وقتی «سنندجی ها» به پیشواز بهار می روند

به گزارش خبرگزاری شبستان از سنندج، استان کردستان یکی از استان های کردنشین در غرب ایران است، اکثریت ساکنان این استان، کرد زبان هستند که به لهجه های مختلف تکلم می کنند.

جشن‌ها و آیین‌هایی‌ که‌ در میان‌ کردان‌ مرسوم‌ است‌، در برگیرنده‌ جشن‌های‌ مذهبی‌، قومی‌ و باستانی‌ است‌ که‌ ریشه‌ در باورهای‌ کهن‌ مردم‌ دارد و اغلب‌ تاریخی‌ و پاره‌ای‌ اسطوره‌ای‌ است‌ که در شهر سنندج از نیمه‌های اسفند ماه و شاید زودتر خانواده‌ها دست به تدارک نوروز می‌زنند.

میرنوروزی‌ و مراسم‌ کوسه‌ گردی‌ از جمله‌ بازی‌ها و نمایش‌هایی‌ بود که‌ تا دو دهه‌ پیش‌ به‌ عنوان‌ مقدمه‌ نوروز در استان‌ کردستان‌ برگزار می‌شد مراسم‌ کوسه‌ گردی‌ توسط‌ دو نفر به‌ اجرا در می‌آمد که یکی‌ را کوسه‌ و دیگری‌ را زن‌ کوسه‌ می‌نامیدند.
 

از جمله‌ این تدارکات تهیه‌ سمنو بود، خانم‌های خانه گندم، عدس و کنجد را در پارچه‌ای ریخته و در ظرفی مسی قرار می‌دادند، بعد از ریختن آب بر روی آن در جلوی نور ملایم خورشید می‌گذاشتند تا دانه‌ها جوانه بزند.

پدر خانواده در این فرصت اندک قبل از عید به بازار می‌رفت تا برای اهالی خانه لباس و کفش تهیه کند واز دیگر چیزهایی که قبل از عید آماده می‌شد آجیل، ‌شیرینی، میوه، برنج، روغن و گوشت بوده است.

لازم به ذکر است مردم سنندج به مانند اعیاد مذهبی که روز قبلِ آن را عرفه می‌نامند،‌ روز قبل از عید نوروز را نیز عرفه می‌نامیدند.

این روز شلوغ‌ترین روز سنندج بوده است، خانواده،‌ لباس‌هایشان را از خیاطی می‌گرفتند، مردم‌ها به سلمانی می‌رفتند، و زن‌ها در پی خرید تخم مرغ بودند.

در خانواده‌های سنندجی کمتر از یک تغار (30 عدد) تخم‌مرغ می‌خریدند، تعداد این تخم مرغ‌ها گاهی به سه تا چهار تغار نیز می‌رسید.

تخم‌مرغ‌ها آبپز می‌شد و همگی اعضای خانواده دست به رنگ کردن آن‌ها می‌زدند تا با برابر قرار دادن زمین و تخم‌مرغ، با رنگ کردن آن، زمین را نیز رنگ زده باشند.

چند روز قبل از عید، جوانان روستا، بوته‌های خار را جهت فروش به شهر می‌آوردند، خانواده‌ها آن را تهیه کرده و بر پشت بام می‌گذاشتند واز دیگر موارد جهت آتش‌بازی فیشک (فشفشه)، ماتاو، تقه، کوزی و تیزان بود.

از جمله چیزهایی که قبل از عید توسط بچه‌ها تهیه می‌شد، نوروزنامه بود، که عبارت از یک صفحه سفید بود که در بالای آن اشکالی مانند سماور، قلیان، سمنو، تخم‌مرغ رنگ شده، شیرینی و ماهی نقاشی می‌شد و پایین آن در چهار ستون اشعاری که هر مصرع در یکی از سطرهای این ستون‌ها جای می‌گرفت می‌نوشتند.

بچه‌ها اشکال را رنگ‌آمیزی کرده و موقع تحویل سال به پدر و مادر خود می‌دادند و عیدی طلب می‌کردند.

در نوروز خوانچه‌هایی برای عروس‌های نامزد شده یا دخترهایی که به خانه‌ شوهر رفته بودند می‌بردند، گاه تعداد این خوانچه‌ها به دوازده نیز می‌رسید.

طلا، عطر، دستمال، جوراب، تخم‌مرغ رنگ شده، صابون، پارچه، ماهی، شربت، سمنو، شیرینی و آجیل و از همه مهمتر سیب سرخ زرورق زده شده، از اقلامی بود که در خواچه‌ها وجود داشت.

