خبرگزاری شبستان:عید سعید نوروز از راه رسید و پیام محبت الهی را به وسیله سر بر آوردن چمنزارهاو گل ها و ریاحین به بندگان او رسانید.نسیم های بهاری وزیدن گرفت و بار دیگرنشاطی توصیف ناپذیر در اجسام و ارواح انسان هابه وجود آوردند.این هیجان و طراوت چمنزارها و گل ها و ریاحین ووزیدن نسیم های عطرآگین بهاری پیامی بالاتر برای کسانی که زندگی آگاهانه ای دارند،آورده اندو مخاطب این پیام ،جان های مشتاق کمال پاکان اولاد آدم(ع)است که می گوید:ای خاک نشینان زمین و ای رهگذران گذرگاه پر معنای حیات ، همان گونه که خزان و زمستان کره خاکی ،بهاری حیاتبخش به دنبال می آورد،همچنان خزان زندگی و زمستان مرگ و زیر خاک،نوید فرا رسیدن بهار ابدیت را که رو به دیدار خداوندی دارید،نوید می دهد، با امید شکفتن در آن بهار حقیقی و جاودانی ،در مسیر اطاعت خداوند کمال آفرین گام برداریم و در مسابقه برای ورود به جاذبیت ربوبی شرکت کنیم . ان شاءالله
محمدتقی جعفری
بارزترین نمود درآمیختگی نوروز و تشیع را باید در نورروز خوانی نواحی ایران پیدا کرد که رسمی کهن اما رو بزوال است . وجه مشترک همه اشعار نوروز خوانی رثای پیامبر(ص) و امامان علیهم السلام در کنار توصیف بهار و طبیعت است و حضور باورهای شیعی در آنها چندان پر رنگ است که گاه نوروز خوانی به روضه خوانی پهلو می زند.
درآغازفروردین آدم آفریده شد وآن روز فرخنده ای است برای خواسته ها وبرآورده شدن آرزوها و آموختن دانش و زناشویی و سفر و داد و ستد. در آن روز خجسته بیماران بهبود می یابند و نوزادان زاده می شوند و روزی ها فراوان می گردد.
این سخن،مهر تأیید حضرت امام جعفر صادق،(ع)بر آیین نوروز است؛ آیینی که بر خلاف عقیده رایج،نه زاییده زرتشت است و نه آفریده آریایی ها.بلکه آیینی است سرزمینی تا همه اقوام و ادیانی که پای در این دیار کهن گذاشته اند،بدان شادباش گویند؛خواه آریایی ،خواه زرتشت،خواه اسلام.در واقع آن چنان که عبدالحسین زرین کوب در کتاب تاریخ مردم ایران می گوید،وقتی اسلام به ایران آمد ودنیایی تازه را با خود آورد ،همه چیز در زمین و آسمان جا به جا شداما همه چیزدر پرتو نظمی دیگر که صبغه الهی و منشاءآسمانی داشت باز همچنان استوارپا بر جا می ماند :انگره مینو با نام تازه اش همچنان بار گناه تما م انسان ها را به گردن گرفت و اهورمزد با یک اسم دیگرخویش در اوج قله تنزیه و تقدیس فایقی که داشت از اتهام هرگونه عارض و منازعی در ملک و قدرت لایزالی خود منزه ما ند.نوروز نیز چنین سرنوشتی داشت و خیلی زود قدسیتی را که زرتشت بدان بخشیده بود در آیین محمد صلی الله علیه و آله باز یافت.در دنیای تازه،ایران بخشی از خلافت بزرگ اسلامی بودکه دریای مد یترانه تا رود سند را دربر می گرفت. گر چه دیگر مفهوم ایرانشهر از دست رفته بودو این بسی دردناک بود اما محو مرزهای ایران و انیران مجالی پیش پای نوروز گذاردتا سوار بر توسن آیین تازه نفس،در اقصای دور پراکنده شود. به گفته برتولداشپولر،ایران شناس فقید آلمانی ،اعراب مسلمان بویژه در زمان عمربن عبدالعزیز،خلیفه اموی ،کوشش کردند تاجشن های نوروز و مهرگان را منسوح کنند اما این رسم چنان با عمق اندیشه و احساس ایرانیان پیوند خورده بودکه بزودی پیروزمندانه جای برای خود بازکرد و با اوج گرفتن عباسیان در همه حا فراگیر شد.با این حال،رد پای نا فرجام
نیزهر گز در تشیع دیده نشدو مذهبی که مقدر بود در سده های بعذ مذهب ملی ایرانیان شودبی درنگاز درتأیید و تکریم نوروز وارد شد. امامان شیعه از نوروز بسیار یاد کرده اند و در نکوداشت آن سخن ها گفته اند.از جمله می توان به این روایت منتسب به حضرت امام موسی کاظم (ع) اشاره کرد که گفته است:"نوروز،نخستین روزی است که آفتاب بدمید و بادهای وزنده بوزید و گل های روی زمین پدید آمد و هم جبرییل بر خاتم الانبیاء نازل شد و هم پیا مبر(ص) ،علی را بر دوش حود گرفت تا بت هارا از خانه کعبه بیرون بینداخت".(محمد باقر مجلسی،السماء و العالم،این سخن با اندکی تغییراز قول امام ششم نیز نقل شده است).
