خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ سخن از غدیر است، و از قدر دریایی که در غدیر، بر تمامی سرزمین های تفته و خسته، جاری شد و در دل کویر، گل بوته ها رویانید، و باور سرخ خاک را تا سبزنای افلاک، وسعت بخشید.
روزی بزرگ که در آن خطّ روشن رسالت نبوی به طغرای ولایت علوی کمال یافت و اسلام، دین برگزیده خدا شد؛ «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا: امروز دینتان را کامل و نعمت خود را بر شما تمام نمودم، و رضا دادم که آئینتان، اسلام باشد».
غدیر روز تجلی توحید و نبوت پیامبر گرامی اسلام(ص) است؛ روزی که رد آن ولایت امیرالمومنین علی (ع) بر همگان روشن و مشخص شد و دیگر جای هیچ شبهه ای را باقی نگذاشت و این روز بزرگ سرآغازی برای شروع حرکت دوازده امام معصوم(ع) و روز ابلاغ پیام ولی مطلق حضرت حق است.
*«غدیر» میوه رسالت و ثمره نبوت
واقعه «غدیر» از برجسته ترین وقایع تاریخ اسلام، خلاصه مکتب وحی و عصاره ادیان الهی است و در این روز بود که ثمره نبوت و میوه رسالت به ثمر نشست و غدیر تابلوی تمام نمای شیعه و قانون نامه اسلام و تعیین شاهراه سیر مسلمین تا روز قیامت است.
غدیر فقط روز اعلام ولایت علیّ بن ابی طالب نبود؛ بلکه غدیر روز تحقق، تثبیت و عینیت یافتن ولایت دوازده امام معصوم از علیّ (ع) تا مهدی (عج) بود. در روز غدیر ولایت علیّ و اولاد معصومش عینیت جاودانه یافت؛ و با بیعت عمومی یکصد و بیست هزار نفری در تاریخ ثبت شد.
واقعه غدیر که در ذی الحجه سال دهم هجری، هنگام بازگشت رسول خدا(ص) از حج اتفاق افتاد، حادثه ای تاریخی نیست که در کنار دیگر وقایع بدان نگریسته شود؛ غدیر تنها نام یک سرزمین نیست بلکه یک تفکر، نشانه و رمزی است که از تداوم خط نبوّت حکایت می کند و غدیر نقطه تلاقی کاروان رسالت با طلایه داران امامت است.
در غدیر چشمان پیامبر (ص) دور دست هایی را می نگریست که می بایست کشتی اسلام آن را طی کند تا هدف نهایی آن به ظهور برسد و دست علی بن ابی طالب (ع) را گرفت و او را بلند کرد و از همان جا او را به همه نسل های تاریخ نشان داد و به عنوان جانشین خود معرفی فرمود.
در غدیر، عترت، همتای قرآن معرفی می شود: «إنّی تارِک فیکُم الثَّقَلَینِ کِتابَ اللّهِ وَ عِترَتی»، و این دو همتای وزین تا همیشه، جدایی ناپذیرند: «لَن یَفتَرِقا حَتّی یَرِدا عَلَیَّ الحَوضَ»؛ پس عترت بسان قرآن است و اوصاف قرآنی دارد.
غدیر، اوج ابلاغ ولایت است که آیه اکمال در شأن آن فرود آمد و امام علی(ع) در خطبه غدیریه بدان استناد جُست، و برای ماندگاری آن در جان و دل مسلمانان، آداب شرعی و دینی برایش منظور گشت.
*غدیر در نگاه بزرگان اسلام
امام خمینی(ره) در خصوص غدیر می فرمایند: «مسأله غدیر، مسأله ای نیست که بنفسه برای حضرت امیر (ع) یک مسأله ای پیش بیاورد، حضرت امیر مسأله غدیر را ایجاد کرده است. آن وجود شریف که منبع همه جهات بوده است، موجب این شده است که غدیر پیش بیاید. غدیر برای حضرت امیر (ع) ارزش ندارد؛ آنکه ارزش دارد خود حضرت است که دنبال آن ارزش، غدیر آمده است.»
