خبرگزاری شبستان_ رشت، مهری شیرمحمدی؛ « تمیجان» روزگاری مرکز حکومت سلاطین کیایی بود. اکنون اما، از آن همه رونق حاکمان محلی شرق گیلان، چند اثر تاریخی باقی مانده است. دهکده تمیجان بر سر راه املش و یک فرسخی غرب رودسر قرار دارد و بناهای تاریخی و نیمه ویران آن از جمله «ضرابخانه شاه اسماعیل صفوی» نشان می دهد که روزی بسیار آبادان بوده است. «تمیجان» بر اساس یادداشت های لوئی رابینو، نایب کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم، نه روستای کوچک فعلی بلکه منطقه ای وسیع و مرکز حکومت «رانکوه» بود و تا سال ۱۸۳۹ میلادی که لنگرود ضمیمه رانکوه شد، مرکزیت با رانکوه بود.
در زلزله ۸۹۰ هجری و حمله سلطان «حسام الدین فومنی» در سالهای ۹۰۸ و ۹۱۰ و ۹۱۴، عملا آبادانی تمیجان بزرگ از بین می رود و با سقوط سلاطین کیایی(فرمانروایان محلی شرق حوزه سفید رود) در سال ۱۰۰۰ هجری(۹۲-۱۵۹۱)، تمیجان بزرگ رو به انحطاط رفت.
مهمترین بنای تاریخی روستای تمیجان، بزرگترین پل خشتی شرق گیلان بر رودخانه پلورود است که پیش از انقلاب در فهرست آثار ملی ثبت شد و امروز هم نقش مهمی در منطقه دارد. جاده حاشیه پلورود، یکی از مهمترین راه های مواصلاتی شرق گیلان به سمت مازندران بود و در واقع آثار این پل خشتی نشان دهنده مسیر جاده معروف شاه عباسی است که از اردبیل آغاز و با گذر از شهرها و روستای غرب گیلان به سمت شرق گیلان و سپس مازندران و فرح آباد ساری می رفت.
روبروی این پل خشتی، مسجد جامع تمیجان قرار دارد. وسعت و موقعیت این مسجد، نشان دهنده موقعیت تاریخی و اهمیت تمیجان بر سر راه شاه عباسی بود. این مسجد، چندین بار مرمت و تغییر یافته است. در جلد دوم کتاب «از آستارا تا استرباد»، ذکر شده که درب و پنجره های مسجد چوبین بوده، ولی حالا پنجره‌ها آهنی است. «در این مسجد سنگ مرمری سفیدی به درازای ۵۰ و پهنای ۲۵سانتی متر است که این عبارات بر آن حک شده است: « لا اله الاالله محمد رسول الله علی ولی الله بتاریخ شهر ذیقعده الحرام سنه ۱۰۷۵ حاجی محمد صالح تیمجانی ولد حاجی خور توفیق ساختن حوض و لاکه و منار یافت یارب ذخیره روز موعودش گردان»
اکنون اثری از مناره و حوض مسجد نیست و تاریخ کتیبه، قدمت این مسجد را ثابت می‌کند. به گفته اهالی تمیجان در گذشته پیرامون مسجد جامع، بازار تمیجان بوده است. در زمان سلطنت شاه اسماعیل اول، ضرابخانه ای در تمیجان نزدیک به رودخانه بنا شده که آثار آن هنوز هست. در همین زمینه سید ظهیرالدین مرعشی، نویسنده کتاب «تاریخ گیلان و دیلمستان» رونق بازار تمیجان را گزارش می‌دهد و می‌نویسد: «بازار پررونق تمیجان به دست حاکم وقت به«سرگرواب نو» منتقل می‌شود، اما به خاطر ناراحتی تمیجانی‌ها از این نقل و انتقال از سرزمین آبا و اجدادی مجدد بازار به تمیجان منتقل می گردد. »
