درمیان از آسباد تا قلعه های تاریخی

خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ خراسان جنوبی دارای آثار تاریخی و پتانسیل های زیادی است. هر یک از شهرهای این استان به تنهایی قادر به جذب گردشگر و مسافر هستند خراسان جنوبی و به تبع آن شهرستان هایی مانند درمیان دارای آثار فراوان از آسباد گرفته تا قلعه های تاریخی و دیدنی با قدمت کهن می باشند. شهرستان درمیان یکی از مناطق دیدنی است که دارای آثار بکر و فراوان مانند قلعه فورگ، مسجد جامع هندوالان، درخش، آرامگاه سلطان ابراهیم رضا و... است.

 

یکی از آثار این خطه کویری وجود آسبادهایی قدیمی در طبس مسینا از توابع شهرستان درمیان است. شرایط دشوار طبیعی مناطق بیابانی و حاشیه کویر ایران باعث شده تا مردم حاشیه کویر از ابتکار و خلاقیت‌های خود استفاده کرده و با حداکثر بهره‌گیری از عوامل و شرایط طبیعی، آن را در اختیار خود درآورند. آسبادها از جمله این خلاقیت‌ها هستند که در اکثر مناطق جنوب خراسان به خصوص مناطقی که تحت تاثیر بادهای 120 روزه سیستان قرار دارند به چشم می‌خورد، آسباد یک سازه معماری است که با استفاده از انرژی باد گندم را به آرد تبدیل می‌کند.

 

 

آسباد طبس مسینا

آسیادهای طبس‌مسینا در دو طبقه ساخته شده‌است، طبقه همکف شامل فضایی محدود جهت نگهداری آرد و انباشت گندم می باشد كه به وسیله یک رشته پلکان به طبقه فوقانی منتهی می‌شود. طبقه دوم نیز از سه جهت با دیوارهای خشت و گلی محصور شده و ضلعی که باد وارد بنا می‌شود فاقد دیواراست. اسبادها دارای پرده‌های چوبی بوده که به یک محور عمودي متصل هستند این سازه در اثر وزش باد به گردش در آمده و باعث چرخش محور و در انتها سنگ آسیاب می‌شود.

 

مدیر نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان درمیان در گفتگو با خبرنگار شبستان از بیرجند با بیان اینکه بنای این آسبادها با مصالح خشت و گل ساخته شده است و به دوره قاجاریه تعلق دارد، می گوید: قدمت این اثر به دوران قاجاریه برمی گردد.

 

«امیر اسماعیل شهسواری» با اشاره به این مهم که نوع کاربری این بنا متروکه و مالکیت آن خصوصی است، می افزاید: آسبادهای طبس مسینا با شماره 4661 در 16 مهر ماه 1380 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

 

 

آرامگاه سلطان ابراهیم رضای درمیان

مدیر نمایندگی میراث فرهنگی،‌ صنایع دستی و گردشگری درمیان از دیگر آثار تاریخی این شهرستان به آرامگاه سلطان ابراهیم رضای درمیان اشاره می کند و می گوید: بنای این آرامگاه به دوره تیموری و به سلطان حسین بایسنقر نسبت داده می شود.

 

شهسواری با بیان اینکه پلان این بنا به شکل چهار ضلعی و فضای داخلی که بقعه در آن قرار گرفته به صورت مربع می‌باشد، می گوید: این آرامگاه در دهستان گزیک و روستای آبگرم شهرستان درمیان قرار دارد.

 

وی با اشاره به این مهم که این بنا و محوطه دارای دیوارهای مرتفعی است که گنبدی بزرگ بر فراز آن ساخته شده است، ادامه می دهد: ورودی این آرامگاه شامل یک پیش طاق و جلوخان ورودی است که پیش طاق با تزئینات گچبری زیبایی به طریقه گره به‌صورت مشبک و مجوف مزین شده است.

 

وی با بیان اینکه مالکیت این بنا دولتی است و برای ساخت این بنا از مصالحی مانند آجر، گچ و آهک به کار رفته است، یادآور می شود: آرامگاه سلطان ابراهیم رضای درمیان با شماره ثبت 1885 در 11 مرداد سال 1376 ثبت ملی شده است.

 

 

مدرسه علميه درمیان

مدیر نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درمیان با اشاره به این مهم که در داخل روستاي درميان مدرسه اي تاريخي با ويژگي‌هاي معماري ايراني وجود دارد، می گوید: اين بنا شامل عناصر معماري از جمله حياط مركزي، حجره هايي در دو طرف و دو ايوان در دو ضلع ديگر با خشت خام، آجر و گچ ساخته شده است.

 

شهسواری یادآور می شود: ورود به بنا به طور مستقيم از كوچه به حياط از طريق سر در با طاق جناغي امكان پذير است.

 

به گفته وی پس از در، صحن بنا قرار دارد كه در دو ضلع جنوب غرب و شمال شرق آن در دو طرف سه حجره به عمق 150 سانتيمتر و عرض 300 سانتيمتر قرار دارد كه با طاق جناغي پوشيده شده است.

 

وی با بیان اینکه قدمت این بنا و مدرسه به دوره افشار برمی گردد، می گوید: در دو ضلع شمال غرب و جنوب شرق این بنا هم دو ايوان قرار دارد و ايوان‌ها داراي طاق جناغي مي باشد و در ايوان ضلع جنوب شرقي تزئينات و طاق نماهاي تزئيني مشاهده می شود.

