خبرگزاری شبستان: مسجد جامع قزوین یا مسجد جامع کبیر از بزرگترین مساجد ایران و به سبک چهار ایوانی است. آثار معماری چند دوره در این بنا مشاهده می‌شود و قدیمی‌ترین بخش آن متعلق به قرون اولیه اسلامی است. ایوان‌ها در دوره صفویه ساخته شده اما ایوان شرقی در دوره قاجار بازسازی شد. شبستان‌مسجد گنبددار، مناره، ایوانهای رفیع، صحن و رواق است.
بر اساس روایتهای تاریخی این مسجد به دستور هارون الرشید در سال 192 هـ .ق ساخته شده و به روایتی دیگر به دستور هارون‌الرشید، قاضی ابوالحسن محمد بن یحیی بن زکریا و صاحب ابی العباس بن سریح ساخته شده که بعدها به «طاق هارونی» معروف شد. و در سال 393 هـ . به همت ابواحمد کسائی و ساوة منادی مورد تعمیر و مرمت قرار گرفت.
در سال 413 هـ . به فرمان سالار ابراهیم مرزبان طبقات صحن بزرگ، دوباره ساخته شد و در سال 509 هـ .ق امیر زاهد خمار تاش بن عبدالله عبادی ساختمان مقصوره بزرگ و گنبد و صحن و مدرسه و خانقاه و چاه خانه مسجد را ساخت و در سال 548 هـ . ملک مظفرالدین الب ارغون بن تعش سراچه جداگانه دیگری رو به قبله بنا کرد که در آن، مجلس تفسیر و حدیث برگزار می‌شد و سرانجام در دوره صفویه بخش های وسیعی به این مسجد از جمله ایوان‌ها، مناره‌ها و رواق ها افزوده شد.
صحن و بزرگ و وسیع مسجد جامع کبیر قزوین به صورت مستطیل بوده و در چهار جهت آن را چهار ایوان با رواقها در برگرفته است. در وسط صحن حوض بزرگی دیده می‌شود. در شمال غربی مسجد، حیاط کوچک و در شمال شرقی آن، حیاط دیگری واقع است.
ایوان جنوبی که بزرگترین و زیباترین ایوان مسجد است در سال 1069 هـ .ق توسط شاه عباس دوم صفوی ساخته شده است و به شبستان سلجوقی الحاق شده است.
ازاره ایوان با سنگ و بقیه قسمت‌های آن با آجر تراش بنا شده است و به جای بندکشی گچی، از کاشی‌های باریک لاجوردی رنگ استفاده کرده‌اند. ایوان غربی مسجد در سال 1081 هـ .ق توسط شاه سلیمان صفوی ساخته شد. در طرفین این ایوان دو راهروی شمالی و جنوبی است که به هشتی پشت ایوان می‌رفته و در نخستین مسجد در جانب غربی، در این قسمت بوده که مسدود شده است.
ایوان شرقی مسجد بین سالهای 1313 - 1312 هـ .ق توسط باقرخان سعدالسلطنه فرماندار قزوین و به دستور و هزینه میرزا علی‌خان اتابک دوباره ساخته شده است.
ایوان شمالی در زمان شاه تهماسب صفوی ساخته شد و در دوره قاجار بازسازی شد. در هر دو سوی هر ایوان، رواقهای ساخته شده که هر کدام به نام امام جماعت آن زمان که در این مسجد پیشنماز بوده، نامگذاری شده است. بین رواقهای جنوبی، دو صفه یکی بنام طاق هارونی و دیگری بنام طاق احمدیه یا طاق حلاج قرار دارد.
رواق واقع در ایوان جنوبی و نیز سرداب را سعدالسلطنه به سال 1313 - 1312 هـ .ق و رواق واقع در جنوب ایوان غربی را حاج محمد علی از تجار قزوین در سال 1320 هـ .ق ساخته‌اند.
طاق هارونیه
این بخش متصل به دهلیز ورودی شرقی و از خشت خام، قطع بزرگ و گل ساخته شده است. مقصوره خمار تاشی یا طاق جعفری در پشت ایوان جنوبی واقع شده که از بخشهای باقیمانده از دوره سلجوقی است که بدست امیرخمارتاش در دوره ملک شاه سلجوقی ساخته شده است.
این مقصوره به صورت مربع بوده و دارای طاق نماهایی در اطراف است و در قسمت جنوبی آن محرابی از سنگ مرمر با کاشی‌های رنگارنگ تزئین شده و در سمت جنوبی محراب، منبری سنگی دیده می‌شود. برفراز شبستان مقصوره، گنبد با شکوهی از دوره سلجوقی به صورت دوپوش دیده می‌شود. در داخل با نیم طاقهای زیبایی در چهار گوشه داخلی طاق ساخته شده است.
سطح خارجی گنبد با کاشیکاری و طرح‌های زیبایی پوشش یافته است. در طرفین شبستان زیر گنبد امیرخمارتاش، دو شبستان دیگر نیز بنا کرده که محل آنها امروزه به آتشکده معروف است.
این مسجد در قرن هفتم هجری، درهای متعدد داشته، اما امروزه تنها دو در تودرتو در مشرق و در دیگر در شمال غربی دارد. در شرقی و اصلی مسجد، سردری باشکوه و مجلل دارد.
کتیبه های مسجد
کتیبه تاریخی سردر مسجد فرو ریخته و تنها عبارات کوتاهی از آن باقیمانده است: «به سر کاری کیخسرو غلام خاصه شریفه با تمام رسید کتیبه حاج محمد صالح قزوینی 1074» دری که در جهت آخرین طاقنمای شمالی در سال 1272 هـ .ق باز شده، بالای این درگاه کتیبه‌ای قرآنی که از کاشی لاجوردی است، دیده می‌شود. در ایوان جنوبی، در طبقه دوم ایوان، پنج غرفه بنا شده که راه دسترسی به آنها از طریق یک پلکان است. بین این دو طبقه کتیبه‌ای باریک و سر تا سری به خط نستعلیق و به رنگ لاجوردی در کاشی لیموئی رنگ قرار دارد که متن آن ساخت ایوان به سال 1069 هـ .ق توسط شاه عباس دوم است. در بالای غرفه‌های فوقانی، کتیبه دیگری به خط نسخ عالی «سوره جمعه» به رنگ طلایی در کاشی لاجوردی نقش شده و در آخر آن عبارت «غلام شاه ولایت شریف کاشی پز» آمده است.
در طرفین در گاههای مقصوره زیرگنبد، لوحه‌هایی از سنگ مرمر نصب شده که بر آن کتیبه‌هایی آز دوره صفویه و قاجاریه در خصوص معافی و پاره‌ای تحمیلات و عوارض نوشته شده است.
پایان پیام/
نظر شما