به گزارش خبرگزاری شبستان،نخستین جلسه از سلسله نشست‌های «درس‌گفتاری از حکمت موسیقی از کتاب شفاء شیخ رئیس ابوعلی‌سینا» با حضور استاد عبدالله انوار و جمعی از علاقمندان به فلسفه و موسیقی در محل پژوهشکده هنر برگزار شد.
بنابر نقل پایگاه اطلاع رسانی فرهنگستان هنر، استاد انوار در این جلسه به ذکر مقدماتی درباره تقسیم‌بندی‌ها و مفاهیم فلسفی مورد نیاز برای این درس‌گفتار پرداخت و اظهار داشت: «ارسطو، فلسفه را به دو بخش تقسیم کرده است: فلسفه نظری و فلسفه عملی. فلسفه نظری خود شامل فلسفه وسطی یا ریاضی ، فلسفه طبیعی و فلسفه اولی یا مابعدالطبیعه می‌شود.»
این پژوهشگر حوزه موسیقی ادامه داد: «چهار علم زیرمجموعه فلسفه وسطی یا همان ریاضی قرار می‌گیرد حساب، هندسه، مَجسطی و بالاخره موسیقی. در نظر قدما موسیقی از شاخه‌های فلسفه وسطی است. بحث فلسفه وسطی یا فلسفه ریاضی در حوزة "کَمّ" است و کَمّ عبارت از عروضی است که می‌توان جزئی از آن را به نام واحد انتخاب کرد و بقیه آن عرض را با آن سنجید. خود کَمّ هم بر دو قسم "کم متصل و کم منفصل" است.»
عبدالله انوار پس از ارائه تعاریفی برای کم متصل و کم منفصل ادامه داد: «علم هندسه از کم متصل بحث می‌کند که شامل سطح، خط و حجم است. علم حساب از کم منفصل بحث می‌کند که شامل اعداد می‌شود. علم دیگر که مجسطی یا هیئت عالم است از کم متصل استفاده می‌کند و از این طریق مجسطی وارد فلسفه وسطی می‌شود. همانطور که در ادامه خواهیم دید موسیقی از "نسبت" بحث می‌کند(نسبت‌های دو نغمه) و وقتی بحث نسبت مطرح شود، علم حساب به میان می‌آید. پس می‌بینیم که موسیقی با استفاده از حساب، زیرمجموعه فلسفه وسطی قرار می‌گیرد.»
وی پس از ذکر این مقدمات، از قسمت «مقاله الاولی فن سوم در ریاضیات» کتاب شفای ابن‌سینا آغاز کرد و افزود: «موسیقی عرب چهار منبع دارد: یونانی ، نشید عرب یعنی آوازهای عرب ، فارسی و هندی. از فارسی از حیث لغت مثلاً آواز نکیسا و یا اصفهان یا عشاق وارد شده است اما معلوم نیست منبع هندی از کجا وارد شده است. در اصطلاحی علم ریاضی را علم تعلیم می‌گویند و ابن‌سینا در این کتاب به آن اشاره دارد. ابن‌سینا می‌گوید صوت بر دو قسم است:«اولی گوش‌نواز است و سبب لذت می‌شود و نوع دوم گوش‌نواز نبوده و باعث اکراه و آزار می‌گردد. می‌گوید اگر در صوت افراط کنیم سبب کراهت می‌شود، البته این کراهت از آن دو ویژگی که برای صوت برشمرده متفاوت است.»
استاد انوار در ادامه مبحث صوت افزود: «جنس صوت چیزی نیست که لذت یا کراهت بدهد. در مبحث قبل که دو نوع صوت داشتیم، تفاوت آنها در نوع‌اش بود و نه در خود آن. اینجا بحث کیفیت و حقیقت مطرح است. اما گاهی ممکن است در خود جنس از شدت افراط کراهت ایجاد شود ولی صوت از لحاظ ذاتی سبب ایجاد حس کراهت یا لذت نمی‌شود. شیخ می‌گوید در موسیقی تنها گوش نباید کار کند بلکه ذهن هم باید درگیر شود. گاهی صوت از طریق دیگری سبب لذت یا کراهت می‌شود و آن "تألیف صوت" نام دارد. تألیف صوت یعنی کنار هم قرار گرفتن اصوات که از این طریق می‌توان ایجاد لذت یا آزار کند اما هنوز خود صوت (ذات صوت) از این جریان مبرا است».
لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های تخصصی «درس‌گفتارهای حکمت موسیقی از کتاب شفاء اثر شیخ‌الرئیس ابن سینا» طی 15 جلسه در محل پژوهشکده هنر برگزار می‌شود.
انتهای پیام//
نظر شما