خراسان جنوبی گنجینه‌ای از زیبایی‌های بکر

خبرگزاری شبستان: خراسان جنوبی در طول تاریخ به عنوان یکی از هفت اقلیم بزرگ ایران و به عنوان یک منطقه تأثیرگذار از نقطه نظر جغرافیای طبیعی وانسانی مطرح بوده است. خراسان جنوبی در شرق ایران واقع شده و مرکز آن، شهر بیرجند است. این استان با مصوبه مجلس شورای اسلامی و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان در سال 1382 ایجاد شد.

مساحت این استان 95 هزار و 385 کیلومترمربع است که از این نظر هشتمین استان ایران است. بر اساس سرشماری سال 1385، جمعیت آن 600 هزار و 568 نفر است که از این نظر بیست و هفت اُمین استان کشور است.

خراسان جنوبی از استان‌هایی است که تفرجگاه‌های بکر و طبیعی از جمله کویر نهبندان و روستاهای عجیب و غریبی مانند روستای ماخونیک (معروف به سرزمین لی‌لی‌پوت‌های ایران) یا قبرستان تاریخی روستای بجد را در خود جای داده است.

منطقه نمونه گردشگری بند دره

منطقه نمونه گردشگری بند دره، سدی است تاریخی در نزدیکی بیرجند که مهمترین بند تاریخی در بیرجند محسوب می‌شود. این بند یا سد در پنج کیلومتری جنوب شهر بیرجند و بر روی یکی از دره‌های رشته‌ کوه باقران قرار گرفته است.

این بند، بزرگترین بند کوهستانی شهر بیرجند است که به دستور امیر شوکت‌الملک در سال 1294 هجری قمری ساخته شده‌است. بند دره از سنگ، آجر و ملات ساروج ساخته شده‌است که طول تاج آن 31 متر، عرض تاج آن 3 تا 5 متر و ارتفاع آن حدود 13 متر است.

ارگ حسام‏الدوله مشهور به کلاه‌فرنگی

ارگ کلاه فرنگی یکی از آثار تاریخی شهر بیرجند است. این بنا در دوره قاجار و بین سال‌های 1264 تا 1313 هجری قمری ساخته شده‌ است و در حال حاضر این ارگ در محل استانداری خراسان جنوبی واقع است.

این ارگ که منسوب به امیر حسن خان شیبانی است و متعلق به امیر علم خزیمه بوده که وی آن را به فرمانداری بیرجند اهدا کرد. سازمان میراث فرهنگی این بنا را به عنوان یک ساختمان قدیمی و ارزشمند به ثبت رسانده‌ است. این ارگ به شکل شش ضلعی و در رأس به شکل مخروط و به رنگ سفید می‌باشد و مصالح این ساختمان از گل، آجر، آهک و ساروچ است.

عمارت و باغ اکبریه
باغ اکبریه بیرجند در انتهای خیابان معلم، روستای اکبریه، واقع در استان خراسان جنوبی قرار گرفته است. این باغ با وسعتی در حدود 450 هزار و 69 مترمربع با شماره 2326 در 20خردادماه سال 1378 هـ.ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این باغ در بستری کوهستانی واقع شده و متشکل از 2 بنا است که قدیمی‎ترین آن ساختمانی متعلق به حشمت‎لدوله پدر ابراهیم شوکت‎الملک که تاریخ احداث آن به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه (1364ـ1300‏‎ هـ . ق) بر می‎گردد. بنای دیگری که در این مجموعه واقع است ساختمان تشریفات می‎باشد که توسط شوکت الملک بنیان شده است.

این باغ به عنوان محل سکونت، پذیرایی و انجام امور دیوانی مورد استفاده قرار می‌گرفت به طوری که در لهجه محلی به (کلاته سرکار امیر) شهرت یافت. بعد از درگذشت ابراهیم خان شوکت الملک، پسر وی اسدالله علم وزیر دربار شاه از این باغ بعنوان محل سکونت در برخی از ایام سال استفاده می‎کرد.

بنای مزبور بوسیله عَلَم وقف آستان قدس رضوی شد و در سال 1371 در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت. در حال حاضر باغ اکبریه ثبت یونسکو شده است.

آرامگاه ابوذر جمهر قاینی
حکیم بوذرجمهر قاینی سیاستمدار ادیب و عارف و شاعر اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری قمری است که در دربار سلطان مسعود غزنوی خدمت می کرده است. وی به زبان فارسی و عربی سخن می گفته و از وی اشعار و قصیده هایی به جای مانده که قصیده بهاریه او از شهرت خاصی بر خوردار است.