مقام معظم رهبری نیز در خصوص این روز بزرگ فرمودند: «مسأله غدیر و تعیین امیرالمؤمنین (ع) به عنوان ولى امر امت اسلامى از سوى پیامبر مکرم اسلام (ص) یک حادثه بسیار بزرگ و پر معناست؛ در حقیقت دخالت نبى مکرم در امر مدیریت جامعه است. معناى این حرکت که در روز هجدهم ذى الحجه سال دهم هجرت اتفاق افتاد، این است که اسلام به مسأله مدیریت جامعه به چشم اهمیت نگاه مى‌کند.»
آیت الله صافی گلپایگانی درباره اهمیت روز غدیر عنوان کردند: «روز تاریخی و بزرگ عید سعید غدیر مانند روز عظیم بعثت با اهمیت و بی نظیر است. این دو روز با یکدیگر پیوند و بستگی کامل دارند. بعثت اصل، اساس و پایه انقلاب الهی، جهانی و جاودانی اسلام و روز غدیر مکمل و تداوم بخش آن است.»
آیت الله سبحانی یکی دیگر از علمای اسلام در این زمینه اظهار داشتند: «رویداد غدیر، یکی از حادثه های قطعی و انکارناپذیر در سیره رسول خدا و تاریخ اسلام است. تعیین خلیفه از جانب خدای متعال که پیام حدیث غدیر است، یک نعمت و موهبت آسمانی است و شایسته است انسان به خاطر این موهبت جلسه شکرگزاری برپا کند و آن روز را جشن و سرور بشمارد.»
بر آن شدیم تا به مناسبت فراررسیدن عید الله اکبر عید غدیرخم در گفتگو با حجت‌الاسلام «هابیل خسروی»، کارشناس مذهبی و مدیر حوزه علمیه خراسان جنوبی به شناخت بیشتری نسبت به جایگاه و اهمیت این روز پرفضیلت دست پیدا کنیم. حاصل این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
1-واقعه غدیر چه زمانی رخ داد و پیامبر گرامی اسلام(ص) در این روز به چه موضوعاتی اشاره کردند؟ واقعه غدیر از لحاظ تارخی در ۱۸ ذی‌الحجه سال یازدهم هجری و بعد از حجة الوداع در برکه غدیر خم رخ داد اما اگر بخواهیم درک عمیق و دقیقی از این حادثه عظیم داشته باشیم باید از موقعیت زمانی و جغرافیایی این حادثه پا را فراتر بگذاریم؛ باید شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و موقعیتی که این حادثه در دل آن، اتفاق افتاد را بیشتر بشکافیم و عظمت این حادثه الهی در پرتو این موشکافی عمیق روشن می‌شود.
پیامبر گرامی اسلام (ص) رنج‌ها و مشقت‌های فراوانی را برای هدایت مردم به سوی معارف ناب الهی متحمل شده است، او به‌خوبی می‌داند که دستیابی به آرمان‌های الهی و اجرای فرامین و دستورات الهی جز با برپایی حکومتی اسلامی، محقق نمی‌شود. او در طول ۲۳ سال آرام آرام مردمی که با آداب و رسوم وحشی قبیله‌ای خو گرفته بودند را به سمت ایجاد تمدّنی نوین بر پایه دستورات و فرامین الهی سوق داده است، در این مسیرها رنج‌ها کشیده، صلح کرده، جنگ کرده؛ حمله کرده، دفاع کرده؛ خطابه خوانده و تبیین کرده؛ قضاوت و داوری کرده و هزاران هزار کار دیگر که همه گویای مدیریتی قوی از سوی این رهبر الهی است.
البته بدیهی است این انقلابی که پیامبر اکرم(ص) در قلوب انسان‌ها ایجاد کرده تا به‌سامان برسد و تثبیت شود نیاز به گذر زمان دارد و باید به‌تدریج و با تدبیر و دور‌اندیشی همراه باشد. نیز روشن است که کسانی از این انقلاب عظیم پیامبر ضربه خورده‌اند، موقعیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خود را از دست داده‌اند لذا دشمنی آشکار و پنهانی با پیامبر و یارانش دارند، بعضی از اینها هم به اجبار یا از روی تزویر لباس مسلمانی بر تن کرده‌اند اما دل هایشان همچنان با روش مسلمانی فرسنگ‌ها فاصله دارد.
