خبرگزاری شبستان- رشت- مهری شیرمحمدی، اگرچه سازمان جهادکشاورزی، توسعه «آب سبز» را تجویزی نجات بخش برای تشنگی شالیزارهای گیلان عنوان می‌دارد، اما بررسی نام واژه های به‌جامانده در نام روستاهای گیلان، نشان می‌دهد نیاکان ما از سده های بسیار دور می دانستند که باید با ایجاد سل و استخر، نزولات جوی را به منظور مشورب سازی شالیزارها جمع آوری کنند. طبق آمارها، استان گیلان با میانگین یک هزار میلیمتر بیشترین میزان بارندگی در کشور را دارد. با این وجود دقیقا در فصل کشاورزی که بیجارها(مزارع برنج) نیاز به آب فراوانی دارند، این استان با کمبود آب در بخش کشاورزی مواجه است.
درست است که تغییرات اقلیمی یکی از دلایل کاهش نزولات جوی عنوان می‌شود، ولی نباید از خشک کردن استخرها طبیعی و آب بندان هایی که مردم خود ایجاد می کردند، غافل شد. متاسفانه ساخت و سازهای بی رویه و بی ضابطه در سال های اخیر بسیاری از آب بندان ها و سل های طبیعی را نیز بلعیده است.
مهمترین محصول کشاورزی گیلان یعنی «برنج»، آب زیادی را برای رشد و بالندگی نیاز دارد. در حال حاضر، گیلان با داشتن ۲۳۸ هزار هکتار اراضی شالیزاری، رتبه اول کشور را از لحاظ سطح زیرکشت و همچنین رتبه دوم تولید برنج را به خود اختصاص داده است.(ایرنا) کارشناسان حوزه کشاورزی، یکی از شیوه های استفاده بهینه از نزولات جوی را «آب سبز» عنوان می کنند. بدین معنی که «آب باران بعد از نفوذ در خاک و پیش از اینکه به منطقه اشباع برسد آب سبز را تشکیل می دهد و ۶۵درصد نزولات جوی به صورت آب سبز ذخیره می شود.» درواقع آب بندان ها یکی از شیوه های ذخیره سازی آب از گذشته های دور تاکنون بوده است. درحال حاضر، ۸۷۰ پهنه با بیش از یک‌هزار و ۸۰۰ قطعه آب‌بندان در استان گیلان وجود دارد که مساحت این آب‌بندان‌ها به هشت هزار و ۵۰۰ هکتار می‌رسد. آب‌بندان هایی همچون؛ سقالکسار در شهرستان رشت، فشتال در شهرستان سیاهکل، آب بند کومله در شهرستان لنگرود و صمدآباد در شهرستان رودسر، و سل بزرگ زربیجار در املش برخی از آب‌بندان‌های بزرگ است.
با نگاهی به وجه تسمیه نام برخی از روستاها، می‌توان ریشه‌یابی کرد که ذخیره آب به صورت آب سبز از سده‌های بسیار دور در گیلان مرسوم بوده است. یاسنت لوئی رابینو، نایب کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم، وقتی از راه لاهیجان به سمت لنگرود می‌رفت، از سل بسیار بزرگ روستای دیوشل نام می‌برد که بزرگترین سل آن منطقه بوده است. اگرچه به گفته «محمد محمدی بندری»، نام قدیم دیوشل، «سَرهَند» بوده است، ولی به گفته این پژوهشگر بخاطر آبگیر وسیع این روستا بعدها نامش تغییر می‌کند. «دیو» به معنی بزرگ است. و «دیوسل»استخر بسیار بزرگ معنا می‌دهد. در این روستا هنوز هم آبشار کوچکی است که به یک آب بند می رود. ولی از سل بسیار بزرگ این روستا تنها یک استخر بسیار کوچک باقی مانده است.
مطالعه منابع تاریخی و به‌ویژه سفرنامه‌ها نشان می‌دهد، از روستای دیوشل تا روستای ملاط، که در حوزه نفوذ سلاطین کیائی بود، شاهد استخرهای آب متعددی بودیم. سل‌هایی که بسیاری از آنها را امیران کیائی در حوزه نفوذ خود ساخته بودند. یکی از این آب‌بندان‌ها که به‌نظر می‌رسد دیگر وجود ندارد، سل روستای ملاط بود. روستایی که آرامگاه خانوادگی ۱۲تن از امیران کیائی است. برخی از این آب بندها توسط حاکمان محلی احداث می شد. و گاه شاهد هستیم روستای نزدیک به این آب بند، بخاطر همین آب بند تغییر نام می داد. مانند روستا های «حاجی بکنده» و «امیربکنده» در خشکبیجار که نشان دهنده این است که آب گیری در این روستا توسط امیر منطقه کنده شده است. در وجه تسمیه محله راه پشته لنگروود نیز نوشته‌اند: «محله ای که در زمان حکومت فرمانروایان محلی بیه پیش(۷۶۹ تا ۱۰۰۰ق) قریه ای بیش نبود و آن را به «سید حسین کیا» سپردند تا آبادش کند. محله ای که از بی آبی رنج می برد و سید حسین کیا استخر و آبگیری در آن ایجاد و محله را آباد نمود.» (نک از آستارا تا استرباد)
زبان شناسان معتقدند، نام واژه مکان ها و جاها، در طول زمان کمتر دستخوش تغییر می شوند. بر همین اساس می توان رد سل و آب بندی را در نام واژه برخی از روستاهای گیلان دید. روستاهایی که حتما آبگیری داشته و حالا اثری از آن دیده نمی شود. نام برخی از این روستاها به عنوان نمونه ذکر می شود: «سطل سر»، روستای مرکزی دهستان لیل بخش مرکزی لاهیجان آبادی سرآبگیر؛ «سلاجان»، روستای اطاقور لنگرود، آبادی دارای آبگیر؛ «سلاکجان»، روستای دهستان رضا محله بخش مرکزی رودسر، آبادی دارای آبگیر کوچک؛ «سلجه»، روستای دهستان اشکور سفلی بخش رحیم آباد رودسر دهکده دارای آبگیر کوچک؛ «سلکی سر»،روستای دهستان لاکان بخش مرکزی رشت، آبادی کنار آبگیر کوچک؛ «سلوش»، روستای دهستان مریدان بخش کومله لنگرود،آبادی دارای آبگیر؛ همچنین، روستاهایی با نام؛ سله مرز، سله یوردی، سل بیجار،استخر بیجار، سل چر، سلش، سلش دیسام و... .
گیلان،۳۷ هزار هکتار شالیزار دارد که در فصل کشت بیشترین نیاز به آب را دارند. حالا باید دید مقامات مسئول و محلی، تا چه اندازه برای لایروبی و احیای آب‌بندان‌های قدیمی اهتمام می‌ورزند.
نظر شما