در این راه ، تشیع تا بدانجا پیش رفت که امام ششم ،اعمال مذهبی خاصی را برای نوروز مقرر ساخت . این تعالیم که در مفاتیح الجنان ،معروف ترین کتاب ادعیه شیعیان آمده شامل غسل کردن،پوشیدن جامه های پاکیزه، خوش بو کردن بدن،روزه گرفتن و بجای آوردن نماز مخصوص است. بررسی سندیت احادیثی از این دست نیازمند کنکاشی وسیع در متون دینی است،اما نفس وجود آنها در منابع شیعه نشانگر استقبال تشیع از نوروز است. این استقبال بقدری چشمگیر بود که بتدریج تمایز میان آیین باستانی نوروز و آیین شیعی نوروز را دشوار ساخت . امروزه شاید مشکل بتوان باور کرد چهارشنبه سوری رسمی شیعی است و نه باستانی . اما مرتضی هنری،پژوهشگر فرهنگ عامه در یکی از نوشته های حود تصریح می کند:شکی نیست که این آیین مربوط به پس از اسلام است . زیرا ایرانیان شنبه و آدینه نداشتند و هر یک از دوازده ماهشان بی کم وبیش سی روز بود که هر روز بنام یکی از ایزدان حوانده می شد. مانند هرمزد روز (روز اول)، بهمن روز(روز دوم) و ...او می اقزاید: اگر چگونگی و اعتقادات این جشن در بعضی مناطق از فرهنگ اسلامی رنگ پذیرفته است ، به دلیل دلبستگی عمیق ایرانیان به اسلام و تشیع و بزرگداشت امامان است،زیرا در بعضی از مناطق ایران مراسم چهارشنبه سوری در آخرین جهارشنبه ماه صفر برگزار می شود و موجب انجام جشن چهارشینبه سوری را قیام مختار ثقفی به خونخواهی حضرت امام حسین (ع) می دانند.در عین حال، بارزترین نمود درآمیختگی نوروز و تشیع را باید در نورروز خوانی نواحی ایران پیدا کرد که رسمی کهن اما رو بزوال است . وجه مشترک همه اشعار نوروز خوانی رثای پیامبر(ص) و امامان علیهم السلام در کنار توصیف بهار و طبیعت است و حضور باورهای شیعی در آنها چندان پر رنگ است که گاه نوروز خوانی به روضه خوانی پهلو می زند.برای مثال در نوروزخوانی های مازندران به این ابیات بر می خوریم که : بهار آمد درختان بار و میوه /عروس قاسمت گردیده بیوه/ بهارآمد درختان می خورن آب/ سکینه از عطش گردیده سیراب/
در برخی نوزوز خوانی های گیلان این بیت به عنوان ترجیع بند تکرار می شود که:عزیزان نو بهاره نو بهاره/که لیلا داغ اکبر بی قراره/
همچنین در نوروز خوانی های دامغان ،نعت امامان و ذکر مصایب شهیدان کربلا کاملاً بر مدح نوزور سایه افکنده و ابیات اندکی به بهار و طبیعت اختصاص یافته است . جهانگیر نصر اشرفی که تعدادی از این اشعار را در کتاب خنیانگران نوروزی گرد آورده، پاره ای نوروز خوانی های کشورهای تاجیکستان و ترکمنستان را نیز ثبت کرده اما جالب است که این نوروز خوانی ها یکسر به وصف بهار و طبیعت می پردازند و حتی ستایش خدا و پیامبردر آنها به چشم نمی آید.
چنین می نماید که با قدرت یابی صفویه در سده شانزدهم میلادی ( دهم هجری ) و انتخاب تشیع به عنوان مذهب رسمی ایران ، نوروز بیش از پیش صبغه شیعی پیدا کرد.به احتمال زیاد دعاهای معروفی که در زمان تحویل سال نو خوانده می شود و به دگرگونی حال آدمیان اشاره دارد از دوره صفویان وارد آیین نوروز شد ، زیرا در کتاب های متقدم شیعه اشاره ای به این دعا نشده است.بر اساس پژوهش محمد علی دادخواه درباره هفت سین ، در عصر صفوی تغییراتی در هفت سین داده شد.در این زمان سینی های هفت قل می ساختند و روی آنها هفت آیه از قرآن را که با "قل" آغاز می شد، کنده کاری می کردند.
این رسم اکنون منسوخ شده اما رفتن به آستانه امامزادگان هنگام تحویل سال همچنان تداوم دارد ، چندان که در نوروز چندین میلیون نفر آغازین روزهای سال را در کنار آستان امام رضا (ع) در مشهد سپری می کنند و در بیشتر زیارت گاههای ایران حضور مردم هنگام تحویل سال فراتر از ظرفیت مکانی آنهاست. #
عبدالحسین توکلی طرقی
انتهای پیام/
نظر شما