در چنین موقعیتی خدای متعال کوس رحیل را برای پیامبر خودش به صدا درمی‌آورد و ادامه این مسیر سخت و دشوار را به جانشین او می‌سپارد؛ لذا به پیامبر صلی الله علیه و آله امر میکند که آخرین دستور الهی یعنی تعیین جانشین را به مردم ابلاغ کند و بدیهی است که پیامبر در چنین شرایط حسّاسی که هنوز همه‌چیز سامان نیافته و هنوز دشمنان داخلی و خارجی این حکومت نوپا را تهدید می‌کنند، از بیان این دستور الهی هراس دارد اما چاره‌ای نیست و باید این دستور الهی را اجرا کند، هر چه باشد خدا خودش صاحب اصلی این حکومت نوپاست و بهتر از هر کس دیگری می‌داند چگونه باید این مسیر طی شود و قدم به قدم اجرای این فرمان توسط جبرئیل به پیامبر ابلاغ می‌شود و او هم مانند همیشه دستورات را مو به مو اجرا میکند.
برای اجرای این فرمان موقعیت حجّ انتخاب می‌شود زیرا از همه قبایل و گروه‌هایی که مسلمان شده‌اند در این مراسم حضور دارند و بعد از پایان مراسم حجّ و در موقعیتی خاص که برای همیشه در ذهن‌ها باقی بماند این اتفاق رقم می‌خورد، کسانی که جلوتر رفته‌اند برگردند و کسانی که هنوز نرسیده‌اند، خود را برسانند، سه روز همه را نگه داشتند تا ذهن‌ها برای شنیدن این خبر مهم آماده شود، خطابه‌ای طولانی ایراد می‌شود و مسأله به‌خوبی تبیین می‌شود، عمامه امامت بر سر ایشان بسته می‌شود و مراسم بیعت برگزار می‌شود و همه بیعت می‌کنند حتی بانوان و خیلی امور ریز و درشت و دقیق دیگری که از حوصله این گفتار خارج است.
این گوشه کوچکی از موقعیت و شرایطی است که حادثه غدیر در آن رقم خورده است و اگر محققین به‌خوبی این شرایط را تبیین می‌کردند، کسی جرأت نمی‌کرد این جریان عظیم الهی را به انحراف بکشاند.
2-در مورد سیمای امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در خطابه غدیر بفرمایید؟ پیامبر صلی الله علیه و آله می‌خواهد ادامه مسیر رسالت را به جانشین خویش بسپارد و می‌خواهد به مؤمنین اطمینان دهد که این مسیر با قوت و قدرت ادامه خواهد یافت بنابراین بسان مراسم معارفه رسمی، زمینه‌های اجرای این دستور الهی را تبیین میکند، شخصیت امیرالمؤمنین علیه‌السلام را معرفی میکند و حکم الهی را ابلاغ میکند و از همگان می‌خواهد که از او پیروی کنند.
بخشی از این خطابه را خدمتتان عرض می‌کنم: «هان مردمان! بدانید که خداوند او را برایتان صاحب اختیار و امام قرار داده، پیروی او را بر مهاجران و انصار و آنان که به نیکی از ایشان پیروی می‌کنند و بر صحرانشینان و شهروندان و بر عجم و عرب و آزاد و برده و بر کوچک و بزرگ و سفید و سیاه و بر هر یکتاپرست لازم شمرده است. [هشدار که] اجرای فرمان و گفتار او لازم و امرش نافذ است. ناسازگارش رانده، پیرو و باورکننده‌اش در مهر و شفقت است. یقیناً خداوند، او و شنوایان سخن او و پیروان راهش را آمرزیده است.»
در جای جای این خطبه پیامبر به فضائل امیرالمؤمنین علیه‌السلام اشاره کرده است: «هان مردمان! او را برتر بدانید. چرا که هیچ دانشی نیست مگر اینکه خداوند آن را در جان من نبشته و من نیز آن را در جان پیشوای پرهیزکاران، علی، ضبط کرده‌ام. او امام مبین است که خداوند او را در سوری یاسین یاد کرده که: وَ کُلَّ شَیءٍ أَحْصَیْناهُ فی إِمامٍ مُبینٍ».