 

شهسواری با اشاره به این مهم که پس از ايوان و حجره ها در دو طرف ايوان طاق نماها و در مركز اين مدرسه باغچه و آبراهي وجود دارد كه از وسط بنا عبور مي كند، خاطرنشان می کند:این بنا با شماره 17379 در 23 اسفند ماه سال 1385 به ثبت ملی رسیده است.

 

 

قلعه اسدیه

مدیر نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان درمیان با توجه به تنوع و تعداد آثار تاریخی، از دیگر جاذبه های گردشگری این شهرستان به وجود قلعه های اسدیه، درخش و طبس مسینا اشاره می کند و می گوید: قلعه اسدیه در مرکز شهراسدیه (بنایی حکومتی) قرار دارد.

 

شهسواری می افزاید: این بنا که به لحاظ نقشه و فرم ساخت با داشتن چهار برج در چهار گوشه علاوه بر عملکرد مسکونی، عملکرد دفاعی نیز داشته و از بناهای ساخته شده در دوره قاجار به شمار می‌رود.

 

وی با بیان اینکه در ضلع شمالی این بنا باغ بزرگی وجود داشته که اکنون به پارک تبدیل شده است، ادامه می دهد: ضلع جنوبی بنا دارای یک طبقه و ضلع شمالی دارای دو طبقه است که طبقه فوقانی با معماری اشرافی تر محل سکونت حاکم و طبقه پايين به عنوان انبار و محل سکونت خدمه استفاده می‌شده است.

 

به گفته وی طبقه دوم مشرف به باغ دارای ایوانی است با پوشش مسطح و چوبی که دو ستون چهار ضلعی با سر ستون‌های تزئینی، طاق ایوان را حمل می‌کند.

 

 

قلعه درخش

مدیر نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درمیان در خصوص قلعه درخش می گوید: اين قلعه با نقشه چهار ضلعي ساخته شده و ورودي اصلي در ضلع جنوبي آن واقع شده است.

 

شهسواری می افزاید: اين بنا داراي شش برج مدور است كه در اضلاع جنوبي، غربي و شمالي قرار دارند ورودي در ضلع جنوبي است و پس از آن فضاي هشتي قرار گرفته كه داراي پوشش گنبدي از نوع عرقچين است.

 

وی از ديگر فضاهاي موجود در اين ضلع به راهرو ارتباطي، اتاق‌هاي متعدد و مطبخ و هيزم‌دان اشاره کرده و تأکید می کند: به استناد قانون هرگونه دخل و تصرف در اين اثر و حريم آن بدون كسب مجوز كتبي از اداره كل ميراث فرهنگي ممنوع است.

 

مسجد جامع هندوالان

مدیر نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درمیان مسجد جامع درخش و هندوالان را از دیگر آثار تاریخی و دیدینی این منطقه اعلام می کند و در خصوص مسجد جامع هندوالان می گوید: اين مسجد با شكوه‌ترين بناي تاريخي، مذهبي شهرستان در ميان است.

 

شهسواری می افزاید: مهمترين عناصر معماري آن سر در ورودي، صحن، گنبد خانه، شبستان ستون دار و محراب مي‌باشد که گنبد خانه مركزي با استفاده از فيل‌پوش ها و با مهارت بر روي فضاي چهار ضلعي قرار گرفته است.

 

به گفته وی شبستان ستون‌دار در دو طرف گنبدخانه واقع شده و به وسيله طاق و تويزه به شيوه چهار ترك اجرا شده است و بنا از نظر تزيينات آجري بسيار متنوع بوده و شامل فيل‌پوشها، گوشواره ها، قاب هاي گچي، رسمي‌بندي محرابها و نحوه آجرچيني گنبدها است که در دوره شاهرخ تيموري حدود سال 805 (ه. ق) ساخته شده است.

 

مسجد جامع درخش

وی در خصوص مسجد جامع درخش می گوید: به استناد كتيبه موجود بنيان اوليه اين مسجد به سال 981 (هجری قمری) مربوط مي‌شود و باني آن عميدالملك محمد درخشي بوده است.

 

شهسواری با بیان اینکه فضاهاي احداث شده در اين مسجد شامل ايوان اصلي، شبستان و يك اتاق وسيع در جنب شبستان است، یادآور می شود: محراب از اجزاء اصلي موجود در شبستان است و نقشه اين مسجد با توجه به رفع نيازهاي وقت طراحي شده و از الگوي خاصي تبعيت نمي‌كند.

 

به گفته وی مهمترين عناصر تزئيني به كار رفته در اين اثر تاريخي سقف محراب، تزئينات گچي چليپايي در قسمت فوقاني آن، طاقنماهاي بخش بالاي محراب با طاقچه هاي كوتاه و تزئينات مقرنس و كاربندي در گوشه‌ها، طاقنماهاي موجود در ديگر بخش‌هاي شبستان و... بوده و تقارن موجود در اجزاء و عناصر معماري به كار رفته در شبستان بر زيبايي اين اثر افزوده است.

 

وی یادآور می شود: این اثر تاریخی با شماره2066 در 29 تیر ماه 1377 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.