خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛مسجد جامع رشت، اگرچه بارها نوسازی گشته، اما گفته می شود بنای نخست آن از دوره صفویه گذارده شده است. مسجد جامع بازار رشت در محله بازار، پشت بازار زرگرها قرار دارد. دسترسی به این مسجد تاریخی، از خیابان شریعتی نزدیکتر است، اما به دلیل ازدحام مغازه های کسبه بازار، تنها تابلوی راهنمای آن در ابتدای یکی از ورودی بازار از سمت خیابان شریعتی قابل روئیت است. جانمایی این مسجد در قدیمی ترین نقشه شهر رشت -که در دوره ناصرالدین شاه قاجار به سال ۱۲۴۹خورشیدی کشیده شده- در دل بازار و نزدیک به حمام ورثه یحیی میرزا نشان داده شده است.
به دلیل بازسازی های مکرر، اطلاع دقیقی از بنای اولیه آن در دست نیست. براساس تابلوی نصب شده در داخل بازار، مسجد جامع و حوزه علمیه همجوار آن، وقف مرحوم «غلامرضا رضا پور» می باشد. قدیمی ترین تصویر موجود از این مسجد، عکسی است که «آنتونی سوروگین»، عکاس ناصرالدین شاه، به سال ۱۳۲۰ قمری از این مسجد ثبت کرده است. آنچه در تصویر هویداست، مسجد در یک حیاط بزرگ قرار گرفته است. بنای اصلی مسجد در دو طبقه بر یک کرسی قرار گرفته است. سقف تماما سفال پوش بوده و دیوارها، آجرهای قرمز رنگ است.
جلوی درب ورودی حیاط، مناره کوتاهی همچون مناره فعلی مسجد شهیدیه رشت با تزئینات آجری دیده می شود. بالای ماذنه نیز سفال پوش بوده و حلب دامنه تزئینات خاصی دارد. مسجد پنجره های مشبک متعددی دارد. تزئینات پنجره های این مسجد شباهت زیادی به پنجره های بقعه تاریخی نِهزُم در شهرستان شفت است. ورودی شبستان مسجد، درب دو لنگه چوبی بلندی دارد و یکی از دیوارها، دارای تزئینات کاشیکاری است.
گملین که در سال ۱۱۸۵ هجری از رشت دیدن می کند، از مسجد جامع رشت نیز نام می برد. دکتر منوچهر ستوده، وقتی دهه ۴۰ از این مسجد بازدید می کند، اشاراتی به تجدیدبناهای مکرر این مسجد دارد و به‌نقل از مرآت البلدان می نویسد:« مرحوم میرزا حسن خان اعتماد السلطنه می نویسد:« مسجدی که در رشت به اسم مسجد جامع معروف است، بعضی را عقیده اینست که این مسجد را پدر هدایت الله خان رشتی، این مسجد را بنا کرده، برخی مادر هدایت الله خان را بانی مسجد می دانند. حق این است که به طور یقین بانی معلوم نیست. در هر صورت چون رو به خرابی نهاده و محتاج مرمت و تعمیر بود در سنه ۱۲۷۷ یا ۱۲۷۸ قمری، چند نفر از تجار رشت، به شراکت، بنای مرمت آن را گذاشتند. به این معنی که بنای اول را یکباره مهندم ساخته، قدری بر طول و عرض مسجد افزودند و از نو بنا کردند. ولی این بنای مجدد ناتمام مانده و بانیها درگذشتند. این مسجد را هم مدرسه ای بوده که حالا به کلی خراب است.»
امیر هدایت الله خان رشتی به احتمال زیاد، همان امیر هدایت الله خان فومنی، حاکم گیلان، بین سال های ۱۱۷۰ تا۱۲۰۰هجری بود. وی در دوره زندیه ادعای استقلال گیلان را داشت اما در سال ۱۲۰۰قمری از حاکمان قاجار شکست خورده و کشته شد.
به گفته ستوده در حدود ۵۰ سال پیش این مسجد ناتمام طعمه حریق می شود(احتمالا در حوادث یک سال آخر جنبش جنگل)و تا ده سال قبل به همین وضع بود، تا جمعی از بازرگانان به دستور آیت الله حاج محمود ضیابری تجدید بنا کردند و ضمن خاکبرداری چاه و حوضی قدیمی پیدا شد که امروز، از آن استفاده می شود.
این مسجد در سال ۱۳۸۳ قمری از نو ساخته می شود. یاسنت لوئی رابینو، نایب کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم، ضمن بازدید از این مسجد، به دو کتیبه سنگی در این مسجد اشاره دارد. بخشی از کتیبه بدین مضمون است:« بتاریخ غزه شهر شوال المکرم سنه میمونه توشقان ئیل ۱۲۳۴ باخبار مژده ورود شاهزاده اعظم اکرم والا محمد رضا میرزا روحنافداه و حسب الاشاره مقرب الخاقان معتمدالدوله و بندگان منجم باشی پایندگان و عموم کدخدایان بلده رشت برای دوام سلطان السلاطین شاهنشاه ایران پناه فتحعلی شاه قاجار ارواح العالمین فداه بدعت غیر مستحسنه از بابت تکالیف دیوانی بهر اسم و رسم که بر محلات ثمانیه رشت اطلاق می شود... .»
به گفته یکی از خدام مسجد، بسیاری از علمای بنام رشت و گیلان در حوزه علمیه جوار همین مسجد تحصیل کرده اند. مسجد جامع بازار رشت بجز پیشینه تاریخی،در آستانه انقلاب اسلامی نیز بسیار فعال بود و در زمان جنگ هشت ساله نیز این مسجد یکی از پایگاه های مهم برای اعزام داوطلبان و جمع آوری کمک های مردمی برای جبهه ها بود.
نظر شما