خبرگزاری شبستان _ رشت، مهری شیرمحمدی؛ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان به‌تازگی اعلام کرده کارشناسان ارزیاب یونسکو، مهرماه از شهرک تاریخی ماسوله بازدید خواهند کرد و موانع جهانی شدن این شهر تاریخی برداشته می شود. شهر ماسوله، قدمتش به قرن هفتم هجری می‌رسد. این شهر پلکانی گیلان هنوز زنده و پویاست و یکی از مهمترین مقاصد گردشگری است. بر اساس مستندات میراث فرهنگی، شهر تاریخی ماسوله در سال ۱۳۵۴ هجری خورشیدی با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده است. اما مجموعه حرایم حفاظتی منظر فرهنگی ماسوله طی دو مرحله در سال های ۷۶ و ۹۳ تعیین و به مراجع قانونی ذیربط ابلاغ شد.
قدمت استقرار و سکونت در ماسوله به زمانی باز می‌گردد که معدن سنگ آهن در «کهنه ماسوله» فعال بود و کارگران زیادی همراه با خانواده‌هایشان در کهنه ماسوله زندگی می‌کردند. باستان شناسان می‌گویند، قدمت سکونت در ماسوله به عصر آهن می‌رسد. این منطقه غنی از معادن آهن و کوره‌های ذوب آهن بود، ولی قدمت خود شهر ماسوله را تا قرن هفتم تخمین زده اند.
طبق گزارش یاسنت لوئی رابینو، نایب کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم، دهکده ماسوله پنج محله داشت. این پنج محله به این شرح تقسیم می‌شده است: «کَشِ سَر محله، کَشِ سَر پایین، مسجد بر، اسد محله و خانه بر.» هر محله برای خود یک مسجد، به نام های زیر داشت؛ « مسجد جامع، مسجد صاحب الزمان، مسجد کش سر علیا، مسجد کش سر سفلی، مسجد ریحان بر، مسجد خانه بر و مسجد اسد محله.» در اوایل قرن بیستم، شهر ماسوله،۲ حمام و سه کاروانسرا داشت و همین تعداد نشان می‌دهد که این شهر روزگاری جمعیت فعال و پویایی داشته و به‌واسطه نزدیکی به راه قدیم ماسوله به سمت زنجان و تبریز، تجارت فعالی هم داشته است. این را می توان از گزارش های نایب کنسول انگلیس در رشت دریافت.
رابینو نوشته است در آن زمان بازار شهر ماسوله، ۴۰۰ دکان داشت که شامل؛ نانوایی، عطاری، قصابی، داروخانه، کفاشی و بزازی بوده است. آنچه این شهر تاریخی را ممتاز می‌کند وجود مساجد تاریخی است که در سال های اخیر برخی از آنها توسط اداره میراث فرهنگی گیلان مرمت شده است. مسجد تاریخی «صاحب الزمان» ماسوله در محله «خانه بر» قرار دارد. این مسجد با معماری بومی، با خشت و گل ساخته شده و بام مسجد نیز مانند خانه های ماسوله، بامی گلی است. بر سر ستون قطور این مسجد ابیاتی با خط نسخ حک شده که سال ساخت آن را به قمری حک کرده است: «شکرالله که باز شد احیا/ مسجد خانه بر ز لطف خدا بیشک آید ملک در اوهر شب/ بهر طاعت خالق یکتا کرد اهل محله سعی بسی/ بهر اتمام آن ز روی رضا بی توقع نمود استادیش/طرح آن از پی رضای خدا یعنی سلطانعلی نیک فعال/ پابسر چون تمام کرد آن را بهر تاریخ سال او سامی/ عقل گفتا دهد ثواب خدا عبارت «دهد ثواب خدا» با حساب جمل معادل ۱۱۱۷ هجری قمری است.»(نک از آستارا تا استارباد)
مسجد جامع، مهمترین مسجد تاریخی شهر ماسوله است. مراسم علم بندی شهر ماسوله در مسجد جامع صورت می گیرد. به این نحو که در روز هفتم ماه محرم، علم همه مساجد ماسوله را به مسجد جامع برده و سپس از هر مسجد هیاتی عزادار به مسجد می رود و در مقابل مسجد تجمع نموده و ضمن نوحه خوانی و سینه زنی، علم مسجد خود را از امام مسجد جامع تحویل می گیرد و طی مراسمی به مسجد خود بازمی گرداند. بقعه عون ابن محمد حنفیه ماسوله درست در کنار مسجد جامع قرار دارد. متاسفانه بنای قدیمی این مسجد را تخریب کرده و به شیوه جدید نوسازی کرده اند.
بنا بر گزارش های منوچهر ستوده که دهه ۴۰درباره مشاهداتش از مسجد جامع نوشته است:«بنای اصلی از آجر و از داخل و خارج هشت ضلعی و طول هر یک از اضلاع داخلی آن ۱۷۰سانتیمتر است. سقف بقعه گنبد شلجمی و بام آن از خارج هرم مثمن القاعده و حلب پوش است. در هر ضلع از خارج و داخل طاقنماهای کم عمقی است. در ضلع جنوبی دری نورگیر و در ضلع شرقی در ورودی ساده ای به ارتفاع ۱۸۰ و عرض ۹۶سانتیمتر است که میان رواق و صحن اصلی بقعه قرار دارد. در غربی داخلی قدیمی است و کنده کاری ظریف دارد. این در که ارتفاع آن ۱۴۵ و عرض آن ۷۲ سانتیمتر است، معروف به درچله خانه است. می گویند این در را از کاخ قلندرشاه در گلونده رود آورده اند.»
به گفته ستوده، در ایوان طبقه دوم مسجد و متصل به بقعه، کاشی‌های شیر و خورشید دار دوران قاجاری و چندین سنگ قبر قدیمی به دیوار متصل است. مسجد تاریخی قنبرآباد، دیگر مسجد تاریخی ماسوله است که سال گذشته توسط اداره میراث فرهنگی مرمت شد. مسجد تاریخی قنبرآباد از قدیمی‌ترین بنا‌های موجود در شهر تاریخی ماسوله است که در سال ۱۳۹۱ و به شماره ۳۰۹۴۴ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. به گفته رئیس پایگاه پژوهشی ماسوله قدمت این مسجد به دوره ایلخانی می رسد.
نظر شما