کتاب «پژوهشی در هنجارپذیری حجاب دختران» منتشر شد

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه به نقل از روابط عمومی نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، کتاب «پژوهشی در هنجارپذیری حجاب دختران» اثر سید محسن میرسندسی است که در پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در 339 صفحه منتشر شد.

هر چند حجاب در ابتدا یک دستور ساده دینی جلوه می کند، اما نحوه مواجه و اجرای آن از سوی کنشگران اجتماعی در محیط های مختلف جامعه ایران به آن ویژگی خاص و پیچیده ای بخشیده است.

در این پژوهش تلاش شده است پدیده هنجارگریزی و انتخاب نوع حجاب در میان دخترانی که دارای مادرانی با رعایت کامل حجاب بوده اند، از منظر فرآیند اجتماعی شدن آن، مورد بررسی و فهم قرار گیرد.

دلیل انتخاب این محدوده برای تحقیق، انتظاری است که به طور طبیعی برای بازتولید این هنجار و الگوی رفتار دینی در محیط تربیتی خانواده برای آن وجود دارد.

اصل مسئله این تحقیق، تبیین پذیرش یا رد حجاب از سوی دخترانی است که دارای مادرانی معتقد و مقید به رعایت این دستور دینی هستند.

از اهداف این پژوهش می توان به، توجه به وجوه اجتماعی و جامعه شناختی حجاب و دستیابی به برساخت های اجتماعی در موضوع حجاب و تحلیل تأثیر آنها بر رفتار و انتخاب افراد مورد مطالعه اشاره کرد.

مقولات انجام وظایف دینی، فضای غالبی خانواده، نوع رابطه با جنس مخالف و به خصوص مقوله «تأثیر مادر» به عنوان اصلی ترین عوامل در میان موجبات علّی برای نوع انتخاب پوشش دختران شناخته شد.

تضعیف ساختاری نهاد خانواده در چند دهه اخیر به عنوانی یکی از زمینه های کاهش تأثیرگذاری آن بر فرزندان قلمداد شده است که متناسب با رویکرد این پژوهش، برای آن راهکارهایی پیشنهاد شده است.

ساختار اثر

این اثر در 5 فصل تألیف شده است؛ در فصل اول این پژوهش، ضمن بیان نگاهی گذرا به سیر تحول حجاب در ایران، اهداف و اهمیت و ضرورت و پیشینه تحقیق تبیین شده است.

در فصل دوم اثر که به چارچوب مفهومی موضوع پرداخته شده، مباحثی همچون حجاب، هنجار اجتماعی و دینی، جامعه پذیری، نهادی کردن و فرایند آن، همانندسازی و الگویابی، عوامل مؤثر در همانندسازی، متابعت و همنوایی و درونی کردن، الگوهای ارتباطی خانواده، و تصمیم گیری و انتخاب مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

در فصل بعدی، ضمن بیان روش انجام پژوهش، دلایل انتخاب روش، و نمونه گیری و انتخاب افراد برای مصاحبه تبیین شده است.

چهارمین فصل از این اثر به یافته های تحقیق اشاره دارد که در این فصل، به روایت تجربه فردی حجاب پرداخته و با 27 نفر مصاحبه شده است که برخی پایبند به حجاب و بعضی دیگر ناپایبند به آن بوده اند.

در ادامه این فصل، ضمن تحلیل کلی پدیده حجاب، موجبات علّی این پدیده (تأثیر مادر، فضای غالبی خانواده، نوع رابطه با جنس مخالف(پیشینی)) بیان شده و در ادامه شرایط زمینه ای و مداخله گر در این پدیده تشریح شده است که از جمله این شرایط می توان به تأثیرگذاری پدر، کنترل و نظارت در خانواده، روحیه مخالفت جویی و لجبازی دخترانه، احساس انتخاب و آزادی، و تجربه های پیشینی از حجاب اشاره کرد.

تأثیرات الگویی و تصمیم گیری نسبت به پدیده حجاب (الگوپذیری نوع حجاب، تصمیم گیری و انتخاب، و درونی سازی الگوی حجاب) دیگر مبحث این فصل است و در پایان فصل مذکور، پیامدها و نتایج پدیده تبیین شده که در این قسمت، پیامدها به برون داده ها یا نتایج کنش و واکنش یک پدیده اشاره می کند که برخی از آنها عبارتند از: نگرش های فردی(پسینی)، انجام وظایف دینی(پسینی)، رابطه با دوستان، خودنمایی و تبرج، احساس تعلق به خانواده، اعتماد به نفس، احساس محدودیت و امنیت و آرامش، رابطه با جنس مخالف(پسینی)، و نیاز به احترام و توجه و زیبا بودن.

پنجمین و آخرین فصل از این اثر، به جمع بندی و نتیجه گیری از این پژوهش اختصاص یافته است.

برشی از اثر

* روایت تجربه فردی حجاب

یکی از مصاحبه شونده ها (پایبند به حجاب)

اولین مصاحبه شونده دختر خانمی 24 ساله با حجابی کامل و دانشجویی رشته روان شناسی بود. ایشان فضای غالب خویشاوندی خود را تقریباً مذهبی می داند. حجاب مادرش را از روی اعتقاد و آگاهی کامل می داند و مادرش در این مورد زیاد با او صحیت کرده است. به نظر او چون مادرش دارای حجاب سنتی و عادتی نبوده، دوام آورده است. یکی از اتفاقات مهم در مورد حجابش را کتابی با عنوان «بهشت جوانان» می داند که پدرش در دوران نوجوانی به او هدیه داده است. هر چند دوستانی با پوشش های مختلف را در دبیرستان تجربه کرده است، تحت تأثیر جو خانوادگی و به خصوص کتاب گفته شده، خودش با علاقه حجاب کامل را انتخاب کرده است، تا حدی که احساس می کند با این نوع پوشش بر دوستانش تأثیر می گذارد. یکی دیگر از زمینه های الگوپذیری اش را پس از مادر، یکی از مادربزرگ هایش می داند که با محبت ها و تشویق هایش در جمع، او را به حجاب ترغیب می کرده است. علی رغم این که پدرش نظامی است، هیچ وقت خود را در معرض فشار و اجبار رعایت حجاب ندیده است. به نظر او یکی از ریشه های بی حجابی، آزادی دادن بیش از حد والدین به دختران و بی حوصلگی آنها در تربیت بچه هاست. از این نظر حضور پدر و مادرش را در محیط خانه کافی و مؤثر می داند و...

علاقه مندان برای خرید اینترنتی این کتاب می توانند به نشانی اینترنتیhttp://shop.isca.ac.ir/  مراجعه کنند.