بوذر جمهر بعد از مرگ سلطان محمود تا زمان فروپاشی حکومت غزنویان در دربار سلطان مسعود غزنوی به سر برد و در اواخر حکومت غزنویان از غزنه که پایتخت بود به قاین آمد و پس از مدتی در گذشت. مقبره حکیم بوذرجمهر در فاصله چهار کیلومتری جنوب غربی شهر قاین و در دامنه کوهی موسوم به کوه ابوذر قرار دارد. بنای مقبره از بناهای قرن ششم و هفتم هجری است به فرم چلیپایی و با معماریی بسیار زیبا ساخته شده است. مصالح اصلی در ساخت بنا سنگ گچ و آجر است. درخت بنه 700 ساله ای نیز در کنار این مقبره وجود دارد که به زیبایی اثر افزوده است.

مسجد جامع قاین(ذوالقبلتین)
مسجد جامع قاین (ذوالقبلتین) اولین اثر تاریخی به ثبت رسیده در خراسان جنوبی است که با گذشت بیش از 1100 همچنان میزبان گردشگران نوروزی است. مسجد جامع قاین در سال 1316 هجری شمسی به شماره 295 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و تحت حفاظت و مرمت میراث فرهنگی قرار دارد.

در مورد تاریخ احداث اولیه مسجد عقاید مختلفی است بطوریکه برخی معتقدند این مسجد بر روی بقایای یک آتشکده ساسانی ساخته شده است و برخی همانند ناصر خسرو زمان احداث آن را اوایل قرن پنجم هجری ذکر کرده اند و با توجه به زلزله خیزی قاین احتمالا این مسجد در دوره هایی تخریب و مجدداً مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

آبگرم معدنی فردوس
آبگرم معدنی فردوس، یک چشمه آبگرم با خواص درمانی است که در فاصله حدود 20 کیلومتری شمال شهر فردوس واقع شده‌ است و به عنوان مهمترین جاذبه توریستی آب درمانی در شرق کشور و خراسان جنوبی مطرح است. این آبگرم طبیعی به دلیل داشتن خواص درمانی، هر ساله پذیرای شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی است.

استفاده از آبگرم معدنی فردوس در درمان بسیاری از بیماری‌های پوستی و مفصلی مؤثر بوده و توسط بسیاری از پزشکان توصیه گردیده‌است. پس از زمین‌لرزهٔ سال 1347، آب این چشمهٔ آبگرم کاملاً خشکید، ولی بعد از 2 سال خود به خود شروع به جوشیدن نموده و جاری شد.

آسبادهای خوانشرف
خوانشرف نام روستایی است واقع در 5 کیلومتری شمال شهر نهبندان که آسبادهایی در یک ردیف منظم و در کنار هم، در یکی از معابر فرعی آن واقع شده‌اند. این آسبادها با استفاده از نیروی حاصل از وزش بادهای 120 روزه سیستان کار می‌کردند.

پلان آسبادهای منطقه نهبندان برگرفته از آسبادهای سیستان و تقریباً مشابه یکدیگر هستند. آسبادهای خوانشرف در 2 طبقه ساخته شده‌اند فضای بالایی آن مکانی است که بزرگترین قطعات آسیا در آن کار گذاشته شده است. این فضا از سه طرف محصور بوده و جهت باز آن در معرض وزش باد بوده است.

محور آسباد به شکل یک تیر ثابت به طول 5/4 تا 5 متر است بر سطح آن شکاف‌هایی مستطیل شکل به وجود آمده تا بازوها در آن قرار گیرند. بازو شامل چوب‌های موازی است که تیرها را در یک حالت عمودی و در معرض باد نگه می‌دارند.

سنگ‌آسیاب شامل 2 سنگ هم‌اندازه مدور است که سنگ زیرین ثابت و سنگ فوقانی متحرک است. طبقه همکف آس خانه نیز شامل انبارهای نگهداری آرد و گندم و یک رشته پلکان منتهی به طبقه فوقانی است. این سازه‌ها به دلیل نوع کاربرد فاقد تزئین هستند. آسبادهای خوانشرف مربوط به دوره قاجاریه بوده و به شماره 3688در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند.