در جای دیگری می‌فرماید: «او اولین نمازگزار و پرستشگر خدا به همراه من است. از سوی خداوند به او فرمان دادم تا [در شب هجرت] در بستر من بیارامد و او نیز فرمان برده، پذیرفت که جان خود را فدای من کند.»
و نیز فرمود: «هان مردمان! علی را برتر بدانید؛ که او برترین مردمان از مرد و زن، پس از من است، تا آن هنگام که آفریدگان پایدارند و روزی‌شان فرود می‌آید.»
3- آیا در واقعه غدیر به موضوع ظهور امام زمان اشاره‌ای شده است؟ بر اساس توضیحاتی که عرض کردم آنچه در غدیر مهم است اصل مسأله امامت و جانشینی پیامبر است که ادامه مسیر رسالت است بنابراین نه‌تنها به موضوع امام زمان که به همه ائمه علیهم‌السلام اشاره شده است.
پیامبر گرامی اسلامی صلی الله علیه و آله در بخشی از خطبه غدیر می‌فرمایند: «هان مردمان! بدانید که همانا من فرستاده خدا و علی امام و وصی پس از من است؛ و امامان پس از او فرزندان اویند. آگاه باشید! من والد آنانم، ولی ایشان از نسل علی خواهند بود. آگاه باشید! همانا آخرین امام، قائم مهدی از ماست. هان! او بر تمامی ادیان چیره خواهد بود. بدانید که اوست انتقام گیرنده از ستمکاران؛ اوست فاتح دژ‌ها و منهدم کننده‌ی آنها؛ اوست چیره بر تمامی قبایل مشرکان و راهنمای آنان؛ اوست خونخواه تمام اولیای خدا؛ آگاه باشید اوست یاور دین خدا»
تا اینکه می‌فرماید: «آگاه باشید! که تمامی گذشتگان ظهور او را پیشگویی کرده‌اند. اوست که حجّت پایدار است و پس از او حجّتی نخواهد بود. درستی و راستی و نور و روشنایی تنها نزد اوست؛ کسی بر او پیروز نخواهد شد و ستیزنده‌ی او یاری نخواهد گشت. آگاه باشید که او، ولی خدا در زمین، داور او در میان مردم و امانتدار امور آشکار و نهان است.»
4-مهم‌ترین پیام غدیر چه بوده است و برای احیای آن چه اقداماتی باید انجام شود؟ حادثه غدیر دو جنبه دارد: یکی جنبه‌ی نصب جانشین برای پیامبر گرامی اسلام است اما جنبه دوم که از جنبه اول مهم‌تر است توجه دادن انسان‌ها به مسئله امامت و پیشوائی انسان‌ها است.
این مسئله، مخصوص مسلمان‌ها یا مخصوص شیعیان نیست بلکه یک مسأله همگانی برای همه جوامع بشری است، زیرا فرد یا گروهی که بر جامعه‌ای حکمرانی میکند، جهت حرکت آن ها را در امر دنیا و در امر معنویت و آخرت مشخص می کند.
سکولارترین حکومت‌های دنیا هم، علی‌رغم ادعایشان، دنیا و آخرت مردم را در دست گرفته‌اند و با دستگاه های عظیم فرهنگی، نسل جوان بشر را به سمت بد اخلاقی و فساد و تباهی سوق می دهند.
کسانی که مدعی جدایی دین از سیاست هستند این معنا را واقعاً قبول ندارند بلکه به یک جاده یک‌طرفه معتقدند یعنی می‌گویند دین در سیاست دخالت نکند اما اگر سیاست در اختیار آن ها قرار گیرد، در همه‌چیز دین دخالت می‌کنند.
