی که تصور بر این است که رسانه فاقد معنا بوده و هنوز اثری از تکنیک‌های رسانه‌ای وجود نداشته است، اما نگاهی به قبل، حین و بعد از این حادثه نمایانگر چیزی جز آنچه است که می‌پنداریم. برای وقوع چنین جنایتی، آماده‌سازی افکار عمومی دارای اهمیت است. حاکمان آن دوران با تکیه بر شیوه‌های رسانه‌ای همچون عملیات روانی و شایعه‌سازی سعی در اقناع افکار عمومی برای همراهی مردم با برنامه‌های‌شان داشتند و از همین روی مردم کوفه به یکباره، تغییر رویکرد داده، از همراهی با امام (ع) منصرف می‌شوند. آنها که خود حسین بن علی (ع) را دعوت کرده بودند، تحت تأثیر القائات آن زمان، رفتاری مغایر با آنچه تعهد کرده بودند، اتخاذ کردند.
عملیات روانی گسترده دستگاه حاکم و القای دروغ در پوشش واقعیت، افکار عمومی آن دوران را برای همراهی در جنگ علیه خاندان رسالت، اقناع و متقاعد کرد. پنهان‌سازی بخشی از واقعیت و استفاده از تکنیک دروغ بزرگ توسط دستگاه حاکم، باعث شد تا بعد از حادثه عاشورا بسیاری ندانند آن کسی که یزید و ابن زیاد از او به عنوان خارجی یاد کردند و به قتل رساندند، نوه رسول خدا (ص) بوده است. آنها با تکنیک برچسب‌زنی و عنوان‌سازی مردم را متقاعد کردند علیه کسی وارد جنگ شوند که در برابر حکومت خروج کرده است و «قیام علیه ظلم» را به «خروج علیه خلیفه» تغییر عنوان دادند. بنابراین، استفاده از تکنیک‌های مختلف رسانه‌ای پیش از وقوع حادثه کربلا، نقش مهمی در وقوع آن ایفا کرد.
حین حادثه عاشورا تک تک رفتارهای امام حسین(ع) و یارانشان کارکرد رسانه‌ای خاص خود را داشته است. از نماز ظهر عاشورا در میان جنگ تا توبه حر و رفتار ابوالفضل العباس و …. همگی حاوی پیام رسانه‌ای به مخاطب است.
اما نکته مهم رفتار و نقش رسانه‌ای حضرت زینب کبری (س) پس از عاشورا است. نقش رسانه‌ای ایشان در این مقطع تاریخی بر کسی پوشیده نیست. او است که پیام عاشورا را در محیطی که دستگاه حاکم با القای دروغ و انگاره‌سازی‌های مختلف علیه امام حسین(ع) وارد عمل شده است، به گوش افکار عمومی می‌رساند و با خطبه‌های تاریخی خود و رفتار توأم با صبر و وقار به گوش دنیا می‌رساند آنچه به آنها گفته شده دروغ بوده و آن کس که در دشت کربلا به شهادت رسیده، امام حسین (ع) بوده و آنجا است که مردم متوجه می‌شوند چه روی داده و آن کس که علیه‌اش وارد جنگ شدند، نوه رسول گرامی اسلام بوده است.
زینب کبری (س) با افشاگری خود انگاره‌سازی و دستکاری واقعیت توسط دستگاه حاکم را ناکارآمد می‌کند. حضرت زینب (س) توانست تمام عمق فاجعه دشت کربلا را به گوش همگان برساند .
بانوی گرامی کربلا پس از حادثه، با ایفای نقش رسانه‌ای خود امکان هرگونه دستکاری یا رمزگشایی اشتباه را از مخاطب سلب و او را با حجمی از اطلاعات مواجه می‌کند تا چرایی و اهداف قیام حضرت اباعبدالله در برابر ظلم را برای همیشه تاریخ زنده نگه دارد که اگر ایشان و خطبه‌های‌شان نبودند، دروغ‌پردازی دستگاه، جور حادثه را به گونه‌ای دیگر پیش می‌برد. این نقش‌آفرینی رسانه‌ای قدرتمند ایشان بود که توانست افکار عمومی را آگاه و تمام فضاسازی‌های شکل گرفته را بی‌اثر کند. آنچه به عنوان کارکرد رسانه‌ای آن دوران توسط حاکمیت صورت گرفته بود، سرکوب افکار از طریق حذف حقایق بود. آنها گاه بخشی از حقیقت را حذف و گاه بخشی غیرواقعی به آن اضافه می‌کردند و دست به تخریب می‌زدند. آنها با برچسب زدن (خروج علیه خلیفه) به ایجاد حوزه معنایی منفی برای سرکوب موضوع و فرد مورد نظر، می‌پرداختند. حضرت زینب (س) در عصر تحریف و دروغ و نیرنگ، توانست با ایفای نقش دقیق و به هنگام خود پیام واقعی کربلا و آنچه رخ داده بود را به گوش افکار عمومی برساند و تمام تکنیک‌های رسانه‌ای حاکمان دوران‌شان را خنثی و پیام واقعی کربلا را برای همیشه در تاریخ زنده نگه دارند.
یادداشت از دکتر مرضیه حاجی‌پور ساردویی؛ دکترای مدیریت رسانه
نظر شما