قلعه قلاع سرایان
این اثر تاریخی در فاصله حدود 5/4 کیلومتری شهر سرایان و 5/1کیلومتری شمال شرق مزرعه همبو قرار دارد. این بنا برفراز کوهی مخروطی شکل و مشرف به شهر سرایان واقع شده است. قلعه داری بخش های گوناگونی از جمله بارو، برج ها وفضای داخلی است.

نقشه و طراحی معماری قلعه با تبعیت از وضعیت طبیعی محل قرارگیری آن اجرا شده است به گونه ای که با توجه به وضعیت طبیعی در نقاطی از بارو از استحکامات دفاعی بیشتری استفاده شده و در بعضی نقاط به دلیل صعب العبور بودن نیاز کمتری به استحکامات بوده است.

مجتمع آب درمانی آبترش سربیشه
مجتمع آب درمانی آبترش از جاذبه های سربیشه است. این چشمه دارای آبی سرد است که خواص آن در درمان بیماری‌های پوستی، اعصاب و روان و گرفتگی عضلات مناسب است. چشمه آبترش در شمال شهرستان سربیشه از شکاف سنگ‌های آندزیت بازالت از زمین خارج می‌شود.

این مجتمع در 20 کیلومتری شمال سربیشه و در کنار روستای آبترش قرار دارد و از سال های گذشته مردم منطقه جنوب خراسان و سیستان و بلوچستان از آن استفاده می کرده اند. به دلیل اهمیت آبترش در گذشته در این منطقه ارگی حکومتی با کاربری تفریحی ایجاد شد که با گذشت زمان بخش های زیادی از آن تخریب شد اما با شروع فعالیت های میراث فرهنگی در عرصه گردشگری، مرمت این بنا آغاز و به دنبال آن ساخت مجتمع تفریحی و آب درمانی در این محل انجام شد.

قلعه فورگ
قلعه فورگ در داخل روستای فورگ و در 10 کیلومتری جنوب شهر اسدیه واقع شده است. این قلعه تاریخی از بناهای دوره افشاریه می باشد که ساخت آن توسط میرزابقا خان، حاکم منطقه ای و از سوی نادر شاه شروع شد و پس از وی پسرش میرزا رفیع خان آن را به اتمام رساند.

فضاهای داخلی قلعه از شرق به غرب شامل سه قسمت می باشد که قسمت اول عبارت است از محل زندگی خدمه، انبار آذوقه و محل نگهداری احشام - قسمت دوم محل زندگی نظامیان و نگهبانان و محل نگهداری تدارکات نظامی و سومین قسمت که مهمترین بخش قلعه است محل زندگی احکام و اطرافیان بوده است. قلعه مجموعاً دارای 18 برج بوده که اکنون تعدادی از آنها باقی مانده است. مصالح بکار رفته در ساخت قلعه بیشتر سنگ ، آجر و خشت می باشد.

خانه مستوفی
منزل مستوفی در خیابان ملاعبدالله تونی بشروی و کوچه مستوفی شهر بشرویه قرار دارد. این عمارت از جمله بناهای اعیانی است که در دوره قاجاریه ساخته شده و متعلق به شخصی بنام مستوفی است.

سبک معماری و بادگیرهای زیبا و ساباط در جانب شمال شرقی این سازه و تزئینات گچی در بخش های دیگر بنا از ویژگی‌های بارز منزل مستوفی بشمار می رود. پلان کلی عمارت مستطیل شکل و ورودی آن در میانه ضلع جنوب غربی واقع شده است. پس از ورودی دالانی که عرض قرار دارد که به حیاط متصل می شود در طرفین دالان ورودی دو اتاق کوچک تعبیه شده است. صحن حیاط فضایی مستطیل شکل دارد که با آجرهایی مربع شکل فرش شده است.

در ضلع شرقی این عمارت ایوانی بزرگ قرار دارد که بر فراز آن سه بادگیر عظیم تعبیه شده، این بادگیرها شامل یک بادگیر مستطیل شکل بزرگ در میانه و دو بادگیر 8 ضلعی در طرفین اند بادگیر مستطیل شکل دارای 12 چشمه در طرفین می باشد و به فضای درون ایوان منتهی می گردد. دو بادگیر دیگر به زیرزمینی که در زیر ایوان واقع شده راه دارند.

ایوان، پوشش مسطح دارد و در بخش فوقانی با دو ستون 8 ضلعی و دو نیم ستون و سه قوس گهواری ای مزین شده است. فضای طرفین ایوان بصورت دو اشکوبه است.

پایان پیام/