نقش ایران در جنگ جهانی دوم بررسی شد

به گزارش خبرگزاری شبستان از رشت، بندرانزلی در شهریور ۱۳۲۰ روزهای خونباری را  به‌واسطه تجاوز روس ها، دشمن دیرینه ایران، تجربه کرد. در آخرین ساعات شب دوم شهریور ۱۳۲۰ به دولت ایران اطلاع داده شد به خاطر بی‌توجهی به خواسته متفقین مبنی بر اخراج نیروهای آلمانی، ارتش دو کشور شوروی و انگلیس به شمال و جنوب ایران حمله خواهند کرد. تنها چند ساعت از این اولتیماتوم، از هوا، زمین و دریا، ایران و بندر انزلی مورد تهاجم قرار گرفت و ناوسروان «یدالله بایندر» که کفالت فرماندهی نیروی دریایی در دریای کاسپین را برعهده داشت، به شهادت رسید.

حالا در سالگرد شهادت یدالله بایندر و دیگر شهدای آن حادثه خونبار، صبح امروز( دوشنبه، 7 شهریور) مراسمی در پژوهشکده گیلان شناسی برگزار شد. در این نشست تخصصی، هجوم متفقین به ایران در جنگ جهانی دوم و نقش ارتش ایران بررسی شد.

دکتر ناخدا داداش زاده، دکتر عباس پناهی، کارن جمال امیدی و دکتر رضا جهانفر، دیدگاه های خود درباره جنگ جهانی دوم و پیامدهای هجوم متفقین به ایران را تشریح کردند.

در آغاز،  برنامه ارزشمندی توسط رزم نوازان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران اجرا شد و "محمود رنجبر" رییس پژوهشکده گیلان شناسی  با بررسی بازتاب هجوم متفقین در ادب پارسی، مقدم میهمانان را گرامی داشت.

ناخدا جواد داداش زاده نقش نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در تامین امنیت دریای خزر را بررسی کرد و علاوه بر تاکید بر نقش راهبردی نیروی دریایی ارتش ایران در دریای خزر، به بررسی توانمندی های ارتش ایران، اهمیت ذخایر این دریا، نقش ژئوپلتیکی ایران و همچنین دلایل آمادگی دفاعی ایران اشاره داشت.

به اعتقاد وی، ایران به جهت موقعیت ژئوپلتیکی در آسیا و بخش مهمی از خاورمیانه همواره به عنوان وزنه ای سیاسی شمرده می شود.

'" عباس پناهی" عضو هیات علمی پژوهشکده گیلان شناسی، سخنرانی خود را با این پرسش آغاز نمود؛ آیا ایران در رویدادهای جهانی می‌تواند بیطرف بماند؟ 

این مورخ، ضمن بررسی تحولات تاریخی ایران در جغرافیای سیاسی و ژئوپلتیک،  جایگاه ایران را در بزنگاه های تاریخی بررسی کرد.

از دیدگاه پناهی، ایران به جهت واقع شدن در جغرافیایی پرحادثه، نمی تواند جایگاه  بی طرفانه ای داشته باشد. به گونه ای که اسپانیا، سوئد و سوئیس در جنگ جهانی دوم اتخاذ کرده بودند. در مطالعات و پژوهش های روابط بین‌الملل دولت بی‌طرف به دولتی اطلاق می‌شود که دارای ویژگی‌ها و خصوصیات خاصی است. از جمله این خصوصیات که شاید مهم‌ترین آن نیز باشد بی‌طرفی چنین دولتی باید از طرف قدرت‌های بزرگ به رسمیت شناخته شده باشد. در واقع بی‌طرفی یک دولت باید بر اساس یک توافق دسته‌جمعی توسط قدرت‌های بزرگ تضمین شود.