مهم‌ترین پیام غدیر این است که تحقق آرمان‌های الهی و اجرای احکام الهی در جهان - که باعث سعادت و نجات بشریت است -امکان‌پذیر نیست مگر با یک حکومت قوی و مقتدر که در رأس آن یک حاکم الهی باشد، حاکمی که مصداق «ائمّة یهدون بأمرنا» باشد؛ کسی که به امر پروردگار، مردم را هدایت میکند؛ آنها را از خطرها و لغزشگاه‌ها عبور می‌دهد و به سرمنزل مقصود می‌رساند.
این پیام غدیر است که باعث یأس و ناامیدی کفار می‌شود و شاید به‌خاطر این جنبه از پیام غدیر یعنی تبیین مسیر استمرار خط نبوت بود که خدای متعال فرمود: «الیَومَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ» (المائدة/ ۳)
مهم‌ترین اقدامی که باید برای احیای غدیر انجام دهیم آن است که این جنبه از پیام غدیر را برای جامعه بشری که تشنه چنین معارفی است، به صورت دقیق و روشن تبیین کنیم و راه‌های تحقق آن در جهان معاصر را ترسیم کنیم و امروز بهترین عرصه برای جهاد تبیین که مقام معظم رهبری مد ظله العالی بر آن تأکید دارند تبیین این معارف ناب الهی است که باید جان‌های تشنه بشریت را با آن سیراب کنیم.
5- فرهنگ غدیر بر وحدت ملّی چه تاثیری می‌تواند بگذارد؟ عید غدیر اگرچه شاخص مذهب شیعه است، ولی با توجه به مفهوم و محتوای گسترده آن، این عید متعلق به همه مسلمانان، بلکه حتی بالاتر متعلق به همه کسانی است که برای سعادت و نجات انسان دل می‌سوزانند.
اگر ما شیعیان و مدعیان پیروی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام حقیقت غدیر را درست درک کنیم و به صورت دقیق تبیین کنیم و به دیگران معرفی کنیم، این مسأله می تواند وحدت‌آفرین باشد.
اگر امروز بحث از غدیر و خلافت بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله را در بُعد تاریخی آن خلاصه کنیم قطعاً اختلاف‌برانگیز خواهد شد اما با توضیحاتی که ارائه شد باید سطح مباحث پیرامون غدیر را به جنبه دوم غدیر ارتقاء دهیم.
امروز اگر سخن از این می‌گوییم که امام بعد از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله چه کسی است، در واقع بحث از این است چه کسی باید برای جامعه اسلامی و بلکه بالاتر برای جامعه بشریت الگو باشد؟ زیرا امّت اسلامی و جامعه بشری، امروز احتیاج به الگویی جامع و کامل دارد که بتواند آنها را به حرکت وادارد و مسیر سعادت را به آن ها نشان دهد؟ اگر مسأله غدیر این گونه طرح شود فرصتی ایجاد می‌شود تا بدون دامن زدن به اختلافات تاریخی، فضائل و کمالات امیرالمؤمنین علیه‌السلام که مورد اتفاق فریقین است بازخوانی شود و از آنها برای رشد و تعالی بشریت الگوبرداری شود.
اگر مسأله غدیر به‌درستی طرح شود زمینه‌ای فراهم خواهد شد تا همه الگوهای ماندگاری که در تاریخ تشیع نورافشانی می‌کنند، برای امت اسلامی و جامعه بشری معرفی شوند؛ فرصتی ایجاد خواهد شد تا پرده و غباری که در طول تاریخ بر چهره نورانی ائمه معصومین علیهم‌السلام و پیروان راستین‌شان کشیده شده، کنار برود و انسان‌ها طعم شیرین هدایت و رهبری حاکمیت الهی را بچشند.
بنابراین می‌توان غدیر را به‌سان بحثی زنده و پویا مطرح کرد که حیات جامعه اسلامی و جامعه بشری به آن وابسته است و غدیر را می‌توان روشن‌کننده مسیر و آینده انسان دانست، حقیقتی که در جای جای زندگی انسان تأثیرگذار است.
این نوع گفتگو پیرامون غدیر نه‌تنها اختلاف‌انگیز نیست بلکه همه جان‌های تشنه حقیقت را می‌تواند حول خود جمع کند و نه‌تنها محور وحدت جامعه اسلامی بلکه می‌تواند محور وحدت جامعه بشری شود.
نظر شما