مسجد لرزاده؛ اثری ماندگار از عهد قاجار و با طاق‌های هفت کاسه

به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانون  های مساجد خبرگزاری شبستان، مسجد لرزاده یکی از مساجد معروف شهر تهران است که توسط علی اکیر برهان در دهه ۲۰ شمسی تأسیس شد. معمار این مسجد حسین لرزاده بوده است.

این مسجد در خیابان لرزاده منشعب از خیابان خراسان در تهران واقع شده است. علی اکبر برهان در این مسجد مدرسه علمیه ای تاسیس کرد که در آن بسیاری از اساتید و فُقَهای حوزه های علمیه پرورش یافتند.

مسجد لرزاده حدود ۶۰۰ متر شبستان مردانه و زنانه دارد و کل بنای آن ۱۱۰۰ متر است.مسجد لرزاده با ورودیِ کانه‌پوش خود که تزئینات مقرنس دارد و در اطراف آن کاشی‌کاری‌هایی فیروزه ای قرار گرفته‌اند، مسجدی شبستانی و فاقد گنبدخانه است، اما پوشش سقف شبستان مردانه که با تکنیک کاسه‌سازی است سبب حذف ستون در فضای تشکیل صف‌های نماز در شبستان شده است. 

کاسه‌سازی تکنیکی بود که در کارهای استاد لرزاده به اوج خود رسید. در این تکنیک، سقف همچون بشقاب‌هایی معکوس به نظر می‌رسد که درون آنها با کاشی‌کاری تزیین شده است.

ائمه جماعت مسجد لرزاده به ترتیب علی اکبر برهان، میرزا علی آقا فلسفی تنکابنی، عمیدزنجانی، امیرعباس اکبری، علی اصغر تاجیک ورامینی بوده‌اند.

در سال‌های آغازین تاسیس مسجد، مدرسه علمیه مسجد لرزاده حوزه علمیه تهران نیز تحت هدایت و مدیریت علی اکبر برهان، فعال بوده و علی‌اکبر ناطق‌نوری، حسین انصاریان، قاسم شجاعی و احمد مجتهدی تهرانی از شاگردان این مدرسه علمیه اسلامی  بودند، مسجد لرزاده در دوران انقلاب ۱۳۵۷ یکی از مراکز اصلی معترضان در جنوب شرقی تهران و مرکز تجمع جوانان انقلابی بود.

نخستین صندوق قرض‌الحسنه در این مسجد توسط علی فلسفی، حسین عطایی و سید تقی خاموشی در سال ۱۳۴۱ و به روایتی ۴۲ راه‌اندازی شد.

شیخ حسین انصاریان در مورد این مسجد می‌گوید: در مسجد، سه نوبت، نماز جماعت برپا بود. از هر صنف برای نماز می‌آمدند. ایشان به همه سپرده بود که هر کاری دارید به یکدیگر مراجعه کنید؛ حتی برای ازدواج نیز تأکید داشتند که آنها از بین خود عروس و داماد پیدا کنند. اگر کتاب تازه‌ای چاپ می‌شد، به مؤلف آن می‌گفت که کتابهایت را به مسجد بیاور تا سفارش کنیم مردم بخرند. به عنوان مثال فیض الاسلام، کتاب نهج البلاغه اش را که در شش جلد بود به آنجا آورد و جلدی پنج تومان فروخت. مسجد لرزاده تقریباً شهر کوچکی بود که افراد مختلف از هر صنفی در آن حضور می‌یافتند.

مسجد لرزاده، مسجدی است که با وقایع انقلاب و شهدا گره خورده است و یکی از مهم‌ترین وقایع، واقعه ماه رمضان سال ۱۳۵۷ بود. مردم جنوب تهران به دنبال کشتار مردم قم در ۱۹ دیماه ۱۳۵۶ و موج جدید مبارزاتی در مراسم چهلم کشته‌شدگان در تبریز و سپس یزد، در مسجد لرزاده اجتماعات بزرگی تشکیل داده بودند و سخنرانی‌های تند محمد چاووشی علیه رژیم در رمضان سال ۱۳۵۷ هم آن‌ها را تشویق می‌کرد.

شب یازدهم ماه رمضان (۲۴ مرداد)  بود که ماموران حکومتی در پی دستگیری محمد چاووشی، به مسجد حمله کردند. برخی وسایل مسجد در این حادثه دچار حریق شدند و راه فرار مردم بسته شد. عملیات ساعت‌ها به طول انجامید و در انتها به تیراندازی ختم شد که به دنبال آن عده‌ای شهید و زخمی شدند. مأموران بار دیگر در ساعت ۲ نیمه شب به شبستان مسجد حمله‌ور شدند و به مسجد خساراتی وارد کردند.

 این مسجد همیشه هم به نام لرزاده معروف نبود. سال ۱۳۲۲ زمانی که علی‌اکبر برهان این مسجد را پایه‌گذاری کرد، به مسجد برهانیه شهرت داشت. در مجاورت مسجد آب‌انباری نیز ساخته شده بود که بعد از لوله‌کشی آب شهری، قسمتی از آن به انبار تبدیل شد و بخش دیگر در زیرزمین به آشپزخانه مسجد اختصاص یافت. آیت‌الله برهان که از مجتهدان و اساتید حوزه‌ علمیه تهران بود، مدرسه‌ علمیه‌ای هم از همان آغاز در این مسجد بنیان گذاشت. در ابتدا مدرسه نیز متصل به مسجد بود اما بعد از مدتی مدرسه به شبستان مسجد تبدیل شد و آیت‌الله عمید زنجانی که در سال ۱۳۵۰ امام جماعت این مسجد شد خانه‌ای قدیمی را به عنوان مدرسه خرید. در خصوص واقف زمین مسجد، مدرسه‌ اولیه و انبار دو روایت وجود دارد که در یکی حاج غلامرضا نیکزاده توتونچیان و در دیگری وی را فقط واقف مدرسه و آب‌انبار و استاد حسین لرزاده را واقف زمین مسجد می‌دانند.