مسجد پایگاه حل مسائل و مشکلات مردم؛ یکی از ویژگی‌های مسجد طراز اسلامی

خبرگزاری شبستان- خراسان شمالی؛ آرزو یوسفی؛ بارها برایمان پیش آمده که از روزمرگی­‌ها و دغدغه­‌های دنیا به ستوه آمده ایم و به دنبال سایه آسایشی گشته­‌ایم، آرامشی معنوی و الهی، آرامشی روحانی که احتیاج روحمان است. در آن لحظه، اغلب به یاد همسایه صمیمی و قدیمی­مان می­افتیم، به یاد مسجد، خانه روشن خدا و عبادتگاه مؤمنان، همان خانه باصفایی که با روی خوش، میزبانمان می­‌شود و به قلب­های­مان روشنی و آرامش می­‌بخشد.

آیا تا به حال به واژه مسجد فکر کرده‌­ای؟ مسجد یعنی محل سجده و سجده یعنی زیباترین و نزدیک ترین حالت بنده به خداوند. روح سجده، ذکرگفتن با خالق هستی است، با پروردگاری که گویا از همیشه به او نزدیک­تری! چه خوب می‌شود که همیشه خالص به میهمانی مسجد بروی، همان­طور که صاحب خانه می­پسندد!

(۳۰ مرداد ۱۳۴۸)، مسجدالاقصی قبله اول مسلمانان جهان توسط صهیونیست‌ها به آتش کشیده شد و این روز به نام روز جهانی مساجد نامگذاری شده است. هدف از نامگذاری روزی به نام روز جهانی مسجد، ارائه الگوی مناسب برای بزرگداشت روز مسجد، تبیین مطالبات و نیازهای مسجد، مرور وضعیت گذشته و حال مساجد، بررسی نقش مساجد در تعامل بین دین و دولت است.

در این خصوص مصاحبه ای با «حجت الاسلام والمسلمین حمید رفیعی» مدیرکل سازمان تبلیغات اسلامی خراسان شمالی انجام شده که به شرح زیر است:

*کارکرد اصلی مسجد چیست و تا چه حد برنامه های مساجد در این راستا بوده است؟

مسجد به عنوان اولین مقر حکومتی اسلام توسط نبی مکرم اسلام(ص) و در دین مبین اسلام معرفی شده است. ما معتقدیم که اتفاقات تمدن ساز و در راستای اسلام ناب محمدی اگر بخواهد از جایی رشد و نمو داشته و اثرگذار و ماندگار باشد، حتما باید خاستگاه آن اتفاقات، مسجد باشد.

به تعابیر مختلفی در روایات و آیات قرآن کریم جایگاه و منزلت مسجد تبیین شده است، به عنوان نمونه یک روایتی که نبی مکرم اسلام(ص) می فرمایند: «المؤمن فی المسجد، کالسمک فی الماء، مومن در مسجد مانند ماهی در آب است.» به تعبیر دقیق تر ضرورت حضور مومن در مسجد و ارتباط اش با مسجد مثل ضرورت آب برای ماهی است. بنا براین حیات، بقاء، دوام، حرکت، کارایی و اثرگذاری مومن به ارتباط با مسجد است که اگر مسجد را از او بگیرند دوام و آینده ای نخواهد داشت.

لاکن در برهه های مختلف مسئله مسجد از جایگاه و اهمیت خودش کاسته شد و این اتفاق در دوران ائمه اطهار(ع) هم بود، بعد از ماجرای امام علی(ع) که مسجد کوفه به عنوان مقر حکومتی ایشان بود، بعد از آن که خلفای جور و ظلم سکان دار حاکمیت اسلامی شدند، ائمه امکان پرداختن به جایگاه مسجد و ظهور و بروز آن را نداشتند. به دلیل اینکه آن اتفاق بایسته و شایسته در دوران خلفای ظلم و جور در مسجد نمی افتاد، با توجه به اینکه حکومت، حکومت ظلم بود، چه در دوران بنی امیه و امویان و چه در دوران های بنی مروان، امکان اینکه بخواهند از مسجد دفاع کنند و ارتباط و استمرار حضور مومنان را در مسجد داشته باشند، نداشتند.

اما بعد در بازه های مختلف تاریخی و زمانی دیدیم که جایگاه مسجد به اصالت خودش بر می گردد، چه در دوران صفویه که ظهور و بروز اسلام و علمای اسلام شکل گرفت و چه در دوران انقلاب اسلامی خود ما وقتی که قبل از انقلاب محور و پاتوق انقلابیون مساجد هست و در دوران جنگ و هشت سال دفاع مقدس بچه هایی که اعزام شدند از مساجد بود و مسجد کارکرد اصیل خودش را ارائه کرد.

 *الزامات رسیدن به مسجد طراز اسلامی چیست؟

الزامات رسیدن به مسجد را ما معتقدیم که بر اساس همان اتفاقات ابتدای اسلام که قائل بودند مسئله حل اختلاف مردم، اقتصادی، اجتماعی، دفاعی، سنگر بودن، رشد، تربیت، آموزش، این ها یک سری ماجرا است که باید در مسجد باشد.

مثلا در دوران نبی مکرم اسلام(ص) اگر یک عده ای می خواستند حمله بکنند یا مسئله ای پیش آمده بود در مدینه دستور می دادند که مردم در کوچه ها صدا بزنند الصلاة جامعه یعنی مردم در مسجد جمع شوند، هنگام اذان هم نبوده، گاهی وسط های روز بوده و مردم جمع می شدند و برای مسائل مختلف خودشان مشورت می گرفتند، اگر بخواهیم به مسجد طراز اسلامی برسیم باید مسجد جایگاه و پایگاهی شود برای حل مسائل و مشکلات مردم.

