دیالوگ موجود از روان شناسی دین در ایران فراتر از تعریف جهانی اش است

به گزارش خبرنگار شبستان: نشست نقد و بررسی کتاب «روانشناسی دین بر اساس رویکرد تجربی» عصر روز شنبه، 19 فروردین ماه، در سالن اجتماعات سرای اهل قلم برگزار شد.
این نشست به دبیری «سپیده باطبی» و با حضور دکتر «فرید براتی سده» و همچنین مترجم کتاب مذکور دکتر «محمد دهقانی»، برگزار شد.
در ابتدای این نشست تخصصی، دکتر براتی سده ضمن ارائه توضیحاتی در رابطه با کلیت مسائلی که روانشناسی دین بدان می پردازد، اظهار کرد: روان شناسی رشته ای است مبتنی بر دیدگاه تجربی؛ یعنی دیدگاه علمی که در آن مباحث مرتبط با فرایندهای ذهنی، رفتار و عواطف بر اساس رویکردهای تجربی بررسی می شود و در مورد آنها تحقیقات صورت می پذیرد.
وی در ادامه با اشاره به نگرش موجود به روان شناسی دین در کشور گفت: در کشور ما از روان شناسی دین گسترده تر از آنچه که در منابع علمی روان شناسی مطرح شده است، انتظار می رود و بعضا تعاریف در طیفی وسیع تر ارائه شده و اساسا خیلی از مسائل را به روان شناسی دین تحویل می کنند که در متون روانشناسی خیلی به آن موضوعات پرداخته نشده است ودر این راستا باید گفت در کشور ما در خصوص موارد مذکور بیستر بحث علائق شخصی افراد است.
دکتر براتی سده تصریح کرد: ما در علم روانشناسی تعریف مشخص از (روان شناسی دین) داریم؛ چهار سال قبل که کتاب (روان شناسی ولف) که ناظر بر دیدگاه های نظری تر در زمینه روان شناسی دین است، ترجمه شد، استاد ملکیان در محفلی مباحث مربوط به روان شناسی دین را در 5 بخش ارائه کرد که عبارت است از : 1- «عوامل روانی موثر در پیدایش دین تاریخی یعنی عوامل روانی موثر در تجربه دینی که بنیان گذار دین و مذهب داشتند، کدامند؟»، 2- «عوامل روانی اقبال به دین که خود به دو بخش علل و عوامل روانی موثربه طور عام و به طور خاص تقسیم می شود»، 3-« عوامل روانی موثر بر کیفیت دین داری از سوی پیروان»، 4- «آثار دین داری در روان آدمی»، 5-« سنجه ها و معیارهای دینداری».

این روانشناس در ادامه گفت: علاوه بر تعاریف یاد شده در سطح دانشگاه، در حوزه نیز افرادی هستند که دیدگاهی وسیع‌ تر نسبت به روان شناسی دین دارند؛ مثلا دکتر مسعود آذربایجانی در تعریفش از روانشناسی دین آن را «بررسی علمی دین با رویکرد روانشناختی» توصیف کرده‌ که تعریفی کلی است.

وی در ادامه با اشاره به انجمن روانشناسی آمریکا (APA) که یکی از معتبرترین انجمن ‌های روانشناسی دنیا است؛ به تعاریف مطرح شده در بند 36 این انجمن در خصوص روانشناسی دین پرداخت که عبارت است از 3 نکته کلیدی که شامل : 1- « روان شناسی دین در فکر ارتقای کاربرد روش های پژوهشی روان شناختی و چارچوب های تفسیری به اشکال مختلف دین و هویت است»، 2- «بخش تشویق همکاری بین روان شناسی و دین به این منظور که این همکاری بتوان در مواردی کاربردی استفاده شود.»، 3- «دیالوگ سازنده بین مطالعه و عمل روان شناختی از یک طرف و نهاد های مذهبی و بررسی آن ها در حیطه روان شناسی دین» می شود.
دکتر براتی سده گفت: با این تعریف می توان گفت آنچه که به عنوان رسالت روان شناسی دین در منابع روان شناسی مد نظر هست با انچه که ما در کشور خودمان ارائه می دهیم متفاوت بوده وبیشتر نگاهی کاربردی دارد و دیالوگ ارائه شده از روان شناسی دین در ایران فراتر از تعریف جهانی اش است.

 در ادامه این نشست دکتر دهقانی، مترجم کتاب «روانشناسی دین بر اساس رویکرد تجربی»، ضمن ارائه توضیحاتی در رابطه با کتاب، گفت: این کتاب در حجم زیاد خود به مطالب بسیاری پرداخته است و شامل 17 فصل می شود که عبارت اند از : «ماهیت و کارکردهای روان شناختی دین»، « بنیادهای تجربی روان شناسی دین»، «دین و زیست شناسی»، «دین در کودکی»، «اجتماعی سازی و اندیشه مذهبی در نوجوانی و اوایل بزرگسالی»، « شکل و محتوای دین بزرگسالان» «نقش ها و کارکردهای دین در زندی بزرگسالان»، «دین و مرگ»، « تجربه دینی»، «عرفان»، «تبدل» «سازمان های دینی از دیدگاه روان شناسی اجتماعی»، «دین و اخلاق»، «رفتار یاریگرانه و تعصب»«دین، سازواری و سازگاری» «دین و اختلال روانی»، و فصل پایانی که پی گفتار است.
وی گفت: در این کتاب به سوالاتی از قبیل اینکه ایا مسائل زیست شناختی تاثیری در نگرش دینی و نوع توقعی که از دین داریم، می گذارد یا خبر، پاسخ داده شده است و اینکه آیا کسی اساسا دینی یا مذهبی به دنیا می آید یا مذهب چیزی است که بعدها از طریق یادگیری به انسان القا می شود؟

مترجم کتاب درباره فصل دیگری از کتاب گفت: در یکی از فصل‌ های میانی کتاب به عرفان و تجربیات عارفانه پرداخته می‌ شود. این‌ که عرفان چگونه گرایش‌ های روانی ایجاد می‌ کند. مسئله دین و مرگ در کتاب مطرح می ‌شود و به مسائلی چون «تبدل» پرداخته می‌شود. تبدل به تغییر دین یا تغییر نگرش در درون یک مذهب یا دین اشاره دارد.

وی در توضیح واژه تبدل ادامه داد: تبدل لزوما به معنای تغییر دین نیست؛ در این کتاب توضیحاتی ارائه شده است مبنی بر اینکه پیروان کدام ادیان امادگی تبدل را دارند و یا اساسا کدام ادیان تبدل را نمی پذیرند که در کتاب یاد شده چنین آمده است که تبدل به معنای تغییر دین اصلا میان مسمانان تعریف نشده است.
وی در راستای مطالب یاد شده تصریح کرد: با نوع خاصی از تبدل در سنت اسلامی مواجهیم که از آن به عنوان انقلاب روحی یاد می شود که به معنای تغییر دین نیست، بلکه به شکل ملایم اش تغییر نگرش در درون یک مذهب یا دین است.
در ادامه براتی سده درباره انواع کتاب‌ های روانشناسی گفت: کتاب ‌های روانشناسی دین در سه دسته تقسیم می ‌شوند. آثاری مانند همین کتاب بر اساس رویکرد تجربی که در آن جدول و تحلیل هست ارائه شده است و نقص این کتاب ‌ها این است که دیدگاه کاهش‌ گرا ندارند و حسن این کتاب‌ هادر مطرح شدن جنبه ‌های نظری در آن ‌هاست و برای هر چیزی که گفته مطالعات و تحقیقاتی تاییدکننده یا رد کننده ارائه داده است.

براتی سده درباره کتاب «روانشناسی دین» گفت: حسن این کتاب در این است که نویسندگان مطرحش مذاهب مختلف و دیدگاه‌ های متنوعی دارند اما آن‌ ها نسبت به مذاهب شرقی کم‌ لطفی کرده‌اند. از طرفی دیدگاه‌ های مختلفی در کتاب مطرح شده اما به همه آن‌ ها به طور یکسان نپرداخته‌ا ند.

در ادامه دهقانی در پاسخ به مطلب مذکور گفت: این کتاب بر اساس رویکرد تجربی نوشته شده و مبنای پژوهش ‌ها مشخص است. در واقع نویسندگانی که بیشتر در این زمینه فعالیت کرده‌ اند سهم بیشتری در تحقیقات داشته ‌اند. مثلا بر اساس نظریه آلپورت پژوهش‌ های زیادی صورت گرفته ولی نظریه مازلو قابل سنجش نیست.

گفتنی است کتاب روان شناسی بر اساس رویکرد تجربی نوشته ای است از «برنارد اسپیلکا»، «رالف دبلیو هود»، «بروس هونسبرگر»، «ریچارد گرساچ» که در ایران از سوی انتشارات رشد و به بهای 25 هزار تومان منتشر شده است.

انتهای پیام/