وی تاکید کرد: در واقع به جهت اینکه روس‌ها و انگلیسی‌ها در طول جنگ جهانی دوم به ایران و خطوط مبادلاتی آن نیاز مبرمی داشتند، این مسئله به هیچ وجه موضوعیت نداشت. ایران طی دو جنگ جهانی اول و دوم تلاش داشت تا موقعیت بیطرفی خود را حفظ کند، اما رویدادهای بین المللی به گونه ای رغم خورد که کشور ایران به ناچار به منازعات بین المللی کشانده شد. به هر حال  بی‌طرفی باید از طرف کشوری اتخاذ شود که از آزادی و استقلال عمل در سیاست خارجی برخوردار باشد. کشوری که خود بتواند خط و مشی سیاست خارجی‌اش را تعیین و وابستگی خارجی نداشته باشد در حالی که در جنگ جهانی اول ایران عملا در اشغال بیگانه بود و در جنگ جهانی دوم ایران به جهت ذخایر ارزشمند نفت و مسیر ارتباط جنوب به شمال و همسایگی با روسیه مورد استفاده قرار گرفت.

نکته دیگری که مورد تاکید پناهی قرار گرفت، اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک  ایران بوده است. با وجود این که ایران با اروپا که کانون اصلی جنگ بود فاصله داشت و دور از آلمان بود، اما روسیه به عنوان قدرتی جهانی در شمال ایران و انگلیسی‌ها در جنوب ایران و در خلیج فارس حضور داشتند و همین امر دور ماندن از صحنه جنگ را برای ایران به امری غیرممکن تبدیل ساخت. در نتیجه مسئله بیطرفی ایران عملاً نادیده گرفت شد و اشغال ایران  پیامدهای زیادی برای کشورمان به همراه داشت.

سپس، کارن جمال امیدی، مدیر موزه خصوصی جنگ ونگارد در لاهیجان سخنان خود را بر سه محور، جغرافیا، نفت و نقش پل ارتباطی ایران مورد برسی قرار داد. 

این جوان فعال در امر مجموعه‌داری گفت: ایران در جنگ جهانی دوم به جهت داشتن نفت و گاز و شرایط جغرافیایی مورد توجه قدرت های جغرافیایی قرار گرفت. در نتیجه متفقین برای عملی نشدن برنامه های آلمانی ها، ایران را تصرف  نموده و به همین جهت به ایران لقب پل پیروزی دادند.

به عقیده وی، موقعیت جغرافیایی ایران به گونه ای است که همواره مورد توجه کشورهای بزرگ بوده و این مسئله موجب شد که کشورهای بزرگ و درگیر در جنگ برای دسترسی به ایران رقابت شدیدی داشته باشند. در این میان متفقین پیشدستی نموده و پیش از اینکه برنامه آلمانی ها جهت تصرف استالینگراد عملی شود، توانستند ایران را اشغال و با این اقدام تسلیحات و کمک های نظامی خود را در اختیار روس ها قرار داده و شوروی با این تسلیحات پیشرفته بر آلمانی ها پیروز شود.

سخنران پایانی نشست، رضا جهانفر، پژوهشگر و نویسنده تاریخ معاصر، نقش ارتش ایران را بررسی و اظهار کرد: یکی از دلایل تسهیل کننده اشغال ایران توسط متفقین، سقوط سرمایه اجتماعی و عدم انجام مقاومت مردمی در سطح وسیع در برابر متجاوزین روس، انگلیس و آمریکایی بود. در میان گروه های مرجع، صرفا تعدادی از کارکنان ارتش ایران به ویژه نیروی دریایی بودند که برای دفاع از سرزمین اقدامات ماندگاری انجام دادند. نیروی دریایی در برابر متفقین حدود  ۶۰۰  شهید داشت.

شهادت دریابان غلامعلی بایندر، فرمانده وقت نیروی دریایی در برابر انگلیسی ها در سوم شهریور ۱۳۲۰ و شهادت ناو سروان یداله بایندر، در برابر روسها در چهارم شهریور ۱۳۲۰ نمونه اثرگذار از وطن دوستی این شهداست. حاکمیت مرکزی ایران با صدور فرمان ترک مخاصمه ، فرصت دفاع منسجم ملی را سلب کرد.

نویسنده کتاب بایندر از مسئولین خواست ، نسبت به معرفی شهدای جنگ جهانی دوم در سطح جامعه اقدام کنند.

پس از پایان نشست، شرکت کنندگان از موزه جنگ ونگارد، در شهر لاهیجان بازدید کردند. این موزه خصوصی به همت کارن جمال امیدی و با هزینه شخصی ایجاد شده و مجموعه بینظیری از لوازم و روزنامه های مربوط به جنگ جهانی دوم را دارد.