اعم از مشکلات اقتصادی و دنیوی و مادی و اعم از مشکلات معنوی، یعنی یکی از علت هایی که مساجد ما امروز ناکارآمد شده این است که فقط به یک بعد و یک بال پرداخته است و آن مسئله معنوی است و به مسئله معیشتی مردم، اقتصاد، اشتغال، ازدواج مردم اهمیتی نمی دهند.

*استقبال مردم از برنامه های فرهنگی و هنری مساجد را چطور ارزیابی می کنید؟

تجربه نشان داده چه دسته های هیئات عزاداری و چه برنامه های مختلف مذهبی، مخصوصا اگر برویم به سمت نیازهای مبتلا به، اگر بخواهیم مسجد یک محله قلب تپنده یک محله باشد و مردم برای امورات مختلف هم ظرفیت هاشون رو ببرن آنجا و هم نیازها شون رو. هم کسی که دارا است و دارایی و توانایی اش را که لزوما مسائل مادی نیست می تواند یک معلم توانمند یا یک وکیل باشد، می تواند تخصص خودش را ببرد در مسجد و در معرض استفاده نمازگزاران قرار دهد و حاضر باشد یک شب در مسجد مشاوره بدهد، معلمی حاضر باشد یک شب در هفته به پاسخ سوالات بچه ها در مسائل درسی بپردازد و هر صنفی می تواند در زمینه تخصص خودش خدمات دهی کند در مسجد و زمانی مساجد ما می رسد به این مرحله و مردم هم استقبال خواهند کرد از این اتفاق که مسائل مادی و معنوی رو با یکدیگر تجمیع بکنیم در مسجد.

 *چرا برخی مشکلات درون مسجد همچون اختلافات هیئت امنا، بسیج و کانون مسجد لاینحل می ماند؟

من معتقد نیستم اختلاف هیئات امنا، بسیج و کانون لاینحل بوده است.خیلی از مساجد را دیدیم که هیات امنا و امام جماعت و پایگاه های بسیج با هم هماهنگ اند. علت اینکه این ها با هم نا هماهنگ اند در برخی دیگر از مساجد این است که بالادستی ها با هم ناهماهنگ هستند، یعنی پایگاه بسیج یک جور مسجد را می خواهد مدیریت کند، اوقاف یک جور، مرکز رسیدگی به مساجد یک جور و هیئات امنا یک جور و سازمان تبلیغات هم به نحوی.

و اگر این ها در مرکز استان و شهرستان با هم هماهنگ شوند و با هم طراحی و برنامه ریزی کنند و ارتباط و تعامل بگیرند و عملیات مشترک انجام دهند، آن زمان در مسجد هم خیلی از اتفاقات رفع خواهد شد.

وقتی یک پایگاه بسیج به عنوان مثال با امام جماعت آن مسجد به مشکل برخورده است و اگر در سپاه و حوزه بسیج و مرکز رسیدگی به امور مساجد یا سازمان تبلیغات با هم هماهنگ باشند، حتما می توانند مسئله مسجد را به راحتی حل کنند، چون مسئول پایگاه بسیج گماشته سپاه و امام جماعت هم از طرف رسیدگی به امور مساجد منصوب می شود و این ها اگر با بالا دستی هاشون هماهنگ باشند اختلافات خیلی زود تر حل خواهد شد.

*شورای تعالی مساجد تا کنون چه مشکلاتی از مساجد را حل و به نتیجه رسانده است؟

در شورای تعالی مسجد ما این اقدام را رقم زدیم و 7 نفر از دستگاه ها و افراد متخصص و مرتبط با فضای مسجد درگیر شدند و در جلساتی هماهنگ شدند و فعال شدند و فعلا در مرحله نظری، هم فکری و همراهی که لازمه همراهی در مسجد هست گام هایی برداشته شده و قریب به هشت ماه است که جلساتی را برنامه ریزی و طراحی کردند و امیدواریم به مرحله عمل برسانند.

*سازمان تبلیغات اسلامی چه فعالیت ها و برنامه هایی برای احیاء مساجد داشته است؟

یکی از دغدغه های سازمان تبلیغات اسلامی مسئله احیاء و احصا کارکردهای مسجد در عرصه های مختلف اجتماعی، اقتصادی و ... است و علاوه بر اینکه مسجد یکی از مراکز مهم فعالیت های مذهبی است باید به عنوان یک مرکز ویژه در عرصه های مختلف اجتماعی و اقتصادی ظهور و بروز کند.

مثلا با برگزاری رویدادهای مختلف مثل مهرواره محله همدل، اوج و با نور که در حال حاضر در دستور کار دارد در صدد این هستیم که بتوانیم این فعالیت ها را گسترش دهیم.

*چه تعداد از مساجد خراسان شمالی دارای خانه عالم است؟

تمامی مساجد دارای خانه عالم نیستند و تنها مساجد واقع در روستاها دارای خانه عالم است که در حال حاضر 170 خانه عالم در استان داریم که در اختیار روحانیان است که برخی از آن ها نیز در اختیار روحانیان هدایت مرکز رسیدگی به امور مساجد و برخی نیز در اختیار روحانین طرح هجرت است.