از مسجد که جلوتر می‌رویم، گورستان تمیجان قرار دارد و وسط این گورستان، بقعه «دوبرادران» قرار دارد. در شرق گیلان به مدفن سادات و یا بزرگی که مورد احترام مردم بود، بقعه می‌گویند. بقعه معروف به دو برادران، مدفن «سید مبین و سید معین» است و بر اساس آنچه در شجره نامه ذکر شده، این دو برادر، منتسب به امام موسی کاظم(ع) می‌باشند. خوشبختانه ساختمان این بقعه، نوسازی نشده و معماری سنتی گیلان را حفظ کرده است. بنای بقعه قدیمی است و همانند بسیاری از بقع‌های گیلان از سه طرف ایوان وسیع دارد. سقف واشان کشی و پل کوبی شده و سقف سراسر سفال است. صندوق مرقد چوبی و قدیمی است و بر بدنه آن نوعی مشبک کاری ساده صورت گرفته است. منوچهر ستوده- که دهه ۴۰مامور بررسی و یادداشت برداری از بناهای میراثی گیلان مازندارن بود، در این باره می‌نویسد:« بقعه آقا سید معین و آقا سید مبین فرزندان امام موسی کاظم بر سر راه دهکده املش نزدیک تمیجان رانکوه قرار دارد. بنای اصلی بقعه ۷۶۰ در ۷۵۰ سانتی متر است. دو در ورودی جنوبی - غربی دارد. بالای در ورودی جنوبی خفنگی مشبک ظریف و بالای در ورودی غربی خفنگی مشبک چوبین عادی است. در دیوارهای غربی شرقی و شمالی پنجره های مشبک نورگیر است. صندوقی تخته ای به درازای ۲۶۰ و پهنای ۱۶۰ و بلندی ۱۳۰سانتیمتر میان بناست. »
اما آنچه باعث تاسف و افسوس است، از بین رفتن نقاشی های دوره قاجار این بناست. این بقعه، همانند بسیاری از بِقاع شرق گیلان، دارای نقاشی های دیواری ملهم از حوادث کربلا بود. متاسفانه در چندسال اخیر به بهانه بهسازی بقعه، روی تمام نقاشی های داخل بنا و ایوان گچ کشیده اند. در زمان بازدید ستوده این نقاشی ها هنوز بود:« بر جدارهای دیوارهای داخلی بقعه مجالسی از نقاشی های مذهبی است. ایوانها دارای ستون های چهارسو با سرستون های عادی است. ایوان جنوبی دری ورودی مشبک دارد. سقف بقعه و ایوانها واشان کشی و پل کوبی است. مراسم علم بندی روز اول محرم و مراسم علم واچینی روز سیزدهم محرم برپا می شود.»
در «کتاب گیلان» نیز که در سال۱۳۸۰ به سرپرستی دکتر عربانی منتشر شده، هنوز دیوارهای داخلی بقعه نقاشی‌های مذهبی داشت. بر اساس کتاب مذکور یکی از قدیمی‌ترین سنگ قبرهای موجود در گورستان نزدیک بقعه، تاریخ ۱۱۲۰ق /۱۷۰۸ میلادی را نشان می‌دهد. این تاریخ نشان می‌دهد بنای این بقعه می‌باید بسیار قدیمی‌تر از چیزی باشد که حالا رویت می‌شود. اکنون دورتا دور ایوان بقعه را با شیشه‌های بلند پوشانده‌اند و بنظر می‌رسد تیرکهای چوبی ایوان هم تعویض شده است. در حال حاضر در فضای گورستان، چند اصله درخت تنومند آزاد قرار دارد. به گفته اهالی تمیجان چندسال پیش، به‌منظور تعریض جاده ۱۲عدد از این درختان بلند را قطع کردند.
معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان از ثبت بقعه دوبرادران خبر می‌دهد. ولی جهانی می‌افزاید: بقعه معین و مبین تمیجان واقع در شهرستان رودسر بخش مرکزی شهر رودسر روستای تمیجان پس از طی تشریفات قانونی لازم به شماره ۳۳۴۷۰ تاریخ ۷/۴/۱۴۰۰ در فهرست آثار ملی ثبت شده و حکم ثبتی آن به استانداری گیلان ابلاغ شده است.
نظر شما