مراسم شب نوروز:

در شب نوروز بوته‌های خار آماده شده توسط پدر خانواده آتش زده می‌شد و بچه‌ها نیز شروع به آتش‌بازی می‌کردند.

لازم به ذکر است در مناطق کردنشین،‌ آتش مخصوص نوروز بوده و در چهارشنبه سوری (چوارشه‌مه کوله) به هیج وجه آتش روشن نمی‌شد.

بعد از خاموش شدن آتش، خانواده به خانه رفته و شام می‌خوردند،در سنندج معمولاً این شام حلوا بوده و غذای اصلی که پلو خورشت است را برای فردای آن صرف می‌کردند.

در قدیم که رادیو و تلویزیون در سنندج نبود، مردم از روی تقویم‌های جیبی منجم‌باشی یا تقویم پیوندی کردستانی ساعت و دقیقه‌ سال تحویل را می‌دانستند.

مردم سنندج به هنگام تحویل سال، آینه‌ تمام قد سنگی یا نیم قد را به دیوار تکیه داده و در دو طرف آن شمعدانی با شمع روشن قرار می‌دادند.

جلوی آینه سفره‌ کوچک سفیدی پهن می‌کردند که روی آن سمنوی تزئین شده با روبان قرمز، تخم مرغ رنگ شده، ماهی، شیرینی، آجیل و تنگ‌های رنگارنگ شربت قرار می‌دادند.
پدر خانواده وضو می‌گرفت و با تحویل سال برای خانواده و آشنایان دعا می‌کرد.

بچه‌ها نوروزنامه‌ها را می‌دادند و عیدی می‌گرفتند،خانواده‌هایی که دختر شوهر داده یا عروس داشتند منتظر عید دیدنی بچه‌هایشان می‌شدند و کوچک‌ترها نیز به عید دیدنی بزرگ‌ترها می‌رفتند.

رسم تخم‌مرغ شکستن در سنندج:

بچه‌ها هر یک سهم خود را از تخم‌مرغ‌ها دریافت می‌کردند ‌و جهت انجام هیلکه شکینه به کوچه می‌روند.

رسم تخم‌مرغ شکستن در سنندج به این نحو است که هر یک از دو نفر تخم‌مرغ‌هایشان را در دست گرفته و بر روی هم‌ می‌زنند، تخم‌مرغ هر کدام شکست، باید آن را به طرف دیگر که تخم‌مرغ‌اش سالم مانده بدهد.

این رسم به صورت دیگری نیز اجرا می‌شود، چند نفر که در این کار شرکت می‌کنند تخم‌مرغ‌هایشان را به هم می‌زنند و هر تخم‌مرغی شکسته شد آن را روی زمین گذاشته و این کار را تا زمانی که تنها یک‌نفر تخم مرغ نشکسته داشته باشد ادامه می‌دهند،تمام تخم‌مرغ‌های روی زمین ازان کسی است که تخم مرغ سالم دارد.

در بسیاری از روستاهای اطراف هم رسمی به نام شال کشی مرسوم بود که در روز عید بچه ها به پشت بام ها می رفتند و از سوراخ موجود در بام های خانه ها شال خود را پایی می بردند و تنقلات و عیدی از صاحب خانه دریافت می کردند.

مراسم های پیشواز نوروز در زمان حال:

با تغییر و تحولات ایجاد شده و گذشت زمان بسیاری از رسومات گذشته رخت بربسته اند و بسیاری هم به تاریخ پیوسته اند.

رنگ کردن تخم مرغ اکنون به ندرت انجام می شود و مردم بیشتر از تخم مرغ های رنگ شده آماده استفاده می کنند.

بچه های امروز دیگر با رسم تخم‌مرغ شکستن آشنایی نداشته و این کار را انجام نمی دهند و فقط به عنوان تزئیین سفره هفت سین از تخم مرغ ها استفاده می شود.

آتش روشن کردن در شب عید نوروز همچنان پابرجاست و مردم همه ساله این رسم را به جا می آورند.

روز عید نوروز بیشتر مردم قورمه سبزی درست می کنند و با انوع میوه وشیرینی و آجیل به استقبال سال جدید می روند.

در این روز خانواده ها دورسفره هفت سین جمع شده و بزرگ خانواده چند آیه از قرآن کریم را تلاوت می کند و منتظر تحویل سال از تلویزیون خواهند شد.

بعد از تحویل سال دامادها و عروس های خانواده برای تبریک سال نو به خانه پدر و مادرهایشان می روند.